با غروب آفتاب و تاریک شدن آسمان میتوان ماه، برخی سیارهها، شهابها، ماهوارهها، ستارههای درخشان، راه شیری و شاید چیزهای بیشتری را مشاهده کرد. برای اینکه یک منجم واقعی باشید تنها چیزی که نیاز دارید یک جفت چشم جستجوگر، کمی اشتیاق به آسمان و نصب برنامههای رایگان مانند استار واک ۲ یا اسکای تونایت است تا رصد آسمان را برای شما آسان کند.
بدون ابزار رصدی و با چشم غیرمسلح چه اجرامی را میتوان رویت کرد؟
ماه
نزدیکترین جرمی که تقریبا هر شب در آسمان میتوان دید، ماه است؛ هر چند ماه جرمی آسان برای رصد است، اما میتواند همیشه بیننده را شگفتزده کند. ماه همیشه سفید نیست و در زمانهای خاص به رنگهای زرد، نارنجی یا حتی قرمز دیده میشود.
معمولا ماه در نزدیکی افق به طور غیرعادی بزرگ به نظر میرسد، اما این فقط یک توهم است و آن را با پدیده ابرماه (supermoon) اشتباه نگیرید. زمانی که ماه به زمین نزدیکتر است کمی بزرگتر دیده میشود؛ اگرچه این تغییر اندازه با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست.
گاهی اوقات، ممکن است شاهد ماه گرفتگی (Lunar eclipse) باشید که طولانیتر از خورشید گرفتگی (Solar eclipse) است و حدود ۴۰ تا ۵۰ دقیقه طول میکشد. گاهی اوقات، سایر اجرام آسمانی، مانند ستارگان و سیارهها، به ماه نزدیک یا در پشت آن پنهان میشوند.
سیارهها
برخی از سیارههای درخشان با چشم غیرمسلح دیده میشوند. زهره (Venus) درخشانترین سیارهای است که در آسمان صبحگاهی با نام «ستاره صبحگاهی» یا در هنگام غروب موسوم به «ستاره شامگاهی» مشاهده میشود. مریخ نیز رنگی مایل به قرمز، مشتری مایل به زرد و زحل طلایی است؛ حتی گاهی میتوان عطارد (Mercury) را در نزدیکی افق همزمان با طلوع یا غروب آفتاب ببینید.
بهترین زمان برای دیدن مریخ، مشتری و زحل زمانی است که سیارهها در سمت مخالف زمین از خورشید قرار دارند و به آن تقابل میگویند. بهترین زمان برای دیدن زهره و عطارد زمانی است که آنها در بیشترین فاصله از خورشید در آسمان واقعند.
از آنجایی که سیارهها مسیر مشابهی را در آسمان میپیمایند، هر از گاهی نزدیک به هم قابل مشاهده هستند و به این پدیده مقارنه سیارهها میگویند. هنگامی که بیش از دو سیاره نزدیک به هم باشند، به آن اجتماع سیارهها میگویند. اگرچه این یک رویداد نجومی خاصی نیست، اما فرصتی فوقالعاده برای رصد سیارهها و ثبت تصاویر عالی است.
شهابها
شهابها رگههای درخشانی از نور هستند که در اثر برخورد و سوختن سنگهای فضایی در جو زمین ایجاد میشوند. در طول بارش شهابی مانند برساووشی (Perseus) در میانه مرداد یا بارش شهابی جوزایی (Geminids) در آذر، شهابهای زیادی قابل مشاهده هستند.
ماهوارهها
ماهوارهها نزدیکترین اجرام آسمانی ساخت بشر هستند که تشخیص برخی از آنها آسان است. ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) و ایستگاه فضایی تیانگونگ (Tiangong) چین بسیار درخشانند و میتوان آنها را برای لحظاتی مشاهده کرد. این اجرام مصنوعی مانند ستارههایی هستند که آهسته حرکت میکنند؛ همچنین ممکن است عبور ماهوارهای استارلینک (Starlink) را نیز ببینید که همچون قطاری در آسمان جابجا میشوند؛ برای اینکه بدانید چه ماهوارههایی در آسمان محل سکونت شما قابل مشاهده هستند، از برنامه ردیاب ماهواره استفاده کنید .
ستارهها
رویت بسیاری از ستارههای درخشان نیز بسیار آسان است. شباهنگ (Sirius) درخشانترین ستاره در آسمان شب است. سهیل (Suhail) دومین ستاره درخشان آسمان است که در نیم کره جنوبی راحتتر از نیم کره شمالی قابل مشاهده است. از دیگر ستارههای درخشان آسمان شب میتوان به نسرواقع (Vega)، الدبران (Aldebaran)، رجلالجبار (Rigel)، ابط الجوزا (Betelgeuse)، شعرایشامی (Procyon)، قلبالعقرب (Antares) است.
کهکشان راه شیری
در مجموع اگر آسمان کاملا صاف و تاریک باشد و به افق باز دسترسی داشته باشیم، میتوانیم تا ۴۵۰۰ ستاره را با چشم غیرمسلح ببینیم. به غیر از ستارگان درخشان، میتوان در یک شب تاریک و به دور از آلودگی نوری با آسمانی صاف، کهکشان راه شیری (Milky Way) که همچون کمانی در سراسر آسمان کشیده شده است را به راحتی مشاهده کرد. بهترین زمان برای مشاهده آن، به ویژه مرکز کهکشان که درخشانترین قسمت آن است از خرداد تا اواخر شهریور است.
کهکشان آندرومدا (Andromrda)، نزدیکترین همسایه کهکشانی ما است. خوشه پروین (Pleiades) که برای آزمایش تیزبینی افراد در گذشته استفاده میشد و دیدن پنج ستاره از هفت ستاره آن یعنی دید طبیعی دارید و دیدن هر هفت به این معنی بود که شما یک تیرانداز ماهر برای شرکت در نبردها هستید.
دنبالهدارها
یک دنبالهدار با دمی درخشان مثل دنبالهدار سوچینشان-اطلس (Tsuchinshan–ATLAS) با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است.
یک تلسکوپ آماتوری ۶ یا ۸ اینچی و یا دوربینهای دوچشمی که اجرام زیادی را نشان میدهند، ابزارهای راحتی برای رصد آسمانند؛ آنها میدان دید وسیعتری نسبت به تلسکوپ دارند و برای مشاهده سطح ماه، خوشههای ستارهای یا پدیده مقارنه سیارهها عالی هستند.