از رژه کیهانی در رنگارنگ‌ترین تصاویر کیهان که تاکنون ثبت شده است، تا سطح سوزان یک قمر به شدت آتشفشانی، در سال ۲۰۲۳ شاهد ثبت تصاویر فضایی زیبا و باشکوهی بودیم. در اینجا هشت مورد از این عکس‌های فضایی بسیار جذاب را خواهید دید.
۱. اولین تصویر تلسکوپ فضایی اقلیدس
تلسکوپ اقلیدس سازمان فضایی اروپا (ESA) توسط پرتابگر فالکون-۹ (Falcon-9) شرکت اسپیس‌ایکس در تیر۱۴۰۲ پرتاب و یک ماه بعد در مدار زمین قرار گرفت. قرار است این تلسکوپ در طول ۶ سال آینده با استفاده از ابزارهای خود تصویر بیش از یک سوم از فضای فراکهکشانی را ثبت کرده و دقیق‌ترین نقشه سه‌بعدی تهیه شده تاکنون از کیهان را پیش روی ما قرار دهد. این تلکسوپ در عین حال عملکرد خوبی برای ثبت تصاویر با زاویه باز از کیهان دارد.
اولین تصاویر ثبت شده توسط این تلسکوپ فضایی از این قاعده مستثنی نیستند؛ آن‌ها تصاویری چشم‌نواز هستند که ابرهای گازی، خوشه‌هایی از ستارگان درخشان و کهکشان‌های مارپیچ را به تصویر می‌کشند.
شاید بتوان گفت که تصویر منتخب و محبوب در این میان تصویر مربوط به سحابی کله‌اسب (Horsehead Nebula) است؛ یک مهدکودک ستاره‌ای و نزدیک‌ترین منطقه تولد ستارگان به ما که در فاصله ۱۵۰۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی جبار واقع شده است.
اقلیدس علاوه بر نقشه‌برداری از ماده و انرژی تاریک در این منطقه، سیارات با جرم مشتری، کوتوله‌های قهوه‌ای و ستارگان نوزاد را نیز جستجو خواهد کرد.
نگاه جونو به آیو
این تصویر خیره‌کننده از سومین قمر سیاره مشتری با نام «آیو» (Io) توسط فضاپیمای جونو ناسا ثبت شده که واضح‌ترین تصویر از این قمر در طی ۲۲ سال گذشته است.
آیو آتش‌فشانی‌ترین قمر در منظومه شمسی است. فعالیت‌های آتشفشانی در آن ۱۰۰ برابر زمین است که این مساله در تصویر جدید از این قمر رنگارنگ و زخم و زیلی مشخص است. صدها آتشفشان و میدان‌های جاری گدازه را نشان می‌دهد. این ماهواره در حقیقت دو ستون دود آتشفشانی فعال را نیز ثبت کرده. همچین این تصویر جزییات جدیدی را از قطب شمال آیو آشکار می‌کنند. در این قطب، کوه‌هایی غیرآتشفشانی با ارتفاع حدود ۶ هزار متر وجود دارند.
تصویری جدید از سحابی حلقه
تصویر ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب از سحابی حلقه واقع در فاصله ۲ هزار سال نوری از زمین، یکی از تصاویر فضایی منتخب سال است. این تصویر شبیه یک چشم کیهانی یا یک نان شیرینی دوناتی است که از ارتفاع زیاد افتاده باشد! این سحابی به علت داشتن ۱۰ حلقه هم‌مرکز خارجی به این نام معروف شده است.
لایه‌های این ابر گازی در مرحله پایانی فعالیت یک ستاره رو به مرگ، تشکیل شده است. اگر این تصویر را با عکس سال ۲۰۱۳ که توسط تلسکوپ هابل ثبت شده مقایسه کنید، توان بی‌سابقه جیمز وب در آشکار ساختن جزییات را خواهد دید.
ستاره غول‌پیکر ماترا در تصویری رنگارنگ از کیهان
این تصویر خیره کننده از مجموعه‌ای از ستارگان و کهکشان‌ها در خوشه کهکشانی MACS0416 در فاصله ۴.۳ میلیارد سال نوری از زمین توسط ابزار نیرومند فروسرخ تلسکوپ جیمز وب ثبت شده است.
در این عکس توده‌هایی از غبار و نور ستارگان را می‌بینید که به علت گرانش خم‌کننده ناشی از خوشه‌های ستاره‌ای کشیده شده‌اند.
اخترشناسان با اندازه‌گیری این تغییرات در طول موج‌ها به علت انبساط دائمی کیهان می‌توانند فاصله بین بسیاری از اجرام پس‌زمینه و جلوی تصویر را مشخص کنند.
حلقه‌های «پنهان» اورانوس در تصاویر جدید جیمز وب آشکار شد
سیاره سرد اورانوس که در فاصله حدود ۲.۹ میلیارد کیلومتری از خورشید واقع شده است، به عنوان یک سیاره دارای حلقه شناخته نمی‌شود چرا که حلقه‌های آن بسیار کمرنگ هستند و امکان دیدن آن‌ها با بسیاری از تلسکوپ‌ها وجود ندارد.
در سال ۱۹۸۶ با ثبت تصاویر فضاپیمای وویجر-۲ از این سیاره بود که ستاره‌شناسان توانستند وجود ۱۳ حلقه اورانوس را تایید کنند؛ حلقه‌هایی که از ترکیب یخ خرد شده و غبار ساخته شده‌اند.
در این تصویر جیمز وب ۱۱ حلقه از ۱۳ حلقه اورانوس قابل مشاهده است. دو حلقه آخر به قدری کمرنگند که تنها زمانی مشاهده می‌شوند که این سیاره به سمت زمین متمایل شود.
آخرین بار در سال ۲۰۰۷ این وضعیت ایجاد شد و تلسکوپ هابل یک تصویر کامل ثبت کرد. فرصت بعدی برای ثبت حلقه‌های کامل اورانوس در سال ۲۰۹۱ خواهد بود.
ابرهای رنگین‌کمانی نادر آسمان قطب را روشن کردند
برای لحظاتی تلسکوپ‌های چند میلیون دلاری را کنار بگذارید، اینجا روی زمین منظره‌ای زیبا وجود دارد که با دو چشم خود می‌توانید مشاهده کنید؛ به شرط اینکه توان تحمل سرمای قطب شمال را داشته باشید.
این تصویر را رامون ساپیلاتی در آسمان «گران» در جنوب نروژ ثبت کرده است.
این ابرهای زیبای معروف به ابرهای استراتوسفریک، در اواخر دسامبر۲۰۲۳ به علت موج سرما در بخش بالایی اتمسفر بر فراز قطب شمال ظاهر شدند. بر اثر پخش شدن نور خورشید از میان بلورهای یخی ریز معلق مانده در هوا، این ابرهای رنگارنگ و زیبا تشکیل می‌شوند.
کشف رازی در سحابی خرچنگ
بقایای پراکنده یک ستاره منفجر شده در قلب سحابی خرچنگ قرار دارد. این ستاره در سال ۱۰۵۴ میلادی به یک ابرنواختر تبدیل شد و پوسته ستاره که زمانی یک ستاره پرجرم در قلب این سحابی بود، اکنون به یک ستاره نوترونی که جریان‌هایی از گاز را با سرعت به همه طرف پرتاب می کند تبدیل شده.
وب با استفاده از ابزارهای دوربین فروسرخ نزدیک و دستگاه فروسرخ میانی ساختار رشته‌های گاز را که به رنگ‌های قرمز و نارنجی هستند و همچنین مناطق گرد و غباری که به صورت مناطق زرد، سفید و سبز ظاهر می شوند به نمایش گذاشت.
آنچه در این تصویر توجه دانشمندان ناسا را جلب کرده درخشش لاجوردی است که ممکن است تشعشع ناشی از ذرات باردار در امتداد خطوط میدان مغناطیسی تولید شده توسط ستاره نوترونی باشد که در این صورت احتمالا اولین تصویر از این نوع است.
بازگشت کپسول ناسا به زمین با نمونه‌ای از یک سیارک احتمالا خطرناک
شاید پایان دادن به شمارش معکوس تصاویر شکوهمند فلورسنت با یک عکس سیاه و سفید از یک سنگ فضایی چندان جالب نباشد. اما آن چیزی که روی این سنگ قرار دارد هیجان‌انگیز است، چرا که احتمالا مواد پیش‌ساز حیات روی زمین است.
سیارک بنو سیارکی بالقوه خطرناک است و شانس برخورد آن به زمین در سال ۲۱۸۲، ۱ در ۲۷۰۰ تخمین زده شده، که البته قوی‌ترین احتمال برخورد یک سنگ آسمانی با زمین در میان اجرام شناخته شده فضایی است.
اما علت اصلی اینکه فضاپیمای اُسریس‌رکس ناسا بر روی این سیارک فرود آمده و نمونه‌برداری کرده، مواد شیمیایی موجود روی سطح آن است.
بیل نلسون مدیر ناسا در یک کنفرانس خبری گفت: این بزرگترین نمونه سیارکی غنی از کربنی است که تاکنون به زمین منتقل شده است.
وی افزود: مولکول‌های کربن و آب دقیقا عناصری هستند که ما درپی یافتن آن‌ها بودیم. آن‌ها عناصر حیاتی در شکل‌گیری سیاره ما بودند و به ما کمک می‌کنند که منشا عناصر منتهی به حیات روی زمین را مشخص کنیم.
قطعاتی از این نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های سراسر جهان ارسال شده و نتایج اولیه ممکن است در سال ۲۰۲۴ مشخص شود.