اگر فرصتی برای کمپ زدن شبانه در مکانی ترجیحا مرتفع با آسمانی صاف و به دور از آلودگیهای نورهای مصنوعی داشته باشید، میتوانید کهکشان راه شیری را ببینید. در این مقاله قصد داریم علت نامگذاری کهکشان راه شیری و افسانههای مربوط به آن از نقاط مختلف دنیا را مرور کنیم؛ با ما همراه باشید.
کهکشان مارپیچی میلهای راه شیری با طولی در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار سال نوری، یکی از بزرگترین اعضای یک خوشه کهکشانی به نام گروه محلی (Local Group) است که در مسیر برخورد با کهکشان آندرومدا (Andromeda) در حال حرکت است. در این خوشه کهکشانی چیزی در حدود ۳۰ کهکشان قرار دارد. گروه محلی خود متعلق به ابرخوشه سنبله (Virgo) با ۱۱۰ میلیون سال نوری قطر است که آن نیز به ابرخوشه لانیاکیا (Laniakea) با ۵۲۰ میلیون سال نوری قطر تعلق دارد.
براساس برآوردها، کهکشان راه شیری حاوی ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد ستاره و بیش از ۱۰۰ میلیارد سیاره است. منظومه شمسی در شعاع حدودا ۲۶۴۹۰ سال نوری از مرکز کهکشان و در لبه داخلی بازوی اوریون (Orion) قرار دارد. قدیمیترین اجرام کهکشان راه شیری چیزی در حدود ۱۳ میلیارد سال عمر دارند. این بدین معناست که عمر این کهکشان برابر با عمر دنیا بوده و همزمان با آغاز جهان هستی پدید آمده است.
در همین رابطه بخوانید: مرکز کهکشان راه شیری را مشاهده کنید
علت نامگذاری کهکشان راه شیری
علت نامگذاری کهکشان راه شیری به شباهت آن به شیر بر میگردد. اگر به جایی بروید که آلودگی نوری نداشته باشد، این کهکشان به شکل نواری از شیر در آسمان دیده میشود. شکل شیریمانند این جرم آسمانی برای هزاران سال در طول تاریخ توسط انسانها مشاهده میشد. تراکم میلیونها ستاره که در طول نواری در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، این جرم نورانی شیری رنگ را تشکیل میدهد.
رومیان باستان راه شیری را «Via Lactea» مینامیدند که به معنای «جادهای از شیر» است. آنها این نام را از یونانیان باستان که راه شیری را «Kyklos Galaktikos» به معنای «دایره شیری» میخواندند، الهام گرفته بودند. واژه «gála» در یونانی باستان به معنای شیر بود که بعدها در انگلیسی برای کهکشان «Galaxy» به کار رفت.
شیر در زبانهای دیگر نیز به ریشه واژه کهکشان و همچنین نامگذاری کهکشان راه شیری در آن زبانها تبدیل شد. به عنوان مثال در زبان آلمانی واژه «Milchstrasse» و در زبان نروژی واژه «Melkeveien» برای کهکشان راه شیری به کار برده شد.
در طول تاریخ افسانههایی نیز برای راه شیری ساخته شد. یکی از معروفترین این افسانهها مربوط به یونانیان و رومیان باستان است. آنها معتقد بودند زئوس (Zeus) فرزند نوزاد خود هرکول (Hercules) را بر سینه همسرش هرا (Hera) که خفته بود گذاشت تا از وی شیر بخورد.
زئوس میخواست هرکول که از مادری فناپذیر زاده شده بود، با خوردن شیر هرا به قدرتی همانند قدرت خدایان دست پیدا کند. هرکول نیز با خوردن شیر هرا به چنان قدرتی دست پیدا کرد که در میان موجودات فانی همانندی نداشت. هنگامی که هرا بیدار گشت، هرکول با سرعت از سینه اش جدا شد و شیر او به آسمان پاشید و راه شیری به وجود آمد.
این در حالی است که همه افسانهها ربطی به شیر ندارد. در کشور فنلاند کهکشان راه شیری «لینونراتا» (Linnunrata) یا «مسیر پرندگان» نام دارد. براساس افسانههای فنلاندی، دنیا در نتیجه شکسته شدن یک تخم مرغ بوجود آمده است.
آسمان پوسته تخم مرغ و زمین صاف بوده و در لبههای زمین «لینتوکوتو» (Lintukoto) یا «خانه پرندگان» قرار داشته است. لینتوکوتو جایی شبیه بهشت بوده که پرندگان در طول زمستان به آن جا میرفتند. فنلاندیها معتقد بودند که راه شیری همان مسیر حرکت پرندگان به لینتوکوتو است.
افسانههای کهکشان راه شیری
افسانههای ارمنی، چیز دیگری درباره علت نامگذاری کهکشان راه شیری میگویند. در ارمنستان به کهکشان راه شیری (Goghi Chanaparh) یا «راهدزد کاهها» گفته میشود. این نامگذاری به افسانهای اشاره میکند که بر اساس آن واهاگن (Vahagn) ارابه پر از کاه برشم (Barsham)، پادشاه آشور را دزدید و در زمستانی سرد به ارمنستان برد.
واهاگن برای رسیدن به سرزمین خود از بهشت عبور کرد و مقداری از کاهها در مسیر راه ریخت و بدین شکل راه شیری به وجود آمد.
در همین رابطه بخوانید: چند ستاره در کهکشان راه شیری و کل هستی وجود دارد؟
در شرق آسیا کهکشان راه شیری را «رود نقرهای» میخوانند. مردمان سرزمینهای شرقی آسیا بر این عقیدهاند که این نوار مهآلود آسمان شب در واقع رودخانهای نقرهای است. براساس یک افسانه باستانی دو ستاره کرکس نشسته (Vega) و کرکس پرنده (Altair) که متعلق به دو صورت فلکی ماکیان (Cygnus) و عقاب (Aquila) هستند به همدیگر علاقهمند میشوند.
با این حال آنها تنها میتوانستند یک بار در سال یکدیگر را ببینند؛ آن هم در روز هفتم از ماه هفتم و هنگامی که دستهای زاغ و کلاغ بر روی این رود نقرهای پلی درست میکردند. این رود نقرهای همان راه شیری است. شایان ذکر است اگر به موقعیت دو ستاره کرکس نشسته و کرکس پرنده توجه کنید، درمییابید که راه شیری دقیقا از میان این دو میگذرد.
همچنین بر اساس یک افسانه چینی در گذشتههای بسیار دور دختر فوقالعاده زیبایی زندگی میکرد. روزی یک مرد اسبسوار این دختر زیبا را میبیند و آنها به یکدیگر دل میبازند. این دو عاشق، ازدواج میکنند و دو فرزند به دنیا میآورند، اما مادر این دختر به عشق آنها حسودی میکند و دختر را میدزدد. هنگامی که مرد اسب سوار آنها را تعقیب میکند، مادر دختر رودی نقرهای ترسیم میکند تا برای همیشه میان آنها جدایی بیفتد.
اکنون که علت نامگذاری کهکشان خانگیمان را میدانید، شاید رصد آن در کنار مرور این افسانهها در ذهن، تجربه نجومی بهتری را برای شما به همراه داشته باشد.