اسپیس اکس به‌تازگی هدفی جاه‌طلبانه را برای سال 2018 اعلام کرد: ارسال دو انسان به سفر دور کره ماه. مهم‌تر اینکه دو مسافر فوق، فضانوردان ناسا نیستند، بلکه دو توریست متمول هستند و «هزینه قابل‌توجهی» را برای این سفر تاریخی پرداخت کرده‌اند. اگر اسپیس اکس بتواند این مأموریت را با موفقیت به اجرا برساند، نخستین کمپانی خصوصی خواهد بود که شهروندان عادی را به فضایی دورتر از مدار پایینی زمین (LEO) فرستاده است. البته ناسا نیز احتمالاً چنین طرحی را در دستور کار دارد. چند هفته قبل مقامات کاخ سفید از ناسا خواستند احتمال افزودن سرنشین انسانی به نخستین پرواز «سیستم پرتاب فضایی» یا SLS را بررسی کنند.
SLS راکت غول‌آسای آژانس فضایی است که می‌تواند فضانوردان را به اعماق فضا و احتمالاً کره مریخ برساند. ناسا پیش‌ازاین قصد داشت نخستین پرواز SLS را بدون سرنشین انسانی و در سال 2018 به اجرا درآورد، اما اکنون برنامه آن‌ها عوض‌شده و می‌خواهند SLS را در سال 2019 همراه با فضانوردان به سفری دور کره ماه بفرستند. حال با بیانیه اسپیس اکس، عصر نوینی در حوزه سفرهای فضایی آغاز گشته و رقابت بین شرکت‌های خصوصی و نهادهای دولتی در ایالات‌متحده بالاگرفته است. البته این بار، هدف آن‌ها فرود آوردن انسان روی کره ماه نیست و فعلاً قصد دارند دورش بگردند.
درهرصورت، رقابت فوق ازاین‌جهت حائز اهمیت است که انسان‌ها روش‌های متعددی را برای قدم گذاشتن به فضا در اختیار خواهند داشت. از زمانی که برنامه «شاتل فضایی» (Space Shuttle) در سال 2011 متوقف شد، آمریکایی‌ها برای ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) به راکت‌های روسی وابسته بودند، اما اکنون هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی در این کشور می‌توانند سرنشینان خود را به ماه بفرستند. «جیم مانسی» بنیان‌گذار آژانس مشاوره سیاست‌گذاری فضایی PoliSpace می‌گوید: اینکه کشوری دو روش مختلف برای پرتاب انسان به کره ماه و اعماق فضا در اختیار داشته باشد، بسیار هیجان‌انگیز است. بااین‌حال، بیانیه اسپیس اکس اهمیت بیشتری دارد. شایعات حکایت از آن دارند که دولت جدید ایالات‌متحده در تصمیم خود برای قدم گذاشتن مجدد روی ماه کاملاً جدی است؛ چند تن از مشاورین اصلی دولت در بحث فضایی نیز قصد دارند از افزونگی و تکرار در این زمینه بپرهیزند: اگر دو سیستم پرتاب برای یک کار مشابه در اختیاردارید، به لحاظ منطقی باید از راکتی استفاده کنید که بهینه‌تر است.
بیانیه SpaceX هم نشان می‌دهد این کمپانی می‌تواند همان برنامه ناسا را با هزینه کمتر به اجرا درآورد و با اتمام موفقیت‌آمیز این مأموریت خطیر، اسپیس اکس به‌راحتی می‌تواند خودش را به‌عنوان جایگزینی مطمئن برای پروژه‌های دولتی معرفی نماید. «فیل لارسن» مشاور رئیس‌جمهور سابق آمریکا در امور فضایی و نماینده سابق اسپیس اکس می‌گوید: اعلام این پروژه درزمانی که دولت جدید قصد تجدیدنظر در برنامه‌های ناسا را دارد، بسیار به‌موقع و فرصت‌طلبانه به نظر می‌رسد، و نشان می‌دهد صنعت فضایی تجاری آمریکا علاوه بر ایستگاه فضایی بین‌المللی، مدارهای دورتر را نیز مدنظر قرار داده است. البته به‌سختی می‌توان شباهت بین پروژه اسپیس اکس و ناسا را نادیده گرفت؛ هر دو مجموعه قصد دارند راکتی غول‌پیکر حامل کپسول مخصوص سرنشین‌های انسانی را به سمت ماه بفرستند.
ناسا از راکت SLS و کپسول اوریون (Orion) برای این پرتاب استفاده می‌کند که بیش از یک دهه در دست توسعه هستند. از سوی دیگر، اسپیس اکس با «فالکن هِوی» برای این برنامه آماده می‌شود که نسخه بزرگ‌تری از فالکن 9 محسوب می‌گردد. این راکت پرقدرت هم هنوز به پرواز درنیامده، اما ایلان ماسک می‌گوید تابستان سال جاری شاهد نخستین پرواز فالکن هِوی خواهیم بود. توریست‌های متمول فضایی سوار بر کپسول کرو دراگون (Crew Dragon) خواهند شد، که نسخه تغییریافته‌ای از کپسول حمل بار دراگون اسپیس اکس محسوب می‌شود. این کمپانی، در قالب قرارداد با ناسا برای اجرای «برنامه خدمه تجاری» کپسول دراگون را تغییر داده تا فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی بفرستد. نخستین پرتاب «کرو دراگون» قبل از مأموریت کره ماه و برای ناسا صورت خواهد گرفت. پروژه‌های ناسا و اسپیس اکس تفاوت‌های کلیدی نیز باهم دارند. زمانی که SLS تکمیل شود، قوی‌ترین راکت فضایی به شمار خواهد رفت. فالکن هِوی می‌تواند حدود 55 تن محموله را به مدار پایینی زمین (LEO) بفرستد، اما «سیستم پرتاب فضایی» ناسا قابلیت حمل 130 تن محموله را تا مدار LEO خواهد داشت. اما در این میان، عامل هزینه بسیار تعیین‌کننده است.
ناسا می‌گوید یک‌بار پرتاب SLS حدود 1 میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت، و تلاش می‌کنند این هزینه را تا جای ممکن کاهش دهند. از طرفی، فالکن هوی با هزینه بسیار کمتر یعنی حدود 90 میلیون دلار به فضا پرتاب می‌شود. البته هنوز مشخص نیست هزینه ارسال این راکت‌ها به مأموریت ماه چقدر خواهد بود، اما واضح است که مأموریت اسپیس اکس بسیار کم‌هزینه‌تر از پرتاب مجموعه SLS و کپسول Orion تمام می‌شود. پرتاب‌های ارزان‌قیمت، توجه بسیاری از افراد بانفوذ در دولت کنونی ایالات‌متحده را به خود جلب کرده، زیرا به عقیده آن‌ها سازه‌های آژانس فضایی بیش‌ازحد گران هستند.
در زمان کمپین‌های انتخاباتی، «باب واکر» مشاور ترامپ در حوزه فضا از اعمال سیاست‌های جدید در این زمینه سخن گفت و اعلام کرد ناسا باید با شرکت‌های خصوصی وارد همکاری شود. درواقع دولت ترامپ قصد دارد گزینه‌های مختلف برای اجرای یک پروژه، مثلاً سامانه‌های SLS و فالکن هِوی برای مأموریت ماه را شناسایی کرده و از بهینه‌ترین مورد برای اکتشافات فضایی بهره گیرد. «چارلز میلر» که یکی از سیاست‌گذاران اصلی بخش فضایی دولت به شمار می‌رود، درخواست کرده مسابقه‌ای بین کمپانی‌های خصوصی و ناسا شکل بگیرد، تا برنده رقابت بین «فضای قدیم» و «فضای نوین» مشخص شود. منظور از «فضای قدیم» رویکرد سنتی ناسا برای اکتشاف فضاست: برنامه‌هایی با بودجه سرسام‌آور و تحت نظارت دقیق آژانس فضایی در تمام مراحل طراحی و تولید. در مقابل «فضای نوین» به همکاری ناسا با بخش خصوصی اشاره دارد که از طریق آن، آژانس فضایی می‌تواند خدماتی را با هزینه کمتر از طریق کمپانی‌های خصوصی تأمین نماید، اما واضح است که کنترل کاملی بر روند طراحی و ساخت نخواهد داشت.
بنابراین اگر اسپیس اکس بتواند مأموریت ماه را قبل از ناسا، با هزینه بسیار کمتر و البته با موفقیت به اجرا درآورد، پاسخی دندان‌شکن به «فضای قدیم» خواهد داد و مهر تأییدی بر توانایی‌های بخش خصوصی و «فضای نوین» خواهد زد؛ اقدامی که می‌تواند سیاست‌های اجرایی آژانس فضایی در مأموریت‌های بعدی را به‌کل تغییر دهد. «لارسن» می‌گوید: این اقدام به گروه جدید ناسا نشان می‌دهد که روش‌های نوینی هم برای انجام عملیات در فضا وجود دارد. نمی‌دانیم آن‌ها این همکاری را می‌پذیرند یا خیر، اما به‌هرحال فرصت ارزشمندی برای بخش خصوصی به وجود آمده که توانایی‌های خود را نشان دهند. البته درهرصورت، بعید به نظر می‌رسد که پروژه SLS متوقف شود. هم SLS و هم Orion موردحمایت گسترده کنگره و اتحادیه شرکت‌های فعال در این حوزه قرار دارند و بودجه هنگفتی را برای ادامه کار در اختیار گرفته است. از طرفی، اسپیس اکس در اجرای پروژه‌ها بازمان بندی دقیق مشکل دارد.
در آغاز قرار بود فالکن هِوی در سال 2013 یا 2014 برای نخستین بار به فضا پرتاب شود، اما برنامه بارها به تعویق افتاد و احتمالاً در سال 2017 بالاخره شاهد پرواز این راکت عظیم‌الجثه باشیم. همچنین اگرچه اسپیس اکس می‌خواهد Crew Dragon را همراه باسرنشین در سال 2018 به فضا بفرستد، اما دیوان محاسبات ایالات‌متحده چندی پیش اعلام کرد این کپسول تا سال 2019 آماده پرتاب نخواهد بود. بنابراین شاید تأخیر در اخذ مجوز برای کپسول کرو دراگون باعث تعویق پروژه شود. موضوع حیاتی دیگری که در اینجا مطرح است، بحث امنیت خواهد بود. طی دو سال اخیر، دو راکت اسپیس اکس منفجر شده‌اند، یکی از آن‌ها در زمان پرواز و دیگری در حین سوخت‌گیری قبل از پرتاب. کارشناسان فضایی بارها به طراحی راکت‌ها و به‌خصوص سیستم سوخت‌گیری ایراد گرفته‌اند، و ناسا نیز می‌گوید تزریق سوخت به راکت سرنشین دار بسیار خطرناک است.
به‌هرحال، نمی‌توان کتمان کرد اسپیس اکس به‌قدری رشد کرده که اکنون رقیب ناسا شده و رقابت دوستانه آن‌ها می‌تواند تأثیر عمیقی بر آینده اکتشافات بر جای بگذارد. ناسا دیروز حمایت خود را از پروژه اسپیس اکس اعلام کرد و تمام شرکای تجاری خود را هم به هدف‌گذاری جسورانه تشویق نمود. ایلان ماسک نیز به‌عنوان مدیرعامل اسپیس اکس، از ناسا تقدیر کرده و اعلام داشت شروع مأموریت ماه بدون حمایت مالی ناسا ممکن نبود. پرتاب این دو توریست فضایی برای گردش دور کره ماه می‌تواند درنهایت به نفع ناسا باشد و آن‌ها را از اجرای پروژه‌ای مشابه بازدارد، چون دیگر دلیلی ندارد زودتر از زمان‌بندی اصلی، مأموریتی سرنشین دار و پرهزینه را برای عملیاتی تکراری به اجرا درآورند و می‌توانند تمام انرژی و بودجه خود را صرف پروژه مریخ نمایند، یعنی همان چیزی که در ابتدا در نظر داشتند. به هر تفسیر، اگر اسپیس اکس از پس مأموریت ماه برآید، تصویر روشنی از آینده سفرهای فضایی را در ذهن عموم مردم ثبت خواهد کرد و توریسم فضایی از مفهومی ناملموس به حقیقتی هیجان‌انگیز بدل خواهد شد.