آخرین نشست خبری سازمان فضایی ایران به ریاست حسن سالاریه با ارائه برنامه سال ۱۴۰۳ و گزارش پیشرفت پروژه‌های فضایی برگزار شد. علاوه بر این، سالاریه از پیش خرید تصاویر ماهواره‌های بومی از سوی سازمان، پرتاب ۱۲ ماهواره در دولت سیزدهم و همچنین ۶ تا ۸ پرتاب داخلی و خارجی در سال جاری خبر داد.
تاثیر احیای شورای عالی فضا در صنعت فضایی
این شورا به عنوان بالاترین مرجع سیاست‌گذاری در صنعت فضایی کشور می‌تواند در یکپارچگی تصمیم‌گیری‌ها موثر باشد. سالاریه، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سازمان فضایی ایران در دولت سیزدهم را احیای شورای عالی فضا با برگزاری اولین جلسه در آذر۱۴۰۰ پس از حدود ۱۰ سال غیرفعال بودن آن دانست.
همچنین در سال ۱۴۰۲ دومین جلسه با تصویب برنامه ده ساله فضایی کشور و در خرداد۱۴۰۳ سومین جلسه این شورا با ارائه گزارشی از وضعیت پروژه‌ها برگزار شد که ایجاد دبیرخانه شورا، تدوین و رصد برنامه‌ها ماحصل این جلسات بود.
بهره‌برداری از پایگاه فضایی چابهار تا پایان سال
رئیس سازمان فضایی ایران میگوید: «شاخص‌ترین پروژه‌های زیرساختی طی ۳ سال گذشته، شروع احداث پایگاه فضایی چابهار بود که ۱۰ سال زمین آن در اختیار این سازمان بدون هیچ اقدامی قرار داشت؛ اکنون این پروژه در سه فاز طراحی شده است که فاز نخست آن تا پایان سال ۱۴۰۳ آماده بهره‌برداری می‌شود و دولت تمایل به بهره‌برداری از این پایگاه به صورت بین‌المللی و با همکاری سایر کشورها را دارد.»
احداث آزمایشگاه کلاس یک تن و تکمیل آزمایشگاه کلاس ۵۰۰ کیلوگرم، از دیگر اقدامات زیرساختی سازمان فضایی در این مدت بوده است؛ سالاریه ضمن امیدواری برای تکمیل زیرساخت فیزیکی آزمایشگاه کلاس یک تن تا پایان سال جاری، وجود چنین آزمایشگاهی را گامی موثر در جهت افزایش تولید و کیفیت ماهواره و همچنین ساخت ماهواره با اجرام بالا دانست.
به گفته رئیس سازمان فضایی، در راستای تکمیل پایگاه‌های کنترل و دریافت داده‌های ماهواره‌ای نیز پایگاه خیام و دو پایگاه دیگر در شمال‌شرق و شمال‌غرب کشور تکمیل شده‌اند؛ او همچنین هشدار می‌دهد: «بدون داشتن صنعت فضایی قوی، حکمرانی و مدیریت کشور دچار چالش‌های جدی می‌شود.»
واگذاری ماهواره‌های پژوهش به بخش خصوصی
سالاریه ضمن یادآوری از «فعال‌سازی زیست‌بوم خصوصی فضایی کشور» به عنوان یکی دیگر از اقدامات این سازمان، میگوید: «اگر کشور خواهان رشد جهش‌گونه و پر شتاب در حوزه فضایی باشد، لاجرم باید بخش خصوصی وارد این حوزه شود.»
حسن سالاریه در مورد تعاملات انجام شده با بخش خصوصی و استارتاپ‌ها میگوید: «تا مدت‌ها عمده قراردادها و همکاری‌ها با بخش خصوصی به منظور تامین تجهیزات یا طراحی و ساخت زیرسامانه‌ها بود که در دولت سیزدهم به انعقاد قراردادهایی نسبتا بزرگ به حوزه‌هایی مانند ماهواره‌سازی و پرتاب ماهواره ارتقا یافت؛ به عنوان مثال قرارداد خرید تصاویر ماهواره‌های بومی از مجموعه شرکت امید فضا که خودش شبکه‌ای از شرکت‌هاست.»
در راستای حمایت از این اقدام، طراحی و ساخت ماهواره‌های پژوهش که جنبه فضایی دارند و برای توسعه فناوری به کار می‌روند به بخش خصوصی سپرده شده است؛ مناقصه تعدادی از ماهواره‌های پژوهش در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ انجام شده و واگذاری سری‌های بالاتر منظومه‌های پژوهش تا پایان سال ۱۴۰۳ به تدریج انجام خواهد شد.
برنامه سازمان فضایی ایران برای سال ۱۴۰۳
سالاریه با اعلام پایان طراحی‌های منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی و آمادگی آن برای پرتاب آزمایشی میگوید: «امیدواریم که سال آینده بتوانیم پرتاب‌های اصلی را داشته باشیم.»
منظومه شهید سلیمانی یک مجموعه باند باریک است؛ سامانه آن به لحاظ سوخت و انرژی سبکتر و کاربری آن نیز در حوزه اینترنت اشیا (IOT) است که برای پایش آتش‌سوزی در جنگل‌ها و رصد لوله‌های آب و نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
او در ادامه بیان می‌کند: «نمی‌توان شرح جزئیات برنامه‌ریزی‌ها را به دلیل زمان‌بر بودن برخی از آزمایش‌ها اعلام کرد؛ زیرا ممکن است برخی از این ماهواره‌ها در اوایل سال ۱۴۰۴ به مرحله پرتاب برسند.»
طبق گفته رئیس سازمان فضایی، ۶ تا ۸ پرتاب داخلی و خارجی در سال ۱۴۰۳ برنامه‌ریزی شده است که عبارت‌اند از:
- نزدیک‌ترین زمان‌بندی برای پرتاب ۲ ماهواره است؛ نخست بلوک انتقال مداری ماهواره سامان ۱ و دیگری یک ماهواره تحقیقاتی که در مرداد۱۴۰۳ صورت می‌گیرد.
- پرتاب ماهواره بخش خصوصی با نام «کوثر» در آبان۱۴۰۳ با همکاری کشور روسیه، در راستای محک بخش خصوصی
- پرتاب ماهواره‌های طلوع ۳ و ظفر ۲ به وسیله ماهواره‌بر خارجی در آذر و دی۱۴۰۳
تکمیل پروژه‌های جاری
رییس سازمان فضایی ضمن اشاره به مدل‌های مختلف ماهواره مانند ماهواره‌های سنجشی ارتباطی، ناوبری، تحقیقاتی، سنجشی راداری میگوید: «ماهواره‌های ارتباطی براساس نقل و انتقال داده تقسیم‌بندی می‌شوند و به لحاظ فناوری مزایا دارند.»
در همین راستا، توسعه ماهواره‌های سنجشی اپتیکال پارس ۲ (نسخه ارتقا یافته ماهواره پارس ۱) با تغییراتی در الگوریتم‌های مدیریت و با دقت تصویربرداری ۸ متر (دو برابر بهتر از نمونه قبلی) و همچنین ماهواره پارس ۳ در حال انجام است.
ساخت ماهواره‌های سنجشی راداری، «راد ۱ » و «راد ۲» نیز طبق برنامه‌ریزی ده ساله کشور پیش خواهد رفت؛ این ماهواره‌ها با امواج الکترومغناطیسی خود حتی در صورت وجود آسمان ابری و گرد و غبار هم می‌توانند داده‌ها را ارسال کنند؛ دقت ماهواره‌های راد ۱ و ۲ به ترتیب ۵۰ و ۲۰ متر است.
اقدامات سازمان فضایی کشور در جهت توسعه صنعت ماهواره
رئیس سازمان فضایی در قالب همکاری‌های بین‌المللی در جهت توسعه این صنعت از قرارداد طراحی و ساخت نمونه‌های جدید ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری بهتری نسبت به ماهواره خیام و همچنین تامین ماهواره مخابراتی با همکاری بخش خصوصی خبر داد.
سالاریه در زمینه توسعه کاربردها و خدمات فضایی نیز به اجرای تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان نقشه‌برداری و وزارت جهاد کشاورزی برای استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در حوزه‌هایی مانند کشاورزی و نقشه‌برداری اشاره کرد.
از برنامه‌های دیگر سازمان فضایی در حوزه توسعه علوم و اکتشافات فضایی میتوان به طراحی و ساخت کپسول‌های زیستی ۵۰۰ و ۱۵۰۰ کیلوگرمی با قابلیت زیرسامانه هدایت، ناوبری و کنترل ماهواره در فضا (GNC) اشاره کرد. پروژه کپسول زیستی کلاس ۵۰۰ کیلوگرم آماده و با پرتابگر سلمان پرتاب شد و ساخت نمونه ارتقا یافته آن در کلاس ۱۵۰۰ کیلوگرمی در پژوهشگاه هوافضا وابسته به وزارت علوم در فاز طراحی است.
لزوم وجود شریک بین‌المللی برای اینترنت ماهواره‌ای
طبق گفته حسن سالاریه در مورد اینترنت ماهواره‌ای، کشور با دو مسیر مواجه است:
- یکی مسیر استفاده از ماهواره‌های زمین‌همگام (زمین‌آهنگ) یا ماهواره‌های ژئو (Geosynchronous satellite) که در ارتفاع بالا قرار می‌گیرند.
- مسیر دوم هم استفاده از منظومه‌های ماهواره‌ای است که هر دو در حال پیگیری‌اند؛ به عنوان مثال در مورد منظومه‌های ماهواره‌ای با ثبت قراردادی که با بخش خصوصی امضا شد، باید پرتاب‌های منظومه شهید سلیمانی انجام و تثبیت شوند.
ماهواره مخابراتی «ناهید ۱»
سالاریه درباره ضرورت حضور در بازارهای بین‌المللی توضیح می‌دهد: «در گام‌های بعدی باید ماهواره‌ها حجیم‌تر و سنگین‌تر و دارای پهنای باند بالاتر شوند. همچنین ضرورت کار و فعالیت در یک مجموعه بین‌المللی وجود دارد؛ زیرا حجم سرمایه‌گذاری در این بازار بالاست و استفاده از این ماهواره‌ها نمی‌تواند محدود به یک موقعیت جغرافیایی کوچک مثل ایران شود.»
وی در ادامه میگوید: «شرکت‌های موفق در این زمینه، در واقع به بازار بین‌المللی ورود کرده‌اند و از آن سهم دارند؛ بنابراین پس از این که از نظر فناوری به تثبیت فناوری رسیدیم، وجود یک شریک بین‌المللی لازم است. یکی از گام‌های مهم در همین راستا، منظومه باریک‌باند است و گام دیگر تثبیت عملکرد ماهواره‌هایی مانند ناهید۱ و ناهید۲ می‌باشد که ناهید۲ در شرف پرتاب است.»
فاصله واقعی تا اجرایی شدن اینترنت ماهواره‌ای
حسن سالاریه در رابطه با اینترنت ماهواره‌ای بیان می‌کند: «فاصله تا اینترنت ماهواره‌ای به میزان سرمایه‌گذاری بستگی دارد. به لحاظ تکنولوژیکی برای رسیدن به سامانه‌ای که بتواند در ارتفاع پایین سرویس پهن باند به ما ارائه دهد، دو تا سه سال فاصله داریم.»
وی در پایان میگوید: «این اتفاق فقط با یک ماهواره رخ نمی‌دهد بلکه باید تعداد ماهواره‌ها به چند صد یا حتی چند هزار ماهواره افزایش یابد. ما باید بین بازه فناوری و اقتصادی تفکیک قائل شویم. اگر با همین نرخ سرمایه‌گذاری شود در دو تا سه سال آینده به یک سامانه مناسب می‌رسیم، اما رسیدن به تعداد ماهواره موردنظر نیاز به حجم اقتصادی بیشتری دارد. از طرف دیگر به دلیل ضرورت حضور در بازارهای بین‌المللی، سرمایه‌گذار بین‌المللی هم لازم داریم؛ یعنی باید در یک پروژه بین‌المللی ورود کنیم.»
ضرر غیرقابل جبران کشور در صورت عدم بهره‌برداری از صنعت فضایی
سالاریه ضمن هشدار درباره عقب ماندن کشور در صنعت فضایی، میگوید: «صنعت فضایی در دنیا در برهه‌ای از زمان در رقابت بلوک شرق و غرب با جنبه اقتداری شکل گرفت و سال‌ها بحث اقتدار مطرح بود، اما این نگاه تغییر کرده است. صنعت فضایی نقش بسزا و تعیین‌کننده در مدیریت کشور دارد. استفاده از صنعت فضایی با توجه به سرعت دسترسی به داده‌ها با هیچ صنعتی قابل قیاس نیست.»
او تاکید می‌کند: «اگر کشوری از این صنعت استفاده نکند، جزو کشورهای عقب افتاده محسوب می‌شود.»