کشف دو سیاره فراخورشیدی هممدار برای اولین بار
ستارهشناسان برای اولین بار شواهدی از وجود دو سیاره با یک مدار مشترک کشف کردند. چنین سیارههای هممداری در منظومه شمسی وجود ندارند و تاکنون در اطراف هیچ ستارهای رصد نشده بودند. این یافته میتواند درک دانشمندان از مدلهای سیارهای را متحول کند.
سیارههای هممدار در منظومه شناختهشده PDS 70 واقع در فاصله ۳۷۰ سال نوری از زمین کشف شدند که در گذشته هدف پژوهشهای متعددی بوده است. اکنون ستارهشناسان با نگاهی دقیقتر شواهدی از لکهای کمنورتر از یک سیاره فراخورشیدی را آشکار کردند که مدار مشترکی با PDS-70b دارد. بر اساس محاسبهها، این جرم تقریبا دو برابر قمر زمین، جرم دارد.
جرم جدید در نقطه لاگرانژی (Lagrangian Point) قرار دارد. هر منظومه دوجرمی دارای پنج نقطه لاگرانژی است. سه نقطه (L1، L2 و L3) همتراز با خط اتصال دو جرم و دو نقطه (L4 و L5) در راستای مدار جرم کوچکتر قرار دارند. این نقاط در واقع، حفرههایی فضایی هستند که در آنها برهمکنش گرانشی بین دو جرم با نیروز مرکزگرای لازم برای حرکت جرم کوچکتر متعادل میشود.
تروجانها در سرتاسر کیهان
در منظومه شمسی، سیارکهای هممدار با سیارهها که تروجان (Trojan) هم خوانده میشوند، پدیدهای رایج هستند. برای مثال، حدود ۱۰ هزار سیارک در مدار سیاره مشتری شناخته شدهاند و تعداد واقعی آنها میتواند به میلیونها عدد برسد. تروجانها در نقاط لاگرانژی، مناطقی از مدار که گرانش مشتری و خورشید در حالت توازن قرار دارند جمع میشوند.
به گفته بالسالوبر روزا (Balsalobre Ruza)، از مرکز اخترزیستشناسی (Astrobiology Center) اسپانیا، چه کسی میتواند دو دنیا را تصور کند که سال و حتی شرایط سکونتپذیری یکسانی داشته باشند؟ پژوهشهای جدید در واقع اولین شواهد از این نوع دنیا را ارائه میکنند. درست مانند سیاره مشتری، میتوان تصور کرد که یک سیاره دارای مداری مشترک با هزاران سیارک باشد، اما دو سیاره با مداری یکسان کمی گیجکننده است.
در حال حاضر، یکی از سیارههای هممدار احتمالا ابری غلیظ از غبار است که میتواند بعدها به اجزای سازنده یک سیاره جدید تبدیل شود. به این ترتیب نه تنها احتمال شکلگیری تروجانهای فراخورشیدی، بلکه شکلگیری منظومههای سیارهای را هم میتوان آشکار کرد.
برای مثال تصور میشود سیاره مشتری به مروز زمان تروجانهای خود را جمعآوری کرده و از نقطهای نزدیک به خورشید به نقطهای دورتر منتقل شده است. به نظر میرسد این انتقال مدار جرمهای کوچکتر فرانپتونی موسوم به اجرام کمربند کویپر (Kuiper Belt) را مختل کرده است.
در سال ۲۰۲۱، ناسا کاوشگری به نام لوسی (Lucy) را پرتاب کرد که در سال ۲۰۲۷ ماموریت بررسی شش تروجان سیاره مشتری را آغاز و شباهت آنها با اجرام کمربند کویپر را بررسی خواهد کرد. بررسی سیاره مشتریمانند PDS-70b میتواند به شفافسازی وضعیت مشتری هم کمک کند.
تیم پژوهشگران دوباره باید در سال ۲۰۲۶ به منظومه PDS 70 نگاه کنند تا ببینند آیا لکه همراه PDS 70b به عنوان جرمی هممدار در نقطه لاگرانژی L5 حرکت میکند یا خیر.