کپکهای فوق مقاوم در ایستگاه فضایی به اشعههای مرگبار لبخند میزنند
محققان دریافتهاند کپکهایی که در ایستگاه فضایی مشاهده میشوند مقاومت بسیار بالایی در برابر تابش اشعههای مرگبار کیهانی دارند که سلامت فضانوردان را به خطر میاندازد.
کپکها معمولاً در ایستگاه بینالمللی فضایی یافت میشوند و به اندازه کافی در برابر تابش اشعهها مقاوم هستند. این کپکها تا ۲۰۰ برابر تابش اشعه ایکس مورد نیاز برای کشتن یک انسان قدرت تحمل دارند. آزمایشهای گروهی از محققان به رهبری مارتا کورتسائو (Marta Cortesao) میکروبیولوژیست مرکز هوافضای آلمان(DLR) در شهر کلن نشان میدهد سترون کردن یا همان استریل و ضد عفونی کردن فضاپیمای بین سیارهای ممکن است از آنچه قبلاً تصور میشد خیلی سختتر باشد.
در فیلمهای علمیتخیلی بیشتر از هر چیزی تمیز و درخشان بودن فضاپیماها به چشم میآید که مثل یک اتاق جراحی پاکیزه هستند. در حالی که فضاپیماهای واقعی مانند ایستگاه فضایی این گونه نیستند. ایستگاه فضایی مجموعهای از قوطیهای مهر و موم شده است که افرادی در آن اقامت دارند و همه فعالیتهای روزمره خود را همان جا انجام میدهند. آنها در حین انجام فعالیت عرق میکنند، وسایل را لمس میکنند و هوای مرطوب بازدم میکنند. حتی تمیز کردن منظم و وجود سیستم پشتیبانی زندگی که برای تحت کنترل داشتن همه چیز طراحی شده، باز هم برای از بین بردن کامل کپکها و باکتریها جوابگو نیست. این موضوع به اندازه کافی مشکلساز است و فضانوردان را در معرض خطر قرار میدهد، چرا که با هر بار نفس کشیدن مقداری از این قارچها و باکتریها را وارد بدن خود میکنند.
کورتسائو و تیمش روی آسپرژیلوس (Aspergillus) و پنیسیلیوم (Pennicillium) که رایجترین قارچهای موجود در ایستگاه فضایی هستند، کار کردند و مشخص شد خلاص شدن از دست آنها سختتر از چیزی است که تصور میشد و اینکه آنها حتی ممکن است قادر به زندگی در فضای خارج از ایستگاه فضایی نیز باشند.
آسپرژیلوس یکی از جنسهایی است که شامل صدها گونه کپک یافت شده در اقلیم متنوع در سرتاسر جهان است و برخی گونههای آن بیماریزا و برخی دیگر دارای کاربرد صنعتی و غذایی هستند. آسپرژیلوس فلاووس، آسپرژیلوس پارازیتیکوس و آسپرژیلوس فومیگاتوس گونههای بیماریزا بوده و آسپرژیلوس نایجر و آسپرژیلوس اورایزا گونههای مفید آن هستند.
پنیسیلیوم نام یک سرده از قارچها است که در حیطه محصولات غذایی و دارویی مورد توجه قرار میگیرد. گونهای از این سرده در تولید پنیسیلین که مولکولی آنتیبیوتیک است، کاربرد دارد و گستردگی آن بیش از سیصد گونه است.
محققان نمونههایی از قارچ آسپرژیلوس و پنیسیلیوم را تحت تابش اشعه ایکس، یونهای سنگین و نور فرابنفش با فرکانس بالا در انواع و شدتهای موجود در فضا قرار دادند. قرار گرفتن در معرض چنین تابشی دیانای انسان را تخریب میکند و ساختارهای سلولی را تجزیه مینماید، اما این کپکها با وجود قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس تا ۱۰۰۰ گری، یونهای سنگین تا ۵۰۰ گری و اشعه ماوراء بنفش تا ۳۰۰۰ ژول در متر مربع زنده ماندند. (gray واحد جذب یک ژول انرژی در یک کیلوگرم ماده است)
برای دانستن میزان خطرناک بودن این تابشها برای انسان بد نیست بدانید که پ۵ گری یک انسان را میکشد و ۰.۷ گری میزان تابشی است که مأموریت مارس در یک اعزام ۱۸۰ روزه تجربه کرد.
از آنجایی که این کپکها میتوانند در گرما، سرما، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و خشکی زنده بمانند، عدم نابودی آنها در برابر تابش اشعهها چالش جدیدی است. این بدان معنی است که نه تنها در مأموریتهای فضایی باید تلاش زیادی برای پاکیزه نگه داشتن فضاپیما انجام شود، بلکه به این معنی است که استریل کردن مأموریتهای سیارهای بدون سرنشین که باید به منظور جلوگیری از آلوده شدن سیارات دیگر کاملاً پاک باشند، دشوارتر خواهد بود.
البته با توجه به گفتههای کورتسائو، این اتفاق جنبه مثبت هم دارد. از آنجایی که کشتن کپکها سخت است، سازش با آنها و رشد دادنشان تحت شرایط کنترل شده در فضا آسان است، بنابراین میتوان از آنها به عنوان مواد اولیه یا به عنوان کارخانههای زیستی استفاده کرد.
کورتسائو میگوید: «کپک میتواند برای تولید چیزهای مهم و ترکیباتی مانند آنتیبیوتیکها و ویتامینها استفاده شود. کپک فقط عامل بیماری انسان و فاسد کننده مواد غذایی نیست، بلکه میتواند برای تولید آنتیبیوتیکها یا سایر موارد مورد نیاز در مأموریتهای طولانی مدت فضایی استفاده شود.»
از آنجایی که این مطالعه تنها تابش را در نظر گرفته است، آزمایشهای مداری برای اواخر امسال برنامهریزی شده است که توانایی کپکها را برای مقاومت در برابر ترکیب تابش، فضای خلاء، سرما و گرانش کم در فضا خواهد آزمود.