صنعت فضایی از زمان برنامه آپولو که در دهه ۱۹۶۰ طی آن اولین انسان‌ها به ماه فرستاده شدند، به طور قابل توجهی تغییر کرده است.
امروز بعد از ۵۰ سال، شرکت‌های خصوصی گردشگران فضایی را به مدار زمین می‌فرستند و ماه‌نوردهای خود را با موفقیت به سطح ماه ارسال می‌کنند. ناسا ۲۷ کشور را برای همکاری صلح‌آمیز در ماه گردهم می‌آورد و از تلسکوپ فضایی جیمز وب برای نگاه کردن به گذشته کیهان استفاده می‌کند. شرکت‌های خصوصی نسبت به قبل نقش بسیار بزرگ‌تری در فضا دارند و ناسا و سایر سازمان‌های دولتی بیشتر به دنبال برنامه‌های علمی هستند.
در همین رابطه بخوانید: اقتصاد حامل‌های فضایی در دهه آینده
اخیرا دولت آمریکا شروع به پایش داده‌های مربوط به ابعاد اقتصاد فضایی کرده است. طبق این داده‌ها شرکت‌های خصوصی فضایی آمریکا مانند اسپیس‌ایکس و بلواوریجین (Blue Origin) در سال ۲۰۲۱ بیش از ۸۰ درصد از اقتصاد فضایی آمریکا را تشکیل می‌دهند. در طرف دیگر دولت حدود ۱۹ درصد از حجم اقتصاد فضایی را در دست دارد که رشد ۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۲ را نشان می‌دهد. این افزایش ۳ درصدی بیشتر به خاطر افزایش هزینه‌های نظامی دولت در فضا است.
آژانس آمار اقتصادی آمریکا (U.S. Bureau of Economic Analysis) که تولید ناخالص داخلی را اندازه‌گیری می‌کند، اخیرا پایش اقتصاد فضایی را در پیش گرفته و داده‌هایی را از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ منتشر کرده است. بر طبق تعاریف آژانس آمار اقتصادی آمریکا اقتصاد فضایی آمریکا شامل چهار بخش است:
۱) ابزارها و فناوری‌های استفاده‌شده در فضا مانند فضاپیماها
۲) ایستگاه‌های زمینی مانند پایگاه فضایی کندی (Kennedy space center)
۳) دستگاه‌هایی که اطلاعات خود را از فضا دریافت می‌کنند مانند تراشه‌های GPS تلفن‌های همراه
۴) دانشگاه‌ها و آژانس‌های مطالعاتی که در رابطه با فضا تحقیق می‌کنند.
در سال ۲۰۲۱ اقتصاد مرتبط با فضا یا همان خروجی خام که دولت آن را اندازه‌گیری می‌کند، بیش از ۲۱۰ میلیارد دلار بود که این عدد حدود ۰٫۵٪ از تولید ناخالص داخلی آمریکا بود.
آژانس آمار اقتصادی آمریکا همچنین تعریف دقیق‌تری از اقتصاد فضایی دارد که تلویزیون‌ها و رادیوهای ماهواره‌ای را شامل نمی‌شود. تفاوت در تعاریف از آنجا مهم است که در سال ۲۰۱۲ اگر حجم اقتصاد تلویزیون‌ها و رادیوهای ماهواره‌ای را محاسبه کنیم این دو دسته یک چهارم هزینه‌های مرتبط با فضا را تشکیل می‌دادند. با این حال، تا سال ۲۰۲۱، این‌ها تنها یک هشتم از هزینه‌ها را تشکیل می‌دهند، زیرا بسیاری از مردم از تماشای تلویزیون ماهواره‌ای به تماشای فیلم و برنامه‌ها از طریق اینترنت مراجعه کرده‌اند.
بررسی دقیق‌تر داده‌ها نشان می‌دهد که سهم فضا از اقتصاد آمریکا کاهش یافته است. با در نظر گرفتن تورم، اندازه اقتصاد فضا از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ تقریبا یک پنجم کاهش یافته است. چرا که فروش اقلام مرتبط با فضا، از حامل‌های فضایی گرفته تا تلویزیون‌های ماهواره‌ای، از سال ۲۰۱۵ تغییر چندانی نکرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصاد فضا نسبت به بقیه بخش‌های اقتصادی رشد کمتری را تجربه خواهد کرد و در نتیجه سهم کمتری از اقتصاد آمریکا را شامل می‌شود. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، تولید ناخالص بخش فضا با در نظر گرفتن تورم به طور میانگین هر سال ۳٪ رشد کرد، اما رشد اقتصاد سالانه ۵ درصد بوده است. این نشان می‌دهد که فضا به همان سرعتی که بخش‌های اقتصادی دیگر رشد می‌کنند، رشد نمی‌کند.
شغل‌های فضایی
تعداد شغل‌های اقتصاد فضا نیز کاهش یافته است. طبق آمار سازمان تجزیه‌وتحلیل اقتصادی، در سال ۲۰۲۱، ۳۶۰ هزار نفر در بخش خصوصی به صورت تمام وقت یا پاره وقت در شغل‌های مرتبط با فضا مشغول به کار بودند که کاهشی ۱۲ هزار نفری نسبت به حدود ده سال قبل (۳۷۲ هزار نفر) داشته است.
در همین رابطه بخوانید: ۱۵ رشته دانشگاهی جذاب برای علاقمندان فضا
البته در گذشته آژانس آمار اقتصادی آمریکا قادر به بررسی و تحلیل شغل‌های دولتی مرتبط با فضا نبود. زیرا سازمان‌های جاسوسی و بخش‌هایی از نیروهای مسلح اطلاعات زیادی ارائه نمی‌دهند. با این حال، از سال ۲۰۱۸ برخی از آن‌ها را پیگیری و تحلیل کرده است. بر طبق این تجزیه‌وتحلیل‌ها نیروی فضایی ایالات متحده که کوچک‌ترین شاخه نیروهای مسلح آمریکا است، تقریبا ۹ هزار نفر پرسنل دارد و همچنین ناسا حدود ۱۸ هزار کارمند دارد که نصف بیشترین مقدار آن در سال ۱۹۶۰ است.
مجموع نیروهای دولتی به همراه همه نیروهای شاغل در بخش خصوصی، تقریبا ۴۰۰ هزار نفر می‌شود. برای ارائه دید بهتر نسبت به این ارقام شایان ذکر است که نیروی کار شرکت آمازون در ایالات متحده دو برابر و نیروی کار شرکت آمریکایی وال‌مارت (Walmart) چهار برابر بزرگ‌تر از اشتغال مرتبط با فضا در ایالات متحده است.
رقابت رو به رشد در فضا
ایالات متحده به طور طولانی در اقتصاد فضا، به ویژه از نظر هزینه دولتی نسب به دیگر کشورها برتری داشته است.
در سال ۲۰۱۷، بودجه دولت آمریکا در بخش فضایی بیش از ۴۰ میلیارد دلار بود. این در حالی است که ژاپن تقریبا ۳.۵ میلیارد دلار و روسیه ۲ میلیارد دلار بیشتر هزینه‌ای در بخش فضایی انجام نداده‌اند.
علاوه بر این، بیشتر شرکت‌های خصوصی برجسته مرتبط با فضا در ایالات متحده مستقر هستند که بزرگ‌ترین‌های آن‌ها شامل بوئینگ، اسپیس‌ایکس و ریتئون (Raytheon) است. این امر باعث می‌شود که ایالات متحده دست بالاتری را در ساخت حامل‌های فضایی، ماهواره‌ها و سایر وسایل مورد نیاز برای فعالیت در فضا داشته باشد.
همچنین، در سال ۲۰۱۷، ایالات متحده بیش از دو برابر رقیب نزدیک خود، چین مطالعات فضایی منتشر کرد، اما چین در حال تلاش برای رسیدن به ایالات متحده بوده و در سال‌های اخیر فاصله را کاهش داده است. مقامات برجسته چینی به این نتیجه رسیده‌اند که موفقیت در فضا، یک اولویت ملی به شمار می‌آید. هدف آن‌ها تا سال ۲۰۴۵ گرفتن جایگاه ایالات متحده به عنوان قدرت فضایی برتر جهان است. چین به تازگی ایستگاه فضایی به نام تیانگونگ (Tiangong) را به مدار فرستاد و قصد دارد انسان‌ها را به ماه نیز بفرستد.
چین تنها کشوری نیست که وارد رقابت فضایی در قرن ۲۱ شده است. هند نیز با ۱۴۰ شرکت استارتاپ فضایی، اقتصاد فضایی خود را به سرعت گسترش می‌دهد. هند در ۱۴ژوئیه۲۰۲۳، یک حامل فضایی را با هدف فرستادن ماه‌نشین و ماه‌نورد به این سیاره پرتاب کرد.
ایالات متحده فعلا قدرت برتر فضایی جهان است، اما اینکه آیا می‌تواند وقتی دوره جدیدی از استخراج معادن فضایی و ماموریت‌ها به سوی مریخ شروع می‌شود همچنان در صدر بماند، هنوز آشکار نیست.
