کسب‌و‌کار ایستگاه‌های زمینی ماهواره‌ای در عصر فضای جدید

ظهور عصر فضای جدید و در نتیجه افزایش چشمگیر اپراتورهای ماهواره‌ای و نیاز آن‌ها به ارتباط ماهواره‌هایشان با ایستگاه‌های زمینی، موجب ایجاد راهکارهایی به‌منظور برقراری ارتباط ماهواره‌ها با ایستگاه‌های زمینی شده است تا این اپراتورها قادر به ارائه خدمات به مشتریان خود به بهترین نحو باشند. چنین امری از آن روست که احداث و اداره چنین ایستگاه‌هایی نیازمند تخصص و زیرساخت‌های خاص و همچنین منابع انسانی و مالی قابل‌توجه است و بسیاری از اپراتورهای جدید از تجربه و سرمایه کافی برای توسعه ایستگاه‌های زمینی برخوردار نیستند.

تا همین اواخر هیچ پیشنهاد خاصی در بازار برای پاسخگویی به این نیازهای جدید وجود نداشت. چنین عدم تطابقی میان این عرضه و تقاضا، شکافی را در بازار بخش زمینی ماهواره‌ای ایجاد کرد و در نتیجه باعث ایجاد نوع جدیدی از عرضه خدمات در این حوزه شد که از آن با نام GSaaS (سرواژه Ground Segment as a Service) به‌معنای «بخش زمینی به‌عنوان خدمات» یاد می‌شود. GSaaS بحث استفاده از بخش زمینی شرکت‌ها و سازمان‌های دیگر برای برقراری ارتباط اپراتورها با ماهواره‌هایشان را طرح می‌کند که در این مقاله به بررسی آن می‌پردازیم.

«بخش زمینی به‌عنوان خدمات» یا GSaaS چیست؟

GSaaS زیرساخت‌های بخش زمینی را به‌طور مشابه در دو قسمت «زیرساخت به‌عنوان خدمت» (Infrastructure as a Service به‌اختصار IaaS) و رایانش ابری (Cloud Computing) تعریف می‌کند. در واقع GSaaS این زیرساخت‌ها را با تکیه بر شبکه‌ای از ایستگاه‌های زمینی که ظرفیتشان میان اپراتورهای ماهواره‌ای مختلف تقسیم می‌شود، سازمان می‌دهد. بنابراین GSaaS مانند یک اهرم، اپراتورهای ماهواره‌ای را قادر می‌سازد تا کسب‌وکار خود را سریع‌تر راه‌اندازی کرده و بر فعالیت اصلی خود که همان ارائه داده‌های ماهواره‌ای است، متمرکز شوند.

مزایای GSaaS

چندین مزیت را برای GSaaS می‌توان نام برد که در اینجا به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• مشتریان می‌توانند روی توسعه ماهواره و فعالیت‌های اصلی در رابطه‌ با آن تمرکز کنند، زیرا می دانند که خدمات ایستگاه زمینی در‌ حال‌ حاضر برای استفاده در دسترس است.
• مشتریان از طریق ارتباط میان ایستگاه‌های سراسر جهان به زیرساختی وسیع از بخش زمینی دسترسی دارند.
• کاربران به هیچ تعهد بلندمدتی در این خصوص نیاز ندارند و به اندازه‌ای که از خدمات بخش زمینی استفاده می‌کنند، هزینه می‌پردازند.
• زمان‌بندی دریافت خدمات از بخش زمینی را خود مشتریان برنامه‌ریزی می‌کنند.

مشتریان GSaaS

اغلب مشتریان GSaaS اپراتورهای ماهواره‌های سنجشی و اینترنت اشیا (IoT) هستند. اپراتورهای ماهواره‌های توسعه و تحقیق نیز جزو کاربران این خدمات به‌ شمار می‌روند. اپراتورهای ماهواره‌های سنجشی معمولا می‌بایست داده‌ها را تا حد امکان بارگیری کرده و بسته به نوع ماموریت ممکن است به‌دنبال تصاویر در لحظه باشند. با این حال، آن‌ها لزوما به تاخیر کم یعنی حداکثر زمان بین ثبت داده و دریافت توسط کاربر نیاز ندارند.

به عنوان مثال، ماهواره‌های مدار لئوی سازمان اروپایی EUMETSAT که در حوزه نظارت بر آب‌وهوا، شرایط اقلیمی و محیط زیست فعالیت دارند، دارای ۳۰ دقیقه تاخیر هستند که برای ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان کافی است. اما اولویت اپراتورهای ماهواره‌های IoT بیشتر مربوط به تعداد کاربران است، ازاین‌رو آن‌ها به دنبال تاخیر کم هستند. بنابراین اپراتورهای مذکور تمایل به انتخاب ایستگاه‌های زمینی قابل اطمینانی دارند که برقراری اتصال ماهواره‌ای به موقع را تضمین کند. امروزه شرکت‌های مختلفی در حوزه GSaaS مشغول به فعالیت هستند و مشتریان زیادی را نیز جذب کرده‌اند.

شرکت‌های فعال در حوزه GSaaS

شرکت ایتالیایی لیف اسپیس (Leaf Space) از جمله شرکت‌هایی است که از زمان آغاز فعالیتش در سال ۲۰۱۴ بر روی توسعه خدمات و فناوری‌های مرتبط با ایستگاه‌های زمینی قابل اتکا تمرکز کرده است تا روش‌هایی کارآمد در عرصه GSaaS ارائه دهد. این شرکت که امکان استفاده کامل از داده‌ها را برای اپراتورهای ماهواره‌ها (از جمله منظومه‌های ماهواره‌ای متوسط و بزرگ) و حامل‌های فضایی فراهم می‌کند، تا سال ۲۰۲۱ از طریق ۱۰ ایستگاه زمینی خود به بیش از ۱۵ مشتری خدمات‌رسانی کرده است.

از جمله مهمترین مشتریان لیف اسپیس، آژانس فضایی اروپا (ESA)، شرکت سوئیسی استروکست (Astrocast) و شرکت ایتالیایی دی‌-اوربیت (D-Orbit) هستند. این شرکت سال ۲۰۲۱ اعلام کرد ضمن تاسیس ۵ ایستگاه دیگر در مناطق مختلف جهان، قصد گسترش خدمات خود به شرکت‌ها و سازمان‌های ایالات متحده را دارد.

نورث‌بیس (NorthBase) دیگر شرکت فعال در حوزه GSaaS بوده که دفتر آن در کشور فنلاند مستقر است. این شرکت که به مشتریان فنلاندی خدمات‌رسانی می‌کند، مزیت فعالیت خود را در نزدیک بودن به قطب شمال می‌داند؛ در نتیجه امکان ارائه خدمات داده به اپراتورهای ماهواره‌های مدار لئو در زمان حرکت ماهواره‌ها بر فراز قطب فراهم می‌شود.

نورث‌بیس اکنون دو ایستگاه زمینی دارد که یکی از آن‌ها عملیاتی است و خدمات‌رسانی ایستگاه دیگر طی سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شود. این شرکت که مدعی است امکان ارائه خدمات به منظومه‌هایی با بیش از هزار ماهواره را دارد، طی همین سال ساخت سومین ایستگاه خود را نیز آغاز خواهد کرد. با افزایش روزافزون اپراتورهای ماهواره‌ای و توسعه منظومه‌های بزرگ، انتظار می‌رود شرکت‌های فعال در حوزه GSaaS در آینده گسترش یافته و این بازار به رشد خود ادامه دهد.

آینده حوزه GSaaS

آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد، شرکت‌هایی که در عرصه GSaaS فعال هستند، مشتریان جدیدی از هر دو بخش دولتی و خصوصی جذب کنند. پیش‌بینی می‌شود این شرکت‌ها به‌منظور پاسخ به نیازهای جدید حوزه فضا، ضمن توجه به خواسته‌های مشتریان، شبکه‌های گسترده‌تری از ایستگاه‌های زمینی واقع در مناطق مورد نیاز را ارائه دهند، امنیت بالاتر را برای مشتریان تضمین کرده و خدمات «از آغاز تا پایان» (end-to-end) بیشتری را برای مشتریان فراهم کنند.

همچنین انتظار می‌رود شرکت‌ها برای ارائه چنین خدماتی به مشتریان خود، بر پیشرفت‌های فنی و فناوری‌های نوظهور مانند ارتباطات اپتیکال (نوری)، هوش مصنوعی یا آنتن‌های صفحه تخت بیشتر متمرکز شوند. این فناوری‌ها می‌توانند ظرفیت‌های خدمات‌رسانی بیشتری را برای ارائه‌دهندگان خدمات GSaaS ایجاد کنند.