امسال دومین سالی است که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا برنامه‌های هفته جهانی فضا به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و این ویروس نه‌تنها رویدادهای علمی بلکه بیشتر روش زندگی زمینیان را متحول کرده است. بنابراین شاید دیگر زمان آن رسیده است که زندگی بر روی زمین را با کاربردهای بیشتر فناوری‌های فضایی در زمین تجربه کرد.
هفته جهانی فضا یکی از بزرگترین رویدادهای سالانه فضایی در جهان است که در مورد فعالیت‌های فضایی به عموم مردم آموزش می‌دهد. بر همین اساس است که انجمن هفته جهانی فضا هر سال با هماهنگی با دفتر امور فضایی سازمان ملل متحد موضوع واحدی را برای این هفته انتخاب می‌کند تا تاثیرگذاری آن روی عموم مردم بیشتر شود.
امسال نیز مطابق هر سال شعاری برای هفته جهانی فضا از سوی انجمن مذکور انتخاب و اطلاع‌رسانی شده و شعار امسال «زنان در فضا» است. سازمان فضایی ایران نیز با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی و مشورتی نسبت به نامگذاری و تعیین محورهای اصلی برای برگزاری رویدادهای مختلف در سراسر کشور اقدام کرده است.
براین‌اساس دوشنبه ۱۲مهر، زنان در صنعت فضایی، سه‌شنبه ۱۳مهر، مشاهده زمین از آسمان، چهارشنبه ۱۴مهر، کارآفرینی و اشتغال در حوزه فضایی، پنجشنبه ۱۵مهر، نجوم و اکتشافات فضایی، علم و هنر، جمعه ۱۶مهر، اقامتگاه‌های آینده و گردشگری فضایی، شنبه ۱۷مهر، حقوق نوین فضایی و یکشنبه ۱۸مهر، منظومه‌های ماهواره‌ای، پیوند فناوری‌ها و نسل چهارم فضا نامگذاری شده است.
همچنین موضوع‌های مختلف از جمله نقش زنان در توسعه فناوری فضایی، نقش فناوری فضایی در افزایش رفاه اجتماعی، ایده‌پردازی، تیم‌سازی و راه‌اندازی کسبوکار فضاپایه، معرفی زنان موفق در حوزه فضایی، خدمات متقابل نجوم و فناوری فضایی، نقش رصدگران آماتور در توسعه علم نجوم، بررسی تحولات نوین در عرصه فضایی، حقوق و دیپلماسی فضایی، منظومه‌های ماهواره‌ای و ارتباطات از جمله محورهای برگزاری رویدادهای هفته جهانی فضا است.
سهم ناچیز زنان از اشتغال
طبق آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، در سال ۹۹ سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران، ۳۸.۹ درصد بوده که سهم زنان در این بین با افزایش ۲.۹ درصدی به ۷۰.۴ درصد رسیده است. این در حالی است که امروزه اقتصاد فضایی به‌عنوان اقتصاد نوظهور سهم خود را پررنگ کرده است، به‌گونه‌ای که کشورهای مختلف با برنامه‌ریزی در اقتصاد فضا توانسته‌اند به رشد اقتصادی برسند. براین‌اساس یکی از برنامه‌های سازمان فضایی نیز حضور پررنگ کشور در اقتصاد فضاپایه و رشد کسبوکارهای مناسب با این حوزه است.
قرار گرفتن ایران در بین ۹ کشور اول دنیا در دستیابی به چرخه کامل فضایی و پرتاب ماهواره‌های بومی به مدار یکی از مهم‌ترین مزیت‌های کشور است که بتوان در سایه برنامه‌ریزی، به اقتصاد فضا پا گذاشت. دراین‌راستا برنامه ۱۰ ساله دوم فضایی به‌دنبال قرار دادن ماهواره‌های تجاری در مدار است که به‌گفته مرتضی براری، رییس سازمان فضایی ایران، به‌منظور کمک و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان از ظرفیت‌های صندوق توسعه ملی و منابع دولتی استفاده حداکثری خواهد شد.
آزادسازی فعالیت‌ها از جمله دیگر اولویت‌های این سازمان است که در این زمینه بسته حمایتی برای مشارکت حداکثری بخش خصوصی در صنعت فضایی تدوین شده است. در سال ۱۳۹۸ نیز پروانه فعالیت اولین اپراتور ماهواره‌های مخابراتی اعطا شد و این اولین گام برای حضور بیشتر بخش خصوصی و به‌ویژه حضور بیشتر زنان در عرصه فضایی است.
باتوجه‌به مصوبه‌های ۲۶۲ و ۲۷۹ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات با عنوان «سیاست‌ها و کلیات حاکم بر صدور پروانه اپراتور ماهواره‌ای» و «اصول حاکم بر پروانه فعالیت اپراتور ماهواره مخابراتی» امکان ارائه خدمات حوزه ارتباطات ماهواره‌ای از سوی بخش خصوصی در «بخش فضایی» (Space Segment) فراهم شده است.
همچنین امکان ارائه خدمات ماهواره‌ای در «بخش زمینی» (Ground Segment) از حدود ۱۵ سال پیش در قالب اعطای پروانه‌های SAP و Gmpcs برای بخش خصوصی فراهم شده بود و در پی مصوبه‌ها اخیر این کمیسیون، درحال‌حاضر متقاضیان واجد شرایط تخصصی، فنی و مالی لازم در بخش خصوصی می‌توانند مطابق با مقررات تعیین‌شده در مصوبه‌ها، در حوزه ساخت و استقرار ماهواره در مدارهای ماهواره‌ای اقدام کنند. گفتنی است با اعطای این پروانه بخش خصوصی می‌تواند امکان ارتباطات باند پهن برای کاربران را به‌صورت آنی فراهم کند.
کاربردهای فضا در رفاه اجتماعی
بر اساس آمارهای جهانی زنجیره ارزش صنعت فضایی در سال ۲۰۱۸ رقمی معادل ۳۵۰ میلیارد دلار گردش مالی داشته است که از این عدد تنها ۳ درصد مربوط به صنایع بالادست یعنی ساخت و پرتاب ماهواره بوده و ۹۷ درصد آن در بخش صنایع پایین‌دستی فضا شامل ارائه خدمات و محصولات ماهواره‌ای هزینه شده است.
اولویت‌های توسعه کسبوکار فضاپایه نیز که شامل حوزه‌های کشاورزی و بیمه، نیرو، انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع آبی، خدمات شهری و روستایی، صنایع نفت و گاز و سرریز فناوری است، ۲۰ درصد از شرکت‌های ایجادشده در حوزه کسبوکارهای فضاپایه استارت‌آپ، ۶۴ درصد دانش‌بنیان و ۱۶ درصد غیردانش‌بنیان هستند. این شرکت‌ها در حوزه‌های خدمات ناوبری ماهواره‌ای، خدمات مخابراتی ماهواره‌ای، خدمات سنجش از دور، تجهیزات مخابراتی، تجهیزات کنترلی، تجهیزات و قطعات الکترونیکی و نرم‌افزارها و شبیه‌سازها فعالیت دارند.
عدم آشنایی به فنون بازاریابی و تجاری سازی، عدم ثبات تیم‌های دانشجویی و عدم تمایل سرمایه‌گذاران بخش خصوصی از جمله چالش‌های توسعه کسبوکارهای فضاپایه به‌شمار می‌رود. این در حالی است که محققان این حوزه معتقدند به‌دلیل توسعه استفاده از گوشی‌های هوشمند و دانش فضایی میان عموم مردم می‌توان انتظار داشت با توسعه زیرساخت‌ها، کسبوکارهای فضا پایه در کشور رونق بگیرد؛ هر چند امروزه برخی از دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فضا در زندگی روزمره استفاده می‌شود.
بخشی از کاربردهای فناوری فضایی در اینفوگرافی ذیل نشان داده شده است.
مراسم امسال همانند مراسم هفته جهانی سال گذشته تحت تاثیر کرونا قرار دارد و به‌همین‌دلیل هفته جهانی فضا نیز متفاوت‌تر از سال‌های گذشته برگزار می‌شود و اکثر رویدادهای هفته جهانی دراین‌راستا به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد. البته شاید مجازی شدن وقایع فضایی خبر خوبی برای مشارکت بیشتر مردم باشد؛ همان اتفاقی که برای بسیاری از حوزه‌ها رخ داده و استفاده بیشتر از فضا و ماهواره شکل پررنگ‌تری به‌خود گرفته است.
این همان اتفاقی است که در ایران نیز تمرکز بر آن بیشتر شده است، به‌گونه‌ای که توسعه آموزش‌های مجازی که تا سال‌های گذشته محل مناقشه زیادی میان مخالفان و موافقان بوده، امروزه تبدیل به یک ضرورت شده است. ارائه خدمات الکترونیکی با همه کاستی‌هایی که داشت، امروزه به یک خواست جمعی مبدل شده است و اغلب امور از طریق درگاه‌ها و سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود.
در همین رابطه بخوانید: اسامی روزهای هفته جهانی فضا در سال ۱۴۰۰ اعلام شد