انعقاد هزار میلیارد تومان قرارداد فضایی با بخش خصوصی
رئیس سازمان فضایی ایران از بیمه کردن یک ماهواره و حرکت آن در فضا، خبر داد. کلنگ احداث پایگاه چابهار که ۱۱ سال معطل مانده بود، در این دولت زده شد و برنامه‌ریزی شده تا اولین پرتاب خورشید آهنگ از پایگاه صرفا اختصاصی، غیر نظامی و بومی صورت بگیرد.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، در رویداد ملی فضایی سهیل با اشاره به نقش و جایگاه دانشگاه‌ها در تحولات جامعه، با اشاره به برنامه ۱۰ ساله فضایی ایران می‌گوید: «یکی از رویکردهای تحولی دولت سیزدهم، توسعه صنعت فضایی است؛ از این رو تحولات سریعی در بسیاری از شاخص‌ها طی ۲.۵ سال گذشته رخ داده است، ولی برنامه‌ها و انتظارات ما بسیار بالاتر از این میزان است.»
وی ادامه می‌دهد: «رخدادهای اخیر در صنعت فضایی، تنها ۱۰ درصد ظرفیت واقعی موجود در کشور است؛ به این معنا که اگر در گذشته با جدیت و برنامه‌ریزی دقیق‌تری کار می‌کردیم، باید ۱۰ برابر فعالیت‌های اخیر و جایگاه امروزمان را داشته باشیم.»
ایشان با بیان اینکه رشد و پیشرفت در صنعت فضایی در ابتدا دشوار و به تدریج شتاب می‌گیرد، خاطرنشان می‌کند: «در دولت سیزدهم با حضور رئیس‌جمهور و شورای عالی فضایی، عزم جزمی شکل گرفته تا برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور، بازنویسی، اصلاح و هدف‌گذاری‌های جدید شود.»
تحولات صنعت فضایی دنیا در درآمدزایی از این صنعت
رئیس سازمان فضایی با تاکید بر اینکه، این بازنگری‌ها براساس تحولات این صنعت در دنیا است، یادآور می‌شود: «در دهه ۶۰ تا ۷۰میلادی بیشتر شاهد تقابل قدرت‌های شرق و غرب بودیم، ولی اکنون جای خود را به رویکرد اقتصادی داده و به سمت درآمدزایی از این صنعت است.»
وی حضور بخش خصوصی در این صنعت را یکی از نشانه‌های بارز ورود مردم به این صنعت می‌گوید و می‌داند: «در کشوری مانند چین، استارت‌آپ‌ها بیشتر در حوزه ساخت ماهواره وارد شده‌اند. ضمن آن‌که صنعت فضایی روسیه نیز از بخش دولتی به سمت خصوصی تغییر رویکرد داده است.»
سالاریه در ادامه اضافه می‌کند: «توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای از دیگر تغییر رویکرد کشورها است و بسیاری از کشورها به سراغ قهرمان‌سازی در صنعت اقتصادی و سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌روند. ما نیز باید تفکر دولتی را کنار گذاشته و حضور بخش خصوصی در این صنعت را جایگزین تفکر دولتی کنیم.»
برنامه ۱۰ ساله صنعت فضایی
رئیس سازمان فضایی ایران، تقویت بخش خصوصی و ایجاد جذابیت در این صنعت را از رویکردهای برنامه ۱۰ ساله کشور در صنعت فضایی می‌داند و می‌گوید: «این سند از ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ با مناقصاتی که برای بخش خصوصی برگزار کردیم، اجرا شد و بسیاری با شک و تردید نگاه می‌کنند که آیا بخش خصوصی توانمندی اجرای این پروژه‌های بزرگ را دارند یا خیر، ولی من معتقدم که بخش خصوصی این توانمندی را دارد؛ چرا که هدررفت، کارمندبازی و معطلی و غیره که در بخش دولتی وجود دارد، در بخش خصوصی دیده نمی‌شود.»
به گفته وی بخش خصوصی بابت هر اقدام اجرایی، باید تضمین ارائه دهد و در حوزه دولتی نیز باید اعتقاد به بخش خصوصی داشته و پذیرای ریسک‌ها باشیم.
انعقاد حدود هزار میلیارد تومان قراردادهای فضایی با بخش خصوصی
او معتقد است در حال رفع چالش‌ها و مشکلات این حوزه با همکاری نهادهای دولتی هستیم، در حدود یک سال و نیم گذشته نیز حدود هزار میلیارد تومان قراردادهای فضایی با بخش خصوصی داشتیم.
سالاریه ضمن انتقاد از قدیمی و غیر حرفه‌ای بودن زیر ساخت‌های حوزه فضایی، می‌گوید: «احداث پایگاه چابهار نمونه‌ای از گام‌های برداشته شده در این حوزه است که نظرات متفاوتی در زمینه احداث این پایگاه در منطقه حاره‌ای، طوفان چابهار و در مجاورت مرز موجب شده بود که این طرح معطل بماند، در حالی که هیچ کدام از آن‌ها برای توسعه صنعت فضایی قابل قبول نیست.»
احداث آزمایشگاه‌های تخصصی فضایی
سالاریه با ابراز امیدواری از حضور بخش خصوصی، یادآور شد: «در حوزه آزمایشگاه‌ها ضعف جدی و محدودیت داریم، به گونه‌ای که دستگاه‌ها دچار نقص فنی بودند و ما نمی‌توانستیم سیکل کامل تست بر روی سامانه‌ها داشته باشیم.»
وی می‌گوید: «اکنون در حال برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای احداث آزمایشگاه تخصصی هستیم که به طور همزمان بتواند تا هزار کیلوگرم ماهواره را تست کند. این‌ها اقدامات مهم ولی سخت است؛ چرا که باید از طریق بودجه‌های دولتی در این حوزه سرمایه‌گذاری شود و زمینه برای حضور بخش خصوصی هنوز هموار نشده است.»
تاثیر تحریم‌ها بر کسب و کارهای فضایی
سالاریه می‌گوید: «به دلیل مسائل تحریمی، سند فضایی را از بخش بالا دست این صنعت یعنی ساخت ماهواره، پرتاب و پرتابگر شروع کردیم که این بخش‌ها، زمینه‌های سخت و اقتصادی این صنعت است؛ از این رو نیاز به سرمایه‌گذاری‌ها و زمان زیادی دارد تا به تثبیت برسیم.»
به گفته وی برعکس مسیر بسیاری از کشورهایی که وارد این صنعت شدند، به عنوان مثال هزینه برای تامین یک ماهواره مخابراتی در ابتدا باید پرداخت می‌شود و بیش از ۷ تا ۸ برابر قیمت آن به لحاظ اقتصادی عایدی خواهد داشت؛ ولی به دلیل شرایط تحریمی چنین زمینه‌ای برای ما فراهم نیست، لاجرم به سمت بخش سخت این صنعت یعنی توسعه فناوری و رسیدن آن به فناوری رفتیم.
توسعه کسب و کارهای فضایی
سالاریه می‌گوید: «از سوی دیگر توسعه پرسرعت فناوری‌های حوزه پردازشگرها، میکروالکترونیک و کوچک و کم شدن وزن ماهواره‌ها، سبب شده که کشورها با قیمت‌های کمتری به محصولات صنعت فضایی برسند. قراردادهایی که با بخش خصوصی منعقد می‌کنیم، ماهواره‌هایی با وزن بالایی نیستند و می‌تواند بسیار خوب با توسعه فناوری، نیازهای کشور را مرتفع کند و حتی وارد تجاری‌سازی شود. با توسعه تکنولوژی در دنیا، اگر توسعه ماهواره در زمانی با چند میلیون دلار محقق می‌شد، امروز با یک میلیون دلار به ماهواره‌هایی با قابلیت‌های بالا دست یابیم که این یک امتیاز در این حوزه است.»
به گفته رئیس سازمان فضایی، صنعت فضایی همانند سایر حوزه‌ها برای موفق شدن در درجه اول نیاز به بازار دارد و با توجه به اینکه بازار صنعت فضایی هنوز در کشور ما شکل نگرفته است، در آینده نزدیک اگر کشور اقتصادی مبتنی بر داده‌های فضایی نداشته باشد، یک کشور عقب‌مانده تلقی می‌شود.
وی نمونه خدمات فضایی را پایش بخش کشاورزی، معادن و مدیریت خشکسالی و منابع آبی می‌داند و می‌گوید: «از طریق یک ماهواره ۵۰۰ کیلوگرمی که حدود ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه یک دور، دور زمین می‌چرخد و به راحتی می‌تواند در مدت ۴ تا ۵ روز از هر نقطه‌ای تصویربرداری و به زمین ارسال کند، حال اگر این یک ماهواره تبدیل به منظومه‌ای از ماهواره‌ها شود، دسترسی ما به داده‌های فضایی را آسان و سریعتر می‌کند.»
این امر می‌تواند قدرت مدیریت منابع و تصمیم گیری بیشتر کند و هیچ پهپادی با آن قابل رقابت نیست. در سال ۸۵ پروژه‌هایی که برای دوربین‌های ماهواره در کشور تعریف می‌شد، در حد چند صدمتر بود و اکنون در حدود ۴ تا ۵ متر است و خیلی از محققان بر روی دوربین‌های تا یک متر نیز مطالعاتی را اجرایی و آماده دارند. برای تسریع در این روند، طرح خرید تضمینی تصاویر ماهواره‌ای در این زمینه موجب بازارسازی در کشور خواهد شد.