موشک هایپرسونیک چیست؟ سلاح‌های هایپرسونیک (Hypersonic) یا اَبَرصوت، موشک‌ها و پرتابه‌هایی هستند که بسیار سریع‌تر از سرعت صوت پرواز می‌کنند. با توجه به اینکه سرعت صوت در هر سیال متفاوت است، در این تعریف مقدار استاندارد آن در هوای خشک و دمای ۲۰ درجه سانتیگراد در سطح دریا در نظر گرفته می‌شود که معادل ۳۴۳ متر در ثانیه است.
سامانه‌های ابر صوت چندین دهه است که مورد استفاده قرار می‌گیرند. هنگامی که جان گلن (John Glenn)، خلبان و فضانورد آمریکایی، در سال ۱۹۶۲ از اولین پرواز خدمه ایالات متحده به دور زمین بازمی‌گشت، کپسول او با سرعت ابرصوت وارد جو شد. همه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما در زرادخانه‌های هسته‌ای جهان، ابرصوت هستند و حداکثر سرعت آن‌ها به ۲۴۱۴۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. با هواپیمای فضایی هایپرسونیک استرالیا آشنا شوید.
سرعت هایپرسونیک یا ابرصوت چیست؟
در آئرودینامیک، سرعت ابرصوت به سرعتی گفته می‌شود که از ۵ برابر سرعت صوت بیشتر باشد و اغلب از سرعت‌های ۵ ماخ و بالاتر شروع می‌شود. عدد دقیق ماخ که در آن یک وسیله نقلیه می‌تواند با سرعت ابر صوت پرواز کند، یک عدد مشخص نیست؛ زیرا تغییرات فیزیکی منحصر به فرد در جریان هوا، مانند تفکیک مولکولی و یونیزاسیون، با سرعت‌های مختلف رخ می‌دهد. چنین تغییراتی روی هم رفته در حدود سرعت‌های بین ۵ تا ۱۰ ماخ اهمیت می‌یابند.
موشک هایپرسونیک چیست؟
موشک هایپرسونیک به نوعی از موشک گفته می‌شود که بین ۵ تا ۲۵ برابر سرعت صوت حرکت می‌کند. تسلیحاتی که قادر به حرکت با سرعتی کمتر از چنین سرعت‌هایی باشند، بسته به اینکه سرعتشان به کمتر یا بیشتر از سرعت صوت برسد، به ترتیب سابسونیک (Subsonic) یا سوپرسونیک (Supersonic) خوانده می‌شوند. باید توجه داشت در سرعت‌های بالاتر از سرعت هایپرسونیک نیز مولکول‌های جو به پلاسما تبدیل می‌شوند که کنترل و برقراری ارتباط را دشوار می‌کند.
سرعت موشک هایپرسونیک چقدر است؟
هچنین برای مقایسه، جت مسافربری با سرعت حداکثر ۹۶۶ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند، در حالی که سرعت موشک هایپرسونیک ۵۶۳۳ کیلومتر در ساعت و بالاتر است.
موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) توسط موشک‌های بزرگ پرتاب می‌شوند و سپس در یک مسیر قابل پیش‌بینی پرواز می‌کنند که آن‌ها را از جو به فضا برده و سپس دوباره به جو بازمی‌گرداند. نسل جدید موشک‌های ابرصوت بسیار سریع پرواز می‌کنند، اما نه به سرعت ICBMها. این موشک‌ها به وسیله موشک‌های کوچک‌تری پرتاب می‌شوند که آن‌ها را در بخش‌های بالایی جو نگه می‌دارد.
انواع موشک هایپرسونیک
۱. آئروبالستیک
موشک هایپرسونیک کینژال
۲. بوست گلاید
۳. کروز
سامانه هایپرسونیک کروز توسط یک موشک به سرعت ابر صوت می‌رسد، سپس از یک موتور هواتنفس به نام اسکرم جت (Scram Jet) برای حفظ این سرعت استفاده می‌کند. از آنجایی که موشک‌های کروز ابر صوت هوا را وارد موتور خود می‌کنند، برای پرتاب به موشک‌های کوچک‌تری نسبت به وسایل نقلیه ابر صوت نیاز دارند؛ به این معنی که می‌توانند هزینه کمتری داشته باشند و از مکان‌های بیشتری نسبت به انواع دیگر موشک هایپرسونیک پرتاب شوند.
در حال حاضر موشک‌های کروز ابر صوت توسط کشورهای چین و ایالات متحده در دست توسعه هستند. با سامانه پیشران هایپرسونیک که امکان پرواز بهینه حامل‌های فضایی را فراهم می‌کند آشنا شوید.
موتور اسکرم جت
اسکرم جت از عبارت Supersonic Combustion Ramjet گرفته شده که به‌معنای «احتراق در سرعت مافوق صوت» است. این‌گونه موتورها در سرعت ابرصوت به‌کار می‌روند و طرز کار آن‌ها، با تغییراتی، بسیار مشابه موتورهای رَم‌جت (Ramjet) می‌باشد. رم‌جت ساده‌ترین نوع موتور جت است و در آن هوایی که وارد موتور می‌شود به‌خاطر سرعت ورود به مجرای موتور، خودبه‌خود فشرده شده و نیازی به داشتن فشارنده (کمپرسور) نیست.
نکاتی درباره موشک‌های هایپرسونیک
در اینجا به بیان نکات مفیدی به صورت پرسش و پاسخ درباره این نوع موشک‌ها می‌پردازیم.
کدام کشور بهترین موشک‌های هایپرسونیک را دارد؟ چین، آمریکا و روسیه پیشرفته‌ترین قابلیت‌ها را در این زمینه دارند و چندین کشور دیگر از جمله هند، ژاپن، استرالیا، فرانسه، آلمان و کره شمالی نیز ادعا می‌کنند فناوری‌های مرتبط با این نوع موشک‌ها را آزمایش کرده‌اند.
آیا می‌توان در برابر موشک‌های هایپرسونیک دفاع کرد؟ مقامات ارتش ایالات متحده می‌گویند آن‌ها توانایی محدودی برای دفاع در برابر امواج فراصوت از طریق بخش دریایی سامانه دفاع موشکی بالستیک ایجس (Aegis) دارد که در ناوشکن‌های کلاس آرلی برک (Arleigh Burke) نیروی دریایی این کشور و رزم‌ناوهای کلاس تیکوندروگا (Ticonderoga) مستقر هستند.
آیا می‌توان موشک‌های هایپرسونیک را منهدم کرد؟ این سلاح‌ها می‌توانند با سرعت ۵ برابر سرعت صوت پرواز کنند و قادر به انجام مانور حین پرواز هستند که ردیابی آن‌ها را دشوار می‌کند. با این حال در میان کشورهای صاحب این فناوری، آمریکا به دنبال توسعه سامانه‌ای است تا با بهره‌گیری از آن بتواند موشک‌های هایپرسونیک را در حال پرواز رهگیری کرده و از بین ببرد.
همچنین برخی معتقدند در آینده می‌توان از رهگیرهای لیزری که قادر به انهدام هواپیماهای بدون سرنشین هستند، برای متوقف کردن موشک‌های کروز هایپرسونیک و بالستیک استفاده کرد؛ البته فناوری امروز آن‌ها می‌بایست تقویت شده و تغییراتی کند.
آیا ایالات متحده می‌تواند سلاح‌های هایپرسونیک را شناسایی کند؟ به گفته مقامات نظامی آمریکا، این کشور تاکنون ماهواره‌هایی برای شناسایی و رهگیری چنین سلاح‌هایی به فضا پرتاب نکرده است. با این وجود آن‌ها از توانایی‌های محدودی برای این منظور برخوردارند.
آیا یک گلوله را می‌توان به سرعت مافوق صوت رساند؟ گفته می‌شود چین روی گلوله‌هایی با امکان حرکت با سرعت هایپرسونیک برای اصابت به اهداف مستقیم کار کرده است. این گلوله‌ها می‌توانند با سرعت ۴ هزار متر در ثانیه حرکت کرده و از کیلومترها دورتر به هدف برخورد کنند.
آیا موشک‌های هایپرسونیک می‌توانند ناوهای هواپیمابر را نابود سازند؟ برخلاف موشک‌های بالستیک که مسیرهای قابل پیش‌بینی را طی می‌کنند، سلاح‌های هایپرسونیک قادرند در ارتفاع پایین پرواز کرده، از رادار فرار کنند و در مرحله کروز مانور دهند. از آن‌ها می‌توان برای نابودی سریع اهداف مهمی مانند ناوهای هواپیمابر نیز استفاده کرد.
چرا موشک هایپرسونیک؟
دلیل اصلی اینکه کشورها در حال توسعه این نوع سلاح‌های ابرصوت هستند این است که دفاع در برابر آن‌ها به دلیل سرعت بسیار بالا، مانورپذیری و مسیر پروازشان دشوار است. در همین راستا ایالات متحده شروع به توسعه یک رویکرد دفاعی در برابر موشک‌های هایپرسونیک کرده است که شامل ساخت مجموعه‌ای از حسگرهای فضاپایه و همکاری نزدیک با متحدان مهم خود می‌شود. این رویکرد احتمالا بسیار پرهزینه باشد و اجرای آن سال‌ها به طول بیانجامد.
با تمام این فعالیت‌ها در مورد موشک‌های هایپرسونیک و دفاع در برابر آن‌ها، ارزیابی تهدیدی که این نوع تسلیحات برای امنیت ملی کشورها ایجاد می‌کند، بسیار مهم است. موشک‌های ابرصوت با کلاهک‌های معمولی و غیرهسته‌ای در درجه اول می‌توانند در برابر اهداف با ارزش بالا مانند ناو هواپیمابر موثر باشند. توانایی از بین بردن چنین اهدافی تاثیر قابل توجهی بر نتیجه یک جنگ بزرگ خواهد داشت. با این حال، فناوری موشک‌های هایپرسونیک گران است و به احتمال زیاد کشورها نتوانند آن‌ها را در حجم زیاد تولید کنند.