مریم فخیمی: اگر به تقویم سازمان فضایی آمریکا نگاهی كنید خواهید دید که در اولین ماه این تقویم یعنی ژانویه، اتفاقات ناگواری رخ داده‌است. وقایع دردناکی که تاریخ ناسا هرگز آنها را فراموش نخواهد کرد. انفجار آپولو 1، حادثه چلنجر و ترژدی شاتل كلمیبا رویدادهای غم‌انگیزی بودند كه ناسا هرگز فراموش نخواهد كرد.
شاید بسیاری از علاقه‌مندان فضا آرزو داشته باشند برای یک بار هم که شده، سوار بر سفینه‌های ساخت بشر به پرواز درآیند و سیاره مادری‌شان را از صدها کیلومتر بالاتر تماشا کنند! ممکن است فکر کنیم امنیت این پروازها بیشتر از پرواز با هواپیماها می‌باشد. چون ماه‌ها پیش از پرتاب، شاتل ها، راکت‌ها و سفینه‌های فضایی توسط مجرب‌ترین متخصصان مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در اثر اشتباه و سهل‌انگاری جان کسی به خطر نیفتد. اما با تمام این دقت‌ها و نکته‌سنجی‌ها، دنیای فضانوردان بارها شاهد مرگ‌های باورنکردنی و دلخراش بوده است.
اولین رویدادغم انگیز در بعدازظهر 27 ژانویه 1967 رخ داد
آپولو 1، اولین سری از فضاپیماهای آپولو که برای سفر به ماه طراحی شده‌بودند، باید برای پرتاب روز 21 فوریه 1967 آماده می‌شد. به همین خاطر سرنشینان وارد فضاپیما شدند تا سیستم‌های آن را چک کنند. اما یک اتصال الکتریکی در مخزن سوخت فضاپیمای آپولو، باعث انفجار در قسمت بالایی موشک 111 متری ساترن5 که محل استقرار آپولو بود، شد و 3سرنشین آن جان خود را از دست دادند. این رویداد غم انگیز باعث شد مهندسان ناسا تغییراتی در سیستم آپولو بدهند و وضعیت آن را بهبود بخشند.
سه فضانورد آپولو 1
كپسول آپولو 1 بعد از حادثه
مراسم به خاک‌سپاری فضانوردان آپولو۱
چلنجر
اما 31 سال پیش در 28 ژانویه 1986، یعنی 19 سال بعد از حادثه آپولو 1، شاتل فضایی چلنجر تنها 73 ثانیه بعد از پرتاب به دلیل نقص یک واشر در مخزن سوخت و نشت سوخت ناگهان منفجر شد و هر هفت سرنشین آن جان سپردند و میلیون‌ها بیننده تلوزیونی و صدها تماشاگر حاضر در نزدیکی محل پرتاب شاهد این تراژدی بودند.
فضانوردان چلنجر
شاتل چلنجر در لحظه پرتاب
تصاویری از انفجار شاتل چلنجر
تصاویری از انفجار شاتل
مردمی که شاهد وقوع این رویداد دلخراش بودند
رویداد بعدی نیز یک تراژدی بسیارغم انگیز بود که درفوریه 2003 رخ داد
19 سال بعد از واقعه چلنجر، شاتل کلمبیا در حالی که همراه با هفت سرنشین خود از ماموریت موفقیت آمیز 16 روزه باز می‌گشت، ناگهان در اتمسفر زمین و دربرابر دیدگان میلیون‌ها بیننده منفجر و به هزاران تکه تبدیل شد. این مأموریت، بیست‌وهشتمین پرواز شاتل فضایی کلمبیا بود.
فضانوردان چلنجر
شاتل کلمبیا در لحظه پرتاب
لحظه انفجار شاتل كلمبيا
همه آنچه که از شاتل کلمبیا باقی مانده بود
شاتل‌ها برای در امان ماندن از گرمای ناشی از ورود آنها به جو زمین، دارای سرامیک‌های حرارتی هستند. از طرفی چون مخزن سوخت شاتل با اکسیژن و هیدروژن مایع پر می‌شود، بسیار سرد است. به همین دلیل روی آن شبنم‌هایی تشکیل می‌شود. برای همین منظور بدنهی مخزن سوخت را با فوم‌های ضد شبنم پوشش می‌دهند. در هنگام پرتاب یک تکه از این فوم‌ها جدا می‌شود و به انتهای بال چپ شاتل فضایی کلمبیا برخورد می‌کند. این برخورد باعث کنده‌شدن تکه‌ای از عایق حرارتی بال می‌شود. هنگامی که کلمبیا قصد بازگشت به زمین را داشت به دلیل عدم وجود عایق حرارتی در آن قسمت، بدنهی شاتل ذوب می‌شود و در نتیجه با از دست دادن ساختار آیرودینامیکی خود، در جو منهدم می‌گردد.
این رخدادهای دردناک و از دست دادن فضانوردانی که برای تربیت کردن آنها زمان و هزینه های بسیاری صرف شده بود باعث شد ناسا از بسیاری از برنامه‌های خود عقب بیفتد. اما این‌ها همه درس‌هایی بود برای ناسا تا در ادامه راه پرفراز و نشیب سفرهای فضایی، در افزایش ایمنی و بهینه‌سازی سفینه‌های فضایی تلاش بیشتری انجام دهد.
چارل بالدن، فضانورد و مدیر سابق ناسا می‌گوید که درس‌های این حادثه و حوادث دیگر برای ادامه موفقیت‌آمیز برنامه‌های فضایی حیاتی بوده است. ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی و عصر پیش‌روی فضاپیماهای تجاری بدون فداکاری فضانوردانی که جان خود را از دست دادند امکان‌پذیر نبود. وی می‌گوید: «آنچه که فداکاری آنها برای ما به ارمغان آورد، چیزی است که ما واقعا باید به آن فکر کنیم: این حقیقت که آنها این شجاعت را داشتند تا مشکلات را به چالش بکشند و کارها را به طرز متفاوتی انجام دهند. به خاطر آنچه آنها انجام دادند، اکنون ما در آستانه آن هستیم که بیش از آنچه که قبلا رفته‌ایم، به اعماق فضا سفر کنیم.»
دکتر جاناتان کلارک، همسر لورل کلارک فضانورد که در حادثه شاتل کلمبیا جان خود را از دست داد می‌گوید: «شما باید راه‌هایی را پیدا کنید که بدی را به خوبی تبدیل کنید. شما مجبور هستید. این تنها راهی است که باید در مسیر آن حرکت کنید.»