ستاره تبی یا KIC 8462852 یکی از گزینههای جذاب برای علاقهمندان به موجودات فضایی است. احتمال وجود ابرسازِ ساخت بیگانگان در اطراف این ستاره، باعث چنین جذابیتی برای این ستاره شده است. اما احتمال وجود این ابرسازِ چقدر است؟
ستاره تبی یا KIC 8462852 از زمان کشفش، با رفتارهای غیرعادی خود سؤالهای زیادی را در پی داشته است. این ستاره که در سال ۲۰۱۵ کشف شد، منحنی نوری بسیار عجیبی داشت که تاکنون مشابه آن دیده نشده بود. از همان زمان احتمالات گوناگونی برای توجیه این رفتار ارائه شد که جنجالیترین آنها، وجود یک ابرسازِ فضایی در اطراف این ستاره بود که توسط موجودات بیگانه ساختهشده و برای بهرهگیری از نور ستاره از آن استفاده میشد.
جیسون رایت (Jason Wright) از دانشگاه پن استیت میگوید: «این ستاره عجیبترین ستارهای است که تاکنون کشفشده و علت کاهش ناگهانی شار نوری آن همچنان مشخص نیست.» اما بهتازگی با مشارکت ۲۰۰ ستارهشناس، به نظر میرسد که احتمال وجود ابرسازِ را باید ناممکن یا نامحتمل دانست.
تابیتایبوایجیان (Tabetha Boyajian) نویسنده اصلی تحقیق جدید که بهتازگی چاپشده است میگوید: «محتملترین گزینه برای رفتار غیرعادی این ستاره، گردوغبار است.»
معمای ستاره تبی
کاهش نور عجیب ستاره تبی، اولین بار توسط تلسکوپ کپلر کشف شد. تلسکوپی که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ به رصد و اندازهگیری روشنایی بیش از ۱۴۵ هزار ستاره مشغول بود. اما در حقیقت در سال ۲۰۱۰ بود که رفتار خاص ستاره تبی توسط گروهی به نام “شکارچی سیارات” کشف شد. این گروه شهروند-دانشمند به جستجو در دادههای کپلر پرداخته تا کاهش نور ستارهها را بررسی کنند. کاهشی که میتواند نشاندهنده وجود یک سیاره در اطراف ستاره موردنظر باشد. فعالیت این گروه به کشف هزاران سیاره فراخورشید شامل دهها مورد سیاره مشابه زمین کمک بسیاری کرده است.
تصویری نمایشی از تلسکوپ کپلر
طی این فعالیتها، چندین نفر از شرکتکنندگان این فعالیت علمی، ستاره KIC 8462852 را بهعنوان یک مورد جالب و حتی عجیب معرفی کردند. به این صورت که در دورههای ۵ تا ۸۰ روزه، روشنایی این ستاره تا ۲۲٪ مقدار اصلی آن کاهش مییافت. هیچ سیارهای نمیتواند باعث چنین کاهش زیادی در نور یک ستاره شود.
در سال ۲۰۱۵، بوایجیان (Boyajian) و چند نفر دیگر از ستارهشناسان حرفهای با بررسی دقیق دادههای موجود از این ستاره، تائید کردند که چنین رفتاری پیشازاین سابقه نداشته است.
در طول دو سال گذشته، توضیحات بسیاری برای توجیه این رفتار ارائهشده است. جنجالیترین آنها وجود یک ابرسازِ دستساخت موجودات فضایی بوده که برای بهرهگیری از نور ستاره در اطراف آن کار گذاشتهاند. وجود بقایای یک سیاره نابودشده، یک ستاره بیضوی شکل که با چرخشش نور آن کموزیاد میشود، سیلی از ذرات مربوط به دنبالهدارها اطراف ستاره، ابرهای گردوغبار عظیم و تغییرات نوری شدید خود ستاره ازجمله دیگر توضیحات احتمالی برای منشأ این رفتار شمرده میشوند. اما بدون دادههای جدید نمیتوان در مورد هیچکدام از این موارد اطمینان کافی داشت.
کمک همگانی برای حل این معما
تصویری خیالی از ستاره تبی و گردوغبار اطراف آن
زمانی که دسترسی به رصدخانههای دولتی یا هزینه لازم برای بهرهگیری از رصدخانههای خصوصی فراهم نبود، گروه تحقیقاتی تصمیم گرفت تا منجمان غیرحرفهای کمک بگیرد.
رایت (Wright) در مصاحبهای ویدئویی میگوید: «اگر درزمانی که نور ستاره رو به افول است، از آن تصویربرداری کنیم، امکان مطالعه ساختار سد کننده نور ستاره فراهم میشود.»
تلاشهای این گروه سرانجام نتیجه داد تا بتوانند با صرف کمکهزینهای معادل ۱۰۷ هزار دلار، از مجموعه تلسکوپهای لس کامبز (Las Cumbres) استفاده کنند. این مجموعه تلسکوپها در سرتاسر کره زمین قرار داشته و امکان مطالعه پیوسته جرم موردنظر را فراهم میکنند.
این گروه ستاره تبی را در طول ده ماه گذشته و در طولموجهای مختلف نور رصد کردند. یکی از یافتههای این مجموعه رصدها این بود که هر جسمی که نور این ستاره را سد میکند، این کار را بهطور کامل و در تمامی طولموجها انجام نمیدهد. یعنی بهطور مثال نور آبی بیشتر از نور قرمز توسط این جسم ناشناخته سد میشود.
بوایجیان میگوید: «هر چیزی که بین ما و این ستاره قرارگرفته است، کاملاً کدر نیست. این یعنی که با سیاره و یا ابرسازِ موجودات فضایی روبرو نیستیم.» علاوه بر آن، رصدهای این چندماهه نشان دادند که ستاره تبی بیضوی شکل نیست. همچنین احتمال یک برخورد سیارهای در این سیستم کم است، چراکه چنین رخدادی باعث افزایش دمایی زیادی میشود و آثار افزایش ناگهانی دما مشاهده نشده است.
به نظر میرسد که بایستی با احتمال وجود ابرسازِ فضایی در اطراف ستاره تبی خداحافظی کنیم.
این گروه تحقیقاتی، تاکنون تنها ۱۰ درصد از دادههای بهدستآمده را تجزیهوتحلیل کرده و هنوز حجم زیادی از دادههای این ستاره برای تحلیل کامل باقیمانده است. رایت میگوید تصور کنید در روز کریسمس تمامی دوستانتان به شما کتاب هدیه دهند! شما نمیدانید از کدامیک باید شروع کنید. وضعیت دادههای موجود این ستاره چنین حالتی دارد. اما هرچقدر کار دشوار باشد، بایستی زودتر به اتمام برسد و معمای این ستاره بهطور کامل حل شود.
تلسکوپ کپلر تنها به گوشهای از آسمان نگریسته و ۱۰۰ هزار ستاره را بررسی کرده است. صدها میلیارد ستاره دیگر در آسمان وجود دارد که هنوز تلسکوپی با دقت تلسکوپ کپلر آنها را رصد نکرده است. بنابراین ممکن است میلیونها ستاره دیگر با وضعیتی مشابه این ستاره وجود داشته باشند که هنوز آنها را کشف نکردهایم.