محققان آژانس فضایی اروپا میگویند که با بازنگری اطلاعات «روزتا» موفق به کشف یک عکس جدید از این فضاپیما شدهاند.
دقیقاً یک سال پیش، ۹ مهر (۳۰ سپتامبر ۲۰۱۶) بود که فضاپیمای روزتا بهآرامی به سطح دنبالهدار ۶۷پی/چوریوموف-گراسیمنک یا چوری سقوط کرد و به مأموریت ۱۲ ساله خود پایان داد. دانشمندان آژانس فضایی اروپا تصور میکردند که تمام عکسهای روزتا را بازیابی کردهاند، اما یک تحلیل مجدد از اطلاعات مخابره شده رزتا نشان میدهد که یک عکس محو از فاصله چند سانتیمتری وجود دارد که تاکنون کشف نشده بود.
تقریباً دو سال پسازآنکه مأموریت روزتا به پایان رسیده، این عکس جدید کشفشده است. این عکس زمانی گرفتهشده است که رزتا بهآرامی به گودال ۱۳۵ متری دیر المدینه (نامگذاری از روی دهکده باستانی مصر که به دلیل صنایع تابوت و مقبرههایش شهرت دارد) سقوط میکرد. این ناحیه به این دلیل انتخاب شد که ناهمواریهای آن به تصور دانشمندان از ویژگیهای بنیادی این ستاره دنبالهدار هستند.
روزتا پس از مأموریت دوسالهاش برای کاوش دنبالهدار اردک شکل، بهصورت کنترلشدهای منهدم شد. باوجود فرود نافرجام فضاپیمای فیله در سال ۲۰۱۴، در ادامه مأموریت مدارگرد روزتا نتایج بسیار خوبی در برداشت. رزتا مأموریت داشت به دنبالهدار ۶۷پی/چوریوموف-گراسیمنک برسد و اطلاعاتی را از این دنبالهدار در اختیار دانشمندان قرار دهد. اما دور شدن از خورشید و در معرض گاز و گردوغبار قرار گرفتن، مانع فعالیت بیشتر این فضاپیما بود. دنبالهدار به دلیل مدار گردشیاش به دور خورشید، بهتدریج در حال دور شدن از خورشید و درنتیجه سردتر و تیرهتر شدن بود.
روزتا در گودال ۴۳۰ فوتی به نام دیرالمدینه فرود آمد، عکسی که مشاهده میکنید، تا پیشازاین تصور میشد، آخرین عکس ارسالی روزتا است که از فاصله ۴۸ متری گرفتهشده بود
پانلهای خورشیدی فضاپیمای روزتا هم دیگر بهاندازهای نور خورشید دریافت نمیکردند تا فضاپیما را گرم و سالم نگهدارند. به همین ترتیب، برقراری اطلاعات هم سخت و سختتر میشد. قبل از اینکه گردوغبارهای دنبالهدار و تابش اشعه، فضاپیمای روزتا را از پای دربیاورد، این فضاپیما آخرین اطلاعات خود از دنبالهدار را به زمین مخابره کرد. حرکت آهسته، به روزتا امکان رسیدن به نزدیکترین سطح را داد و پردازنده دوربین هم به کار افتاد و در منطقهای که روزتا منهدم شد، آخرین عکس دادههای روزتا را ثبت شدند.
روزتا در طول فرود خود بهطور مرتب عکسها و اندازهگیریهایی از گاز، غبار و پلاسمای دنبالهدار را به زمین مخابره میکرد. دانشمندان آژانس فضایی اروپا معتقد بودند که همه این اطلاعات را جمعآوری کردهاند، اما بازنگریهای تازه نشان میدهد که این فضاپیما هنوز هم اطلاعات کشف نشدهای برای ارائه دارد. به نظر میرسد، خطای وقفه که بیش از ۳۰ ثانیه به طول انجامیده، موجب این اشتباه دانشمندان آژانس فضایی اروپا شده است.
هولگر سیرکس، محقق ارشد دوربین OSIRIS در موسسه ماکس پلانک، آلمان، در بیانیهای گفت: «آخرین عکس کاملی که از روزتا به زمین مخابره شد، آخرین قطعهای بود که در لحظه سقوط به زمین مخابره شده بود. اما بعدها وقتیکه بسته اطلاعات تلهمتری رو بازنگری کردیم، متوجه چیزی شدیم که به نظر یک عکس جدید بود.»
درواقع، روزتا اطلاعات خود را قبل از مخابره به زمین دربستههای تلهمتری تقسیم میکرد. عکسهای نهایی قرار بود که در ۶ بسته مجزا تقسیم شوند که هرکدام حدود ۲۳،۰۴۸ بایت حجم داشتند. دانشمندان آژانس فضایی اروپا تنها سه بسته از این شش بسته را دریافت کردند.
در آن زمان، نرمافزار مورداستفاده برای پردازش عکسها، نمیتوانست اطلاعات را کامل دریافت و پردازش کند. اما محققان موسسه ماکس پلانک تصمیم گرفتند که اطلاعات را ارزیابی کنند. بهاینترتیب، آنها دریافتند که میتوانند این قطعات را باهم ترکیب کنند و یک عکس منسجم ایجاد کنند.
خوشبختانه، نرمافزار فشردهسازی روزتا عکسها را بهصورت پیکسل در پیکسل بستهبندی نکرده بود، بلکه این اطلاعات بهصورت لایه در لایه رمزگذاری شده بودند. بدین ترتیب، محققان قادر به کامپایل دوباره عکسها بودند، اما متأسفانه جزئیاتی ازدسترفته بود.
درواقع دانشمندان با دریافت نیمی از اطلاعات، قادر به فشردهسازی اطلاعات با نسبت ۱:۳۸ شدند که با نسبت حد انتظار ۱:۲۰ تفاوت زیادی دارد. به زبان ساده، یک ترک Mp3 را در نظر بگیرید که بهجای ۳۲۰ کیلوبیت بر ثانیه به حجم ۹۶ کیلوبیت بر ثانیه کاهش دادهشده باشد، قطعاً این ترک (موسیقی) قابلشنیدن است، اما نمیتوان کیفیت مطلوبی از آن انتظار داشت. در مورد عکس روزتا همچنین اتفاقی افتاده است و عکس کامپایل شده تا حد زیادی تار است.
آخرین عکس فضاپیمای روزتا از فاصله ۱۷ تا ۲۰ متری گرفتهشده است که ناحیهای به وسعت یک مترمربع از دنبالهدار را پوشش میدهد. با توجه به نزدیکی این فاصله، دوربینهای روزتا قادر به فوکوس (البته دوربینهای روزتا هم برای چنین فاصلهای طراحی نشده بودند) نبودند و بنابراین تصور نهایی، یک عکس تار است
بنابراین، آخرین عکس فضاپیمای روزتا از فاصله ۱۷ تا ۲۰ متری گرفتهشده است. با توجه به نزدیکی این فاصله، دوربینهای روزتا قادر به فوکوس نبودند و بنابراین عکس نهایی، یک عکس تار است. اما به نیمهی پر لیوان فکر کنید: به لطف روزتا حالا، ما یکبار دیگر از فضاپیمایی که مدتها قبل ازدسترفته، پیامی داریم، همچون آنکه کسی از گور به ما پیامی برساند! روزتا برای آخرین عکس (هرچند تار) از تو متشکریم.