سیروس برزو: خبرگزاری مهر در مطلبی تحت عنوان فعالیت‌های ایران به بهانه هفته فضا؛فنّاوری تلسکوپ‌های فضایی توسعه می‌یابد/ رصد زباله‌های فضایی، با محمد همایون صدر معاون سازمان فضایی ایران مصاحبه‌ای در مورد اقداماتی که برای رسیدن به اهداف کلان ملی در حوزه اکتشافات فضایی در دست انجام است انجام داده و وی از اجرای پروژه بین‌المللی سیستم زمین پایه پایش اپتیکی اجرام فضایی (اپوسوس) سخن گفته است. صدر طی این مصاحبه اعلام کرد هم‌اکنون ۸ تلسکوپ فضایی در کشور، در حال رصد اجرام فضایی و پسماندهای فضایی هستند. و سیستم تلسکوپ اپتیکی اپوسوس اجازه می‌دهد تمام اجرام در هزار کیلومتری اطراف زمین شناسایی و مدار آن به ثبت برسد.
وی در تشریح پروژه تلسکوپ اپتیکی اپوسوس گفته:«این پروژه باهدف آشکارسازی، ردیابی و شناسایی مصنوعات فضایی که به دور زمین می‌چرخند انجام می‌گیرد که در دو فاز شامل ایجاد شبکه‌ای باهدف ردیابی اشیاء و پسماندهای فضایی در مدار لئو (LEO)، تهیه امکانات جدید و گسترش توانایی برای ردیابی اشیا و پسماندهای فضایی در مدار ژئو (GEO) و مئو (MEO) برای مقاصد صلح‌آمیز است.» او دلیل راه‌اندازی این پروژه را محاسبه موقعیت جرم رصد شده و ارسال نتیجه به مرکز داده رصد سازمان همکاری‌های فضایی آسیا – اقیانوسیه (اپسکو) اعلام کرد.
بنا به گفته وی ازجمله اهداف این پروژه، تبدیل‌شدن به شبکه جهانی پایش فضا و ایجاد سرویس هشداردهنده زودهنگام است و برای رسیدن به این هدف ۳ رصدخانه در ایران، پرو و پاکستان نصب‌شده که اطلاعاتشان تقسیم و به اشتراک گذاشته می‌شود.
وی در توجیه این عملیات که بدون شک مستلزم صرف بودجه و وقت از سوی ایران هم هست گفت:«رصد و شناسایی پسماندهای فضایی تنها مختص کشورهایی که دارای زباله‌های فضایی هستند نیست. البته کشور ما نیز دارای پسماندهای فضایی است. چراکه هر پرتابی که انجام می‌شود می‌تواند پسماند فضایی داشته باشد. اما شناسایی و رصد پسماندهای فضایی از طریق این سیستم، ارتباطی به این موضوع ندارد که این زباله‌ها از طرف ایران و یا سایر کشورها و یا سایر پرتاب‌ها ایجادشده باشد.»
لازم به یادآوری است که از سال 1957 و به دنبال پرتاب اسپوتنیک-1 به فضا، تاکنون ده‌ها میلیون شیء مختلف از اندازه چند سانتیمتر تا طبقات موشکی چندین متری توسط کشورهای صاحب فناوری فضایی در مدارهای مختلف زمین رهاشده‌اند. طبیعتاً وظیفه آن کشورهاست که برای مقابله با خطر زباله‌های فضایی اقدام کنند. حال چگونه است که به قول ایشان ما و دو کشور دیگر که نقشی در این آلودگی نداریم، مأمور پایش فضا و ایجاد سرویس هشداردهنده شده‌ایم جای سؤال دارد. از پرو که اصولاً محلی از اعراب در زباله‌های فضایی ندارد بگذریم، ایران و پاکستان گرچه چند ماهواره به فضا پرتاب کرده‌اند اما در برابر میلیون‌ها زباله فضایی سرگردان در مدار زمین چندان نقش پررنگی ندارند که برای پایش فضا و ایجاد سرویس هشداردهنده، هزینه و وقت صرف کنند. اگر هم قرار است چنین کاری انجام دهند، چه سازمان همکاری‌های فضایی آسیا – اقیانوسیه (اپسکو) و چه سازمان‌های بین‌المللی دیگر، باید بهای لازم و مناسب برای ارائه چنین خدماتی را به ما بدهند. صِرف نصب این سیستم توسط اپسکو و یا عضویت ایران در چنین سازمان‌هایی دلیل دادن خدمات توسط ارگان‌های ایرانی به این سازمان‌ها نمی‌شود. به‌ویژه که می‌بینیم که کشورهایی که خود بالاترین نقش را در آلودگی‌های سطح زمین و فضای اطراف سیاره ما رادارند به لطایف‌الحیل از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند.
نکته بعدی که باید موردتوجه قرار گیرد آن است که مسئولان دولتی در مناسبت‌های این‌چنینی (مثلاً هفته جهانی فضا) باید کارنامه کاری و فعالیت‌های خود در سال گذشته را به اطلاع مردم برسانند و نه مطالبی ازاین‌دست و خواندن انشاء ! به‌طور مثال در همین مصاحبه آقای صدر به ذکر برخی توضیح واضحات و نکاتی پرداختند که “اطلاعات عمومی” محسوب می‌شود و این وظیفه رسانه‌ها است که سطح دانش عامه مردم را درزمینهٔ فناوری فضایی بالا ببرند. این‌که” کاوشگر فضایی محموله زیستی را در فاصله ۱۲۰ کیلومتری از سطح زمین هدایت کرد و بازگرداند” و یا “با استفاده از اکتشافات فضایی می‌توان دانست که در فضای خارج از جو می‌توان به چه اطلاعاتی دست‌یافت.” نکته‌های بسیار سطحی است که دیگر امروزه مردم کوچه و بازار هم از آن مطلع‌اند و نیازی به طرح مجدد ندارد.
مردم توقع دارند مسئولان فناوری فضایی کشور در مناسبت‌های این‌چنینی در مرحله اول پاسخگوی سؤالاتی ازاین‌دست باشند که دلیل رکود فعالیت‌های در سال‌های اخیر چیست و چرا به‌یک‌باره فعالیت‌هایی که به سوژه مهم رسانه‌های جهان تبدیل‌شده بود به خواب زمستانی رفته است؟ درصورتی‌که در آغاز کار دولت اول آقای روحانی، مسئولان، مدعی بودند سازمان فضایی فربه شده و تحرک خود را ازدست‌داده و به همین بهانه آن را به چند تشکیلات مختلف تجزیه کردند.
مسئولان باید پاسخگوی این سؤال باشند که سرنوشت این‌همه ماهواره که طی چند سال گذشته مرتب رونمایی شدند و وعده پرتاب آن‌ها داده شد به کجا انجامید؟
برای کشور ما ردیابی پسماندهای فضایی اصلاً اهمیتی ندارد بلکه مهم آن است که ما ماهواره‌های مخابراتی، زمین‌شناسی و هواشناسی خودمان را در مدار داشته باشیم. تشکیلات متولی فناوری فضایی برای دستیابی به این اهداف ملی چه گام‌های عملی برداشته‌اند و چرا حرکت به این‌سو تقریباً منجمد شده است؟
برای ما این سؤال مطرح است که چرا ما باید هزینه ردیابی زباله‌هایی را که دیگران در مدار زمین رها کرده‌اند را بپردازیم؟ ردیابی پسماندهای فضایی دیگران چه ارتباطی به اهداف کلان ملی ما در حوزه اکتشافات فضایی دارد؟
توضیح اسپاش: نظرات مطرح شده دیدگاه‌های جناب آقای سیروس برزو، به عنوان باسابقه‌ترین روزنامه‌نگاران فضایی ایران بوده و به عنوان نظر رسمی پایگاه خبری تحلیلی فضایی ایران، اسپاش نمی‌باشد. لذا این پایگاه خبری صرفا به لحاظ سیاست خود مبنی بر انتشار نظرات کارشناسان و صاحبنظران این حوزه اقدام به انتشار این یادداشت کرده و برای انتشار پاسخ مسئولین مربوطه نیز آمادگی خود را اعلام می‌دارد.