ماهواره‌های کوپرنیک چگونه در عملیات حادثه بالگرد رئیس جمهور خدمت‌رسانی کردند؟
بنا به درخواست ایران برای کمک، اتحادیه اروپا با فعال کردن سرویس نقشه‌برداری واکنش سریع ماهواره‌ای کوپرنیک در پی حادثه بالگرد حامل رئیس جمهور ایران و هیات همراه ایشان، به تحلیل و برنامه‌ریزی موثرتر عملیات جستجو کمک کرد. کوپرنیک بزرگ‌ترین برنامه دیدبانی زمین در دنیاست که اخیرا خدمات آن برای جستجوی بالگرد رئیس جمهور ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
در همین رابطه بخوانید: چگونه تصاویر ماهواره‌ای با کیفیت دانلود کنیم؟
سامانه رهگیری ماهواره‌ای کوپرنیک (Copernicus) یا برنامه کوپرنیک (Copernicus Programme) که با نام برنامه نظارتی جهانی برای محیط زیست و امنیت (GMES) شناخته می‌شود. یک برنامه اروپایی است که به منظور جمع‌آوری داده‌های ماهواره‌ای و اطلاعات محیطی برای مشاهده زمین طراحی شده است.
قابلیت‌های ماهواره‌های کوپرنیک
این سامانه شامل یک مجموعه وسیعی از ماهواره‌ها و ابزارهای جمع‌آوری داده است تا تصاویر و داده‌های دقیقی در مورد اتمسفر، اقیانوس‌ها، خشکی‌ها و موارد دیگر فراهم آورد. این برنامه توسط اتحادیه اروپا و آژانس فضایی اروپا (ESA) اداره می‌شود و اهداف متعددی دارد از جمله:
- نظارت بر محیط زیست و مدیریت بحران‌ها
- کمک به کشاورزی مدرن و مدیریت منابع طبیعی
- حمایت از سیاست‌های محیط زیستی
- بهبود مدیریت شهری و توسعه زیرساخت‌ها
ماهواره‌های کوپرنیک شامل سری ماهواره‌های سنتینل (Sentinel) است که هر کدام قابلیت‌های خاصی مانند تصویربرداری با وضوح بالا، راداری با قابلیت نفوذ در ابرها و شرایط جوی و ابزارهای اندازه‌گیری دقیق تغییرات اقلیمی و محیطی را دارند.
فعال‌سازی سامانه رهگیری ماهواره‌ای کوپرنیک می‌تواند به چند روش به عملیات جستجو و نجات کمک کند:
- تصویربرداری با دقت بالا: ماهواره‌های کوپرنیک با تصاویر با وضوح بالا از زمین می‌توانند مناطق دقیق سقوط را شناسایی و به تمرکز نیروهای جستجو و نجات در مناطق خاص کمک کند.
- تحلیل تغییرات: با بررسی تصاویر پیشین و پسین سقوط، ماهواره‌ها هرگونه تغییر ناشی از سانحه را در منطقه تشخیص می‌دهند، مانند ایجاد مسیرهای دسترسی جدید، تغییر در پوشش گیاهی، یا آسیب‌های احتمالی به محیط زیست.
- پشتیبانی از تصمیم‌گیری: داده‌های به‌دست‌آمده از ماهواره‌ها می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با هدایت عملیات، تخصیص منابع و مدیریت بحران به مقامات کمک کند.
- کمک در شرایط جوی نامساعد: ماهواره‌های مجهز به رادار نفوذگر می‌توانند تصاویری را حتی در شرایط جوی بد یا در شب تهیه کنند و سبب تسریع در فرآیندهای جستجو و نجات حیاتی باشد.
آیا کوپرنیک می‌تواند از زیر ابرها تصویر تهیه کند؟
بله، رادارهای مورد استفاده در ماهواره‌های برنامه کوپرنیک، مانند ماهواره‌های سری سنتینل-۱، از رادار با قابلیت نفوذ در ابرها (Synthetic Aperture Radar به اختصار SAR) استفاده میکنند.
این فناوری امکان تصویربرداری از زمین در هر شرایط آب و هوایی، حتی با وجود ابر، باران یا در شب را فراهم می‌آورد. رادارهای SAR امواج رادیویی با فرکانس‌هایی را که قادر به نفوذ از ابرها و بازتاب از سطح زمین هستند، را پخش و تصاویر واضحی از سطح زمین بدون تاثیرپذیری از شرایط جوی ارائه میکنند. این ویژگی‌ها سبب سهولت ماموریت‌های نظارت و جستجو و نجات در مناطق دورافتاده یا در شرایط جوی دشوار می‌شوند.
مشابه برنامه کوپرنیک سامانه دیگری هم وجود دارد؟
بله، در کنار برنامه کوپرنیک، برنامه‌های مشاهده زمین دیگری نیز وجود دارد که توسط کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی دیگر اداره می‌شوند. یکی از معروف‌ترین آن‌ها سامانه ماهواره‌ای لندست (Landsat) است که توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا و سرویس زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS) اداره می‌شود. این برنامه از دهه ۱۹۷۰ فعالیت خود را آغاز کرده و به طور مداوم داده‌های با ارزشی درباره تغییرات زمین و منابع طبیعی فراهم می‌کند.
علاوه بر لندست، سامانه‌ها و برنامه‌های دیگری نیز وجود دارند که به مشاهده زمین و تحلیل داده‌های محیطی می‌پردازند، مانند:
- برنامه مودیس (MODIS) – مورد استفاده در ماهواره‌های ترا (Terra) و آکوا (Aqua) که توسط ناسا اداره می‌شود و داده‌های مفیدی در زمینه تغییرات آب و هوایی، آتش‌سوزی‌ها، و دینامیک اکوسیستم‌ها فراهم می‌کند.
- سامانه جهانی مشاهده از دور (GEOSS) – که با همراهی سازمان‌های متعدد بین‌المللی اداره می‌شود و به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات بین ملل مختلف می‌پردازد.
- برنامه‌های ماهواره‌ای کشورهای دیگر مانند روسیه، چین، و هند