برنامهریزی گسترده ترکیه در سال ۲۰۱۸ برای تکمیل چرخه صنعت فضایی
نقش پررنگ فناوری فضایی در توسعه اقتصادی کشورها و کاربردهایی که میتواند در زندگی مردم داشته باشد، سبب شده تا این فناوری بهصورت هوشمندانهای بهعنوان نمادی برای تحقق بخشی از سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی دیده شود. آمارها نشان میدهند طی سالهای اخیر، سرمایهگذاری در فضا، توانایی سودآوری بسیار بالایی را در درازمدت و کوتاهمدت برای کشورها به دنبال داشته و به همین دلیل است که نهتنها کشورهای ثروتمند و توسعهیافته، بلکه کشورهای درحالتوسعه نیز باهدف بهبود اوضاع اقتصادی خود، در فضا سرمایهگذاری کرده و نتایج بسیار مطلوبی نیز گرفتهاند.
در اطراف ایران نیز کشورهای مختلفی در حال فعالیت و سرمایهگذاری گسترده در صنعت فضایی خود هستند که ازجمله آنها میتوان امارات و عربستان سعودی نام برد که اکنون با رقیب قدرتمندی به نام ترکیه مواجه شدهاند. این کشور طی سالهای اخیر بهسرعت در حال برداشتن گامهای بزرگی در بخش فضایی است و برنامه مدون و مفصلی را برای توسعه فناوریهای خاص آغاز و در بخشهای زیادی از این مسیر نیز موفق عمل کرده است.
اساس برنامهریزی ترکیه بر این مبناست که در طول دهه گذشته، اقتصاد جهانی فضا بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته است و برآوردهای سال ۲۰۱۴ میلادی نشان میدهد که فناوری فضایی با میانگین نرخ رشد سالیانه حدود ۷ تا ۱۰ درصد، به یکی از بخشهای مهم اقتصاد و تجارت جهانی با سریعترین نرخ رشد در جهان تبدیلشده است. گردش مالی صنعت فضایی جهان در سال ۲۰۱۴ بیش از ۳۳۰ میلیارد دلار بوده که از این مقدار ۳۹ درصد مربوط به محصولات تجاری فضایی و خدمات، نزدیک به ۳۷ درصد مربوط به زیرساختهای تجاری فضایی و صنایع پشتیبان و ۲۴ درصد هم مربوط به بودجههای دولتی است.
با توجه به اینکه فناوریهای کلیدی در بخش هوانوردی، موشکی، الکترونیک و اپتیک ازجمله بخشهایی است که ترکها در آن موفق شدهاند با کمکهای داخلی و خارجی و سرمایهگذاری موفق، بخش زیادی از فنّاوری موردنیاز خود را در داخل این کشور بومی کنند، اکنون آنها به دنبال تکمیل این چرخه مهم و پولساز هستند.
ماهواره Göktürk-۲
این کشور از چندین سال پیش برنامه طراحی و ساخت ماهواره را آغاز کرده و در بخش تولید ماهواره هم محصولات خوب و قابل قبولی را ساخته است. برای مثال در سال ۲۰۱۲ میلادی ماهواره Göktürk-۲ ساخت این کشور توسط چین به فضا پرتاب شد که توان تهیه تصاویری باکیفیت حدود ۲.۵ متر از سطح زمین را دارد. در آن زمان پرتاب این ماهواره باعث واکنش اسراییل شد و آنها این اقدام ترکیه را حرکتی برای جاسوسی از اسراییل اعلام کردند.
اما آنچه اخیراً ترکها بر روی آن متمرکزشده و به دنبال آن هستند بحث رسیدن به توان بومی پرتاب ماهواره به فضا است. کشور ترکیه تا پیشازاین از کشورهای دیگر صاحب فناوری برای پرتاب محمولههای خود به فضا کمک میگرفت ولی حالا توان خود را برای توسعه بومی پرتابگر ماهواره متمرکز کرده است.
ترکیه در این مسیر در ابتدا قصد دارد در همین سال جدید میلادی، آژانس فضایی این کشور را یک اداره دولتی با وظیفه نظارت بر کلیه برنامههای فضایی این کشور است را زیر نظر رجب طیب اردوغان رسماً تأسیس کنند و فعلاً بودجهای در حدود ۱ میلیارد دلار نیز برای آن در نظر گرفته است. تمام امور مربوط به برنامه فضایی این کشور از طراحی و ساخت سامانهها و قراردادهای فضایی با کشورهای خارجی از طریق این سازمان به انجام میرسد. ترکیه برای آینده نزدیک همچنین آزمایش ماهوارههای کوچک را نیز در برنامه خوددارند.
ترکیه ماهوارهبر میسازد
اما ترکیه برای کاهش زمان و هزینهها دررسیدن به تواناییهای فضایی با کشور ژاپن بهعنوان یکی از دارندگان این تواناییها وارد مذاکره شدهاند. در سال ۲۰۱۷ ژاپنیها یک ماهواره ترکیهای را به ایستگاه فضایی بینالمللی منتقل کرده و آزمایشهایی را بر روی آن انجام دادند. نتایج این آزمایش به ترکیه منتقل و به آنها درزمینهٔ توسعه فناوری فضایی کمک خواهد کرد. در سال ۲۰۱۷ میلادی ژاپنیها قراردادی را با ترکیه به امضاء رساندند که بر اساس آن در مدت ۶ سال بخشهای زیادی از زیرساختهای فضایی در این کشور توسط ژاپن ساخته میشود.
اما در بحث توانایی پرتاب ماهواره به فضا، شرکت دولتی ترکیهای روکستان (ROKETSAN) که توسعه بسیاری از سامانههای نظامی این کشور را به عهده دارد در این بخش وارد کارشده و در حال طراحی مفهومی ماهوارهبر ترکیه است. این ماهوارهبر که احتمالاً تا قبل از ۲۰۲۵ میلادی آماده میشود میتواند ماهوارههای شناسایی و ارتباطی را تا فاصله ۶۰۰ الی ۷۰۰ کیلومتری سطح زمین و مدار لئو (LEO) بالا ببرد. ورود یک شرکت دولتی و نظامی به صنعت ساخت ماهوارهبر توسط ترکیه در حالی است که هرگونه فعالیت کشورمان در این زمینه، با اعتراض و فشار برخی قلدران اروپایی و آمریکایی مواجه میشود.
این روند فعالیت و حرکت پرشتاب کشورهای حاشیه خلیجفارس و ترکیه در حالی است که طبق بررسیهای صورت گرفته در لایحه بودجه سال آینده، اعتبارات موضوعاتی چون توسعه سامانههای بلوک انتقال مداری، سامانههای کاربردی فضایی، توسعه فناوریهای موردنیاز سامانههای انتقال مداری و پیشرانش فضایی و نیز توسعه فناوریهای موردنیاز سامانههای ماهوارهای حذفشده و به برنامهریزی برای حفظ و بهرهبرداری از نقاط مداری، برنامهریزی فنی برای تأمین ماهوارههای مخابراتی و سنجشی و نیز فروش پهنای باند ماهوارههای مخابراتی و تصاویر ماهوارههای سنجشی، اعتبار تعلق نگرفته است.