آیا بیگانگان هوشمند تاکنون از منظومه شمسی بازدید کرده‌اند؟
منظومه شمسی بیش از ۴ میلیارد سال وجود داشته است و اگر حیات هوشمند در کهکشان ما به وجود آمده باشد، ممکن است به سطح فناوری پیچیده لازم برای اکتشاف سایر منظومه‌ها، از جمله این منظومه هم رسیده باشد. اگر بیگانگان هوشمند از منظومه شمسی بازدیدی انجام داده‌اند، چگونه می‌توان به دنبال سرنخ‌های بر جای‌مانده از این بازدیدکنندگان فضایی باشیم؟
چندین روش اصلی برای کشف حضور موجودات هوشمند در خارج از زمین وجود دارد. اولین رویکرد این است که به دنبال نشانه‌هایی از هر نوع زندگی، اعم از هوشمند یا غیره باشیم. این رایج‌ترین روش در نجوم است و معمولا منظومه‌های ستاره‌ای دیگر را هدف قرار می‌دهد.
برای نمونه دانشمندان به دنبال مواد شیمیایی تولیدشده توسط حیات در اتمسفر جهان‌های دیگر می‌گردند، اما جستجوی حیات فرازمینی شامل مکان‌هایی در منظومه شمسی هم می‌شود؛ مانند سطح مریخ و جو غنی از هیدروکربن قمر تایتان (Titan) زحل و یا حتی عنصر فسفین که در سیاره ناهید کشف شد.
رویکرد دیگر این است که به طور خاص به دنبال حیات هوشمند باشیم. زیرا احتمالا موجودات فرازمینی هوشمند می‌توانند حضور خود را بسیار راحت‌تر از یک میکروب آشکار کنند. به عنوان مثال، می‌توانیم به دنبال نشانه‌های ارتباطی موجودات هوشمندی باشیم که علائم حضور خود را در طول موج‌های رادیویی یا نوری منتشر می‌کنند. کاری که برنامه جست‌وجوی هوش فرازمینی (SETI) با کاوش سیگنال‌های رادیویی در پی آن است.
پروژه‌های ستی و ستا
بیگانگان هوشمند شاید سرنخ‌های دیگری هم از خود بر جای بگذارند. اگر آن‌ها قادر به ساختن اَبَرسازه‌هایی مانند سازه‌های دایسون (Dyson) شوند، می‌توانیم هنگام جست‌وجوی سامانه‌های ستاره‌ای دیگر آن ابرسازه‌ها شناسایی کنیم. مثلا سازه‌های به اندازه کافی بزرگ در اطراف یک ستاره، نوری را که ما می‌بینیم تغییر می‌دهند و می‌توانند نشانه‌ای از فعالیت هوشمند باشند. کره دایسون یک ابرسازه فرضی است که به طور کامل یک ستاره را فرا می‌گیرد و قسمت بزرگی از توان خروجی آن را به دام می‌اندازد.
در همین رابطه بخوانید: حیات فرازمینی احتمالا تا ۲۵ سال آینده کشف می‌شود!
تا کنون، تمام جست‌وجوها برای یافتن حیات فرازمینی بی‌نتیجه بوده است. اما راه دیگری وجود دارد که نسبتا ناشناخته است: «جست‌وجو برای دست‌ساخته‌های فرازمینی» (SETA سرواژه Search for Extraterrestrial Artifacts).
ایده پشت این رویکرد این است که اگر بیگانگان به اندازه کافی پیشرفته شوند، ممکن است بخواهند کهکشان را مستقیما یا توسط فضاپیماهای رباتیک کشف کنند. در تاریخ تقریبا ۴/۵ میلیارد ساله منظومه شمسی، این بیگانگان زمان زیادی برای چرخیدن در منطقه ما داشته‌اند و شاید اثری از خود بر جای گذاشته باشند.
برخلاف پروژه ستی، رویکرد ستا به اخترشناسان امکان می‌دهد تا به دنبال نشانه‌های باقی‌مانده از گذشته هم باشند. آن‌ها مجبور نیستند به دریافت سیگنال رادیویی از تمدنی که هم‌زمان با گوش دادن ما فعال است، امیدوار باشند.
در واقع، تمدن‌های متعددی می‌توانستند در سراسر کهکشان آمده و رفته باشند که هر کدام از آن‌ها پیش از نابود شدن یا حتی رفتن به مناطق جالب‌تر، ممکن است چیزی را در منظومه شمسی باقی گذاشته باشند.
به تازگی ستاره‌شناسان راهبردی را برای استفاده از تلسکوپ‌ها، نقشه‌برداری‌های آسمان و کاوشگرهای سیاره‌ای موجود برای شکار نشانه‌هایی از بازدیدهای گذشته بیگانگان پیشنهاد کردند. آن‌ها سه دسته از بقایایی را که ممکن است در این مسیر تشخیص دهیم، مطرح کردند.
بازدید موجودات فرازمینی
دسته نخست دست‌ساخته‌های سطحی متداول مانند فضاپیماهای از کارافتاده و باقی‌مانده، کاوشگرها و حتی زباله‌های فضایی هستند. در مدت زمان نسبتا کوتاهی که بشر برای کاوش در منظومه شمسی در اختیار داشته است، ماه و مریخ را با ده‌ها فضاپیمای منقرض‌شده و قطعات تصادفی زباله پر کرده است.
در همین رابطه بخوانید: یک اخترشناس مدعی کشف منشا سیگنال موجودات فرازمینی شد!
بنابراین تصور اینکه تمدن بیگانه در حال بازدید نیز هم همین کار را انجام داده باشد، غیرمنطقی نیست. به علاوه، از آنجا که بسیاری از سطوح اجرام منظومه شمسی هوازدگی یا آتشفشان را تجربه نمی‌کنند، یک دست‌ساخته باقی‌مانده در سطح آن‌ها می‌تواند برای میلیاردها سال تقریبا سالم باقی بماند.
در کنار دست‌ساخته‌های روی سطح، ممکن است برخی فضاپیماها هم در فضای میان‌سیاره‌ای معلق باشند؛ دسته‌ای که معمولا به‌عنوان لرکرز (Lurkers) شناخته می‌شوند. این تجهیزات و وسایل ممکن است در یک نقطه گرانش ی پایدار لاگرانژی (Lagrangian Points) باقی بمانند یا به دور یک قمر بچرخند.
حتی ممکن است اکنون هم فعال باشند و اتفاقات جالبی را که در منظومه شمسی رخ می‌دهد، رصد و ثبت کنند، یا ممکن است مدت‌ها قبل از کار افتاده و تفاوت چندانی با یک سیارک یا دنباله‌دار نداشته باشند.
در نهایت، ممکن است با دست‌ساخته‌های میان‌ستاره‌ای مواجه شویم که هرگز قرار نیست در یک منظومه ستاره‌ای باقی بمانند، اما بی‌هدف در کهکشان پرسه می‌زنند و از یک منظومه به منظومه دیگر می‌روند. ما در حال حاضر چندین ابزار مانند تلسکوپ‌های نجومی گسترده و ماموریت‌های سیاره‌ای برای تشخیص این نوع مصنوعات فرازمینی داریم.
وقتی صحبت از سفر می‌شود، ممکن است با بررسی‌های فعلی هم این توانایی را داشته باشیم که شواهدی از ماجراجویی‌های میان‌ستاره‌ای و میان‌سیاره‌ای بیگانگان پیدا کنیم. برای نمونه هر فضاپیمای میان‌ستاره‌ای، به روشی برای رانش نیاز دارد و چون حتی بیگانگان هم باید از قوانین نیوتن پیروی کنند، باید نوعی اگزوز برای به حرکت درآوردن فضاپیمای آن‌ها وجود داشته باشد.
هر چه بخواهیم فضاپیما سریع‌تر حرکت کند، خروجی آن هم باید قدرتمندتر باشد که به‌طور بالقوه آن را برای تلسکوپ فضایی جیمز وب یا رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory) ناسا قابل مشاهده می‌کند.
جست‌وجوی فرازمینی‌ها
سفر بین ستاره‌ای همچنین می‌تواند شامل پیشرانه لیزری توسط بادبان نوری باشد که باز هم می‌تواند قابل تشخیص باشد یا ممکن است شواهدی از سرنخ‌های ظریف‌تر، مانند ناهنجاری‌های گرانشی پیدا کنیم. مثلا مدارهای اجرام کوچک که کاملا منطقی به نظر نمی‌رسند و ممکن است توسط یک فضاپیمای در حال عبور آشفته شده باشند.
در همین رابطه بخوانید: موجودات فضایی احتمالی را کجا می‌توان یافت؟
در نهایت، می‌توانیم به جای رصدهای صرفا غیرفعال، در منظومه شمسی به دنبال نشانه‌هایی از فعالیت گذشته آنان باشیم. برای نمونه اگر بیگانگان یک معدن روباز در عطارد ایجاد کرده باشند، امروز همچنان می‌توانیم آن را ببینیم یا اگر تجهیزات سنگین آن‌ها هنوز فعال باشد، مقداری گرمای تلف‌شده به همراه خواهند داشت که نسبت به تشعشعات ساطع‌شده از سطح سیاره یا قمر متفاوت است.
در نهایت، ممکن است بتوانیم ناهنجاری‌های ژئوشیمیایی را پیدا کنیم که نتیجه دستکاری فرآیندهای شیمیایی در یک سیاره یا قمر هستند. به گفته دانشمندان می‌توان از رصدخانه‌های فعلی و آینده و همچنین کاوشگرهای منظومه شمسی بدون نیاز به تغییر متغیرهای ماموریت‌شان، برای شکار این دست‌ساخته‌های بیگانگان استفاده کرد.
بدین ترتیب اگر سطوح سیاره‌ها را اسکن و از بخش‌های بزرگ منظومه شمسی تصویربرداری کنیم، می‌توانیم در کارزارهای علمی مختلف، به دنبال یافتن شواهدی از حیات فرازمینی هم باشیم.