کشف دیسک چرخشی اطراف سیاره فراخورشیدی جوان
ستارهشناسان موفق شدهاند با استفاده از رصدخانه آلما (ALMA) در بیابان آتاکاما (Atacama) شیلی دیسکی چرخشی (Circumplanetary Disk) را کشف کنند که احتمال دارد این دیسک حلقهای مانند، مبدا شکلگیری قمرهایی دیگر باشد. این دیسک سیاره فراخورشیدی PDS 70c را احاطه کرده است و فاصله آن از زمین را میتوان در حدود ۲۰ تا ۴۰ واحد نجومی تخمین زد. بهگفته میریام بنیستی (Myriam Benisty)، ستارهشناس دانشگاه گرونوبل (University of Grenoble) فرانسه، این مشاهدات با چنان وضوحی انجام شده که بهخوبی میتوان حضور دیسک را در کنار PDS 70c تشخیص داد و اندازه آن را برای اولین بار تا دقت بسیار بالایی تقریب زد.
بنیستی و همکارانش دریافتند قطر دیسک PDS 70c تقریبا برابر با فاصله کره زمین تا خورشید است و جرم آن بهاندازهای است که میتواند سه قمر با اندازه حدودی ماه را در اطراف خود شکل دهد. جهان بای (Jaehan Bae)، ستارهشناس موسسه علوم کارنگی (Carnegie Institution for Science) آمریکا، دراینباره توضیح میدهد: «مشاهدات صورتگرفته برای اثبات نظریههای شکلگیری سیارهها بسیار مهم و ارزشمند هستند.» سیارهها در درون دیسکهای غبارآلود اطراف ستارههای جوان تشکیل میشوند و حفرههایی را ایجاد میکنند که گردوغبار را از اطراف به درون خود میکشند تا رشد کنند.
در این فرآیند، یک سیاره میتواند دیسک چرخشی خود را بهدست آورد؛ این دیسک چرخشی میزان جرم جمعشده بر روی سیاره را تعدیل و بدین ترتیب به رشد آن کمک میکند. گاز و گردوغبار موجود در دیسک چرخشی میتواند از طریق چندین برخورد بهتدریج به جسم بزرگتری تبدیل شده و درنهایت منجر به تولد قمر شود، اما ستارهشناسان هنوز جزئیات این فرآیندها را بهصورت کامل درک نکردهاند.
میریام کپلر (Miriam Keppler)، ستارهشناس موسسه مکس پلانک (Max Planck Institute) آلمان، درنهایت اظهار میکند: «تاکنون بیش از ۴ هزار سیاره فراخورشیدی پیدا کردهایم که همگی آنها پس از بالغ شدن شناسایی شدهاند؛ اما سیاره فراخورشیدی PSD 70c هنوز در مرحله شکلگیری است.» بنابراین چنین رصدی به دانشمندان فرصتی بینظیر میدهد تا روند تشکیل سیارهها و قمرها را مشاهده و مطالعه کنند.