-1از آنجایی که دانشمندان فناوری فضایی کشور در طراحی، ساخت و تولید ماهواره گامهای اولیه را پرشتاب برداشته و به دانش فناوری فضایی و بومیسازی آن دست یافتهاند، تبدیل رؤیای داشتن یک ماهواره عملیاتی در مدار زمین به واقعیت، دور از ذهن نیست. موفقیتهای کنونی کشور در عرصه فناوری فضایی زمینهساز دستیابی به هدف نهایی (استقرار ماهواره در مدار ژئو)، است. در صورتی که سیاستهای عملیاتی و اجرائی دولتها در عرصه فضایی هماهنگ باشد و با تغییر دولتها، این سیاستگذاریها در کشور تغییر پیدا نکند، میتوان به این هدف مهم دست یافت.
– 2درباره ارزیابی وضعیت فناوری فضایی در کشور میتوان گفت درمجموع در حوزه پرتاب، موفقیتهای خوبی حاصل شده و بخش فضایی کشور، در سطح خوبی به بسیاری از تکنولوژیهای مورد نیاز دست پیدا کرده است. همه این موفقیتها میتواند زمینه استقرار ماهواره در مدار ژئو را فراهم کند که البته این مهم، مستلزم تداوم پیشرفتهاست. هرچند در سالهای اخیر، شدتوضعف و کندیوتندیای که در حوزه پرتاب ماهواره صورت گرفته، با وجود این، معتقدم درمجموع فعالیتهای صورتگرفته در این بخش مؤثر و مناسب بوده و امیدوارم حمایتها از این صنعت، همچنان ادامه یابد، چراکه صنعت فناوری فضایی، صنعت پرهزینهای است و سیاستهایی که برای آن حاکم میشود، باید پایدار باشد و تغییر نکند. اینطور نباشد که یک روز به این فناوری بودجه تخصیص دهند و روز دیگر بودجه آن را حذف کنند. فناوری فضایی نیازمند حمایت مداوم است. هماکنون در پایداربودن سیاستهای مرتبط با فناوری فضایی مشکلاتی وجود دارد، اما بههرحال، پیشرفتهای کشور در عرصه فضا کاملا مشهود است. البته در حوزه پرتاب ماهواره، در مقطعی شاهد پیشرفتهای خوبی بودیم، اما به نظر میرسد این بخش، هماکنون با رکود مواجه شده یا شاید طرحها، متوقف شده است که باید به این موضوع، نگاه جدیتری داشت.
– 3به باور من، نبود سیاستهای هماهنگ و پایدار دلیل توقف طرحهای فضایی در کشور است. باید دانست هماکنون از نظر نیروی انسانی و دانش فنی، توانمندیهای خوبی در کشور وجود دارد، اما تکنولوژی فضایی از آن تکنولوژیهایی است که باید قدمبهقدم به آن دست پیدا کرد و نباید انتظار جهش یکشبه را داشت. لازمهاش هم این است که سیاستهای پایدار بر آن حاکم باشد. باید به این نکته هم توجه داشت که چندین سال طول میکشد ماهوارهای ساخته شود و باید ماهوارههای بسیاری با فناوریهای مختلف، آزمایش شوند تا درنهایت به ماهواره عملیاتی برسیم. اکنون این سیاست پایدار نیست و ما دچار رکود در حوزه ساخت ماهواره شدهایم. این شیوه تا حدودی خطرناک است، به این دلیل که ممکن است محققانی که در این عرصه فعالیت دارند، پراکنده و دلسرد شده و جمعآوری مجدد این نیروهای توانمند، مشکلساز و دشوار خواهد بود.
– 4درگذشته نیز برای ساخت ماهواره آزمایشی، اقداماتی انجام گرفته است، اما اینطور نیست که توقع داشته باشیم در مدت ١٠ سال، به ماهواره عملیاتی در مدار ژئو با چندین ترانسپوندر برسیم، بلکه باید طیف وسیعی از تکنولوژیها طراحی و ساخته شود، کارایی ماهوارههای مختلف فضایی اثبات شود، درنهایت در فرایندی کنار هم گذاشته شود و از مجموع آن یک ماهواره عملیاتی استخراج شود. البته میشد نسبت به هزینههایی که تاکنون صرف شده است، راندمان بهتری کسب و پروژههای آزمایشی هماهنگتری تعریف کرد، اما این اتفاق نیفتاد. بههمیندلیل، معتقدم مشکل اصلی، ناپایداربودن سیاستها و آشنانبودن تصمیمگیران در این حوزه است. به باور من، فناوری فضایی موضوعی استراتژیک است که از جمله چند فناوری ضروری کشور به حساب میآید. نباید مباحث اقتصادی را در فناوری فضایی دخالت داد، گرچه این فناوری، کاربردهای اقتصادی هم دارد، اما این مقوله، اولویت این فناوری محسوب نمیشود. بلکه اولویت باید دستیابی به تکنولوژیهای فضایی باشد. اگر برنامهریزیها و مدیریت اجرای برنامهها و نیز سیاستگذاریها پایدار باشد، کشور به قدرتی تبدیل میشود که برای سایر صنایع نیز ظرفیت فراهم میکند. به عبارت دیگر، قویترین و دقیقترین استانداردها برای طراحی در صنایع مختلف، استاندارد فضایی است و اگر صنعت کشور با این استاندارد آشنا شود، خودبهخود کل صنایع از نظر کیفیت استاندارد میشوند. به بیان دیگر، در صورتیکه فناوری فضایی در کشور توسعه پیدا کند، روی همه صنایع تأثیر گذاشته و صنعت کشور ارتقا پیدا میکند. از سوی دیگر، بازارهای جدیدی در کشور ایجاد میشود که فارغالتحصیلان ما در این رشته «هایتک»، مجبور نمیشوند به مشاغل دیگری غیر از تخصصشان دست بزنند.
– 5تاکنون فناوری فضایی تأثیر خود را در ارتباطات علمی و توسعه علمی کشور گذاشته و ارتقا پیدا خواهد کرد، ولی درعینحال باید دانست دستیابی بهمراتب بالای تکنولوژی فضایی نیازمند صبر و حوصله است. این فناوری، هم گران است و هم صبر میخواهد. با برنامهریزیهای چهارساله دولتها نمیتوان این فناوری و روند پیشرفت آن را ارزیابی کرد، بنابراین این مقایسه و برنامهریزی غلط است. بلکه باید با صبر و حوصله و پرداخت هزینه، به درجهای از قدرت علمی و تکنولوژی در فضا برسیم که کاربردهای آن برای ما ملموس باشد. لازمه آن، این است که سیاستگذاران اصلی کشور به این نکات توجه داشته باشند. هماکنون اولویت سرمایهگذاری در حوزه فناوری فضایی ساخت ماهواره و پرتاب است. اگر از نظر فناوری به حدی از توانمندی در حوزه ماهواره برسیم، خودبهخود میتوانیم براساس موقعیتها، سایر بخشهای این فناوری را نیز جلو ببریم. اما در وهله اول باید به توانمندی در طراحی و ساخت و پرتاب ماهواره برسیم. اولویت نیز ماهواره مخابراتی در مدار ثابت زمین است. تحقق این هدف هم نیازمند چندین برابر سرمایهگذاری قبلی است. در شرایط فعلی نیز سرمایهگذاری خوبی در این حوزه انجام نشده و بودجهها اصلا رضایتبخش نیست. ساختار فضایی کشور، متناسب با اسناد بالادستی است و این ساختارها متناسب با اهداف سند چشمانداز و برنامههای توسعهای و سیاستهای برنامه ششم تعریف شده است. در این اسناد، به طور صریح بر دستیابی به تکنولوژیهای فضایی اشاره شده و ما نیز باید مطابق با آنها حرکت کنیم.