به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، بدون تردید علم، ابزاری کارآمد برای هر انسان و البته هر جامعه است و سرعت رشد علم و فناوری در دنیای کنونی به اندازه‌ای چشمگیر است که قدرت و استقلال اقتصادی کشورها نیز بر مبنای پیشرفت علمی کشورها متغیر میشود.
اما آنچه سبب تاثیر بسیار علم بر قدرت جوامع میشود علم نافع هر کشور است و بر این اساس علم باید مورد نیاز هر جامعه برای همان جامعه تولید شود.
شاید اگر علم ترویج نشود به کار نمی‌آید و از این رو ترویج علم یک ضرورت است، اگر علم فقط به کتابخانه‌ها محدود شود کارایی آنچنانی ندارد و کاربردی نیست و علم کتابخانه‌ای را می‌توان کالایی لوکس و تجملی به حساب آورد.
در رابطه با چگونگی ترویج علم با سیروس برزو کارشناس علم فضایی و برنده جایزه ترویج علم انجمن ترویج علم کشور گفت‌وگو داشتیم.
فارس: با توجه به تاکید مسئولان بر پیشرفت علم و فناوری، کشور باید در زمینه ترویج علم نیز فعالیت داشته باشد، در این زمینه کشور ما در چه وضعیتی قرار دارد؟
برزو: در رابطه با ترویج علم ما کاری انجام ندادیم، در حالی که در این زمینه تمام نهادها متولی هستند و نخستین متولی این امر آموزش و پرورش است که در حال حاضر تنها بر این مسئله تمرکز دارد که دانش‌آموزان را چند ساعتی در مدرسه نگه داشته، یک سری محفوظات به دانش‌آموزان تزریق کند و با توجه به برداشته شدن سیستم نمره‌ای در پایان سال دانش‌آموزان قبول می‌شوند و به کلاس‌های بالاتر می‌روند، در حالی که حتی دانش‌آموزان اگر در شرایط سخت هم پرورش یابند مشخص نیست در آینده بتوانند مؤثر باشند.
* نوجوانان را با مقوله فناوری فضایی آشنا نکرده‌ایم
فارس: به طور کلی علمی که به دانش‌آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌ها ارائه میشود مبتنی بر نیاز کشور است؟
برزو: ما در ضرب‌المثل‌های خود داریم که عالم بی عمل، بی‌ثمر است، بنابراین علمی که به درد جامعه نخورد هم نمی‌تواند مورد فخر باشد.
در حال حاضر در مقاطع دبستان، دبیرستان و دانشگاه چند درصد از آنچه به دانش‌آموزان و دانشجویان می‌آموزیم نیازهای کشور را برطرف می‌کند؟ اگر برطرف نمی‌کند، چرا به معلمان، اساتید و دانش‌آموزان فشار می‌آوریم.
اینکه ما بدانیم طولانی‌ترین رود هند چند کیلومتر است، چه نیازی از کشور را برطرف می‌کند؟
البته دانستن این مسائل به عنوان اطلاعات عمومی خوب است، ولی این مسائل را می‌توانند در کنار آموزش مدرسه یاد بگیرند، ولی دانش‌آموز دوره راهنمایی ما مولوی را نمی‌شناسد و با سعدی آشنایی ندارد. دانش‌آموز دبیرستان ما با مفاهیم ادبیات ایران آشنا نیست.
برای دانش‌آموزان هیچ‌گونه مشوقی نگذاشتیم، بنابراین در آینده چطور می‌توانیم به آنها تکیه کنیم؟آموزش و پرورش به پر کردن حافظه دانش‌آموزان با یک سری اطلاعات می‌پردازد، حتی بچه‌ها را به موزه‌ها نمی‌برند، فقط در کلاس می‌نشینند و یک سری محفوظات به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند.
* تهاجم فرهنگی کشورهای مستبد بر روی نوجوانان ایرانی
حتی سرگرمی‌های بچه‌ها در منازل نیز مضر است، نرم‌افزارهای کارتونی که به آنها ارائه میشود بر ضد اسلام و ایران است، کشورهای مستکبربا تهاجم فرهنگی بر ذهن دانش‌آموزان و کودکان ما کار می‌کنند تا ناخودآگاه بچه‌های ما از اسلام و ایران زده شوند.
ما نسلی در آینده خواهیم داشت که نمی‌تواند از مغز خود کار بکشد و جسمش نیز به دلیل مصرف فست فود سلامت لازم را ندارد و این افراد باید در آینده مملکت را اداره کنند.
با توجه به این تهاجم فرهنگی، دشمن یک جنگ نرم را آغاز کرده و برای جنگ نیاز به لشکرکشی ندارد.
در زمینه فناوری فضایی باید عرض کنم ما نزدیک به ده سال است که ماهواره به فضا پرتاب کرده‌ایم، ولی در کتاب‌های درسی ما در زمینه فناوری فضایی مطلبی نیامده است، مهندسان آینده همین دانش‌آموزان هستند که اصلاً با مقوله‌ای به نام فناوری فضایی و قوانین پرواز آشنا نیستند
* آموزش صحیح در دانشگاه‌ها تعطیل است
فارس: برای اینکه در زمینه ترویج علم در مسیر صحیح باشیم باید چه کارهایی انجام دهیم؟
برزو: ما باید بچه‌ها را به طور مثال در موزه‌ها آموزش دهیم تا کودکان با موزه‌هایی نظیر موزه ایران باستان یا موزه نقاشی و هنرهای معاصر آشنا شوند. می‌توانیم به بچه‌ها آموزش دهیم تا هر کدام یک کلکسیون تمبر یا سنگ داشته باشند و در رابطه با این مسائل تحقیق کنند تا استعدادشان شکوفا شود.
در دانشگاه‌ها که به طور کل می‌توانیم بگوییم آموزش با هدف ساختن نیرو های مورد نیاز جامعه خودمان ( بر اساس تحقیق و نیازسنجی) تقریبا تعطیل است، برای تامین نیرو های کارآمد و مفید در کنار موسسات آموزش عالی قدیمی, دانشگاه هایی مثل پیام نور، علمی کاربردی، آزاد و غیره را ایجاد کرده‌ایم، ولی بازده اینها برای جامعه چیست؟
فارغ التحصیلان این دانشگاه ها چه نیازی از جامعه را برطرف می‌کند؟ در مقطع متوسطه، هنرستان داریم، ولی در هنرستان دانش‌آموزان چه چیزی یاد می‌گیرند که نیاز کشور را برطرف کنند؟ بطور مثال کدام فارغ‌التحصیل هنرستان مکانیک, مغازه مکانیکی راه‌اندازی کرده است؟
* ضرورت آموزش مبتنی بر نیاز جامعه در دانشگاه‌ها
تا کی باید بی توجه به نیاز جامعه فارغ التحصیل تولید کنیم؟ در دوره رضاشاه یک سری الگوهای آموزشی از غرب درکشور ما کپی شده، بدون آنکه نیاز جامعه کشور خودمان را در نظر بگیرند. یعنی ما مدرسه باز کردیم بدون آنکه بسنجیم جامعه ما به چه چیزی نیاز دارد. این تولید بدون نیازسنجی همچنان ادامه دارد در صورتی که ما باید ابتدا بدانیم چه نیازی داریم.
در تلویزیون ما نیز حتی اطلاع‌رسانی‌ها به‌منظور آگهی و تبلیغ انجام میشود، پس مردم اطلاعات سالم را از کجا باید دریافت کنند. اطلاعات جامعه کم است و ما باید در مدارس و دانشگاه‌ها به ترویج علم بها بدهیم.
مدارس و دانشگاه‌های ما درس زندگی نمی‌دهند، حتی درس حرفه‌وفن که سال‌هاست در مدارس آموزش داده میشود کارآیی خاصی نداشته است، کدامیک از دانش‌آموزانی که این درس را خوانده‌اند، حتی چکه کردن شیر آب منزل‌شان را خودشان درست کرده‌اند؟ زبان عربی و انگلیسی را در مدارس آموزش دادیم ولی یکی از این دانش‌آموزان بعد از 6 سال آموزش این زبان ها می‌تواند در یکی از کشورهای خارجی فقط درحد پیدا کردن یک هتل، عربی یا انگلیسی صحبت کند؟
* رشته‌هایی که موردنیاز جامعه نیست حذف شوند
فارس: نهادها برای حل این معضلات چه کارهایی باید انجام دهند؟
برزو: آموزش و پرورش ما کم تحرک و کم بازده است یکی از دلایل آن وارد شدن و هزینه کردن در آموزش های کم بازده و غیر مرتبط است. شرکت‌ها و کارخانه‌ها باید هنرستان و آموزشکده های خود را داشته و کارگران فنی و مهندسانشان را خود آموزش دهند، به طوری که بعد از هنرستان و آموزشکده مربوطه, جذب مراکز آموزشی کارخانه‌ها شوند تا براساس نیاز کارخانه‌ها آموزش داده شوند. امروزه می بینیم که در بسیاری موارد دانشگاه‌ها دانشجویان را به صورتی آموزش می‌دهند که برای کارخانه‌ها و صنعت بازدهی ندارند و چیزی یاد نگرفته است.
وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی باید رشته‌هایی که موردنیاز جامعه نیست را حذف کند، ما کشوری هستیم که در کشاورزی استعدادها و امکانات بسیاری داریم و در صنعت نیز می‌توانیم موفق باشیم.
باید کارگروهی داشته باشیم تا در مورد کشورهای دیگر تحقیق کند و ببیند کشورهای دیگر با چه روش هایی به مسیری افتاده اند که نیازهای جامعه‌شان را از طریق آموزش برطرف کنند.
* ضرورت اصلاح سیستم آموزش برای دستیابی به ترویج علم موفق
فارس: ترویج علم را به چه صورت باید انجام دهیم؟
برزو: ترویج دارای چند راه است که یکی از این راه‌ها ایجاد موزه است. بعد از موزه می‌توانیم آموزش‌های دیگری برای دانش‌آموزان داشته باشیم، در حال حاضر پنج‌شنبه‌ها مدارس تعطیل است، در حالی که ما به طور کلی در بحث اوقات فراغت دانش‌آموزان مشکل داریم.
ما باید سیستم آموزشی را اصلاح کنیم، می‌توانیم به طور مثال پنج‌شنبه‌ها را به کارعملی اختصاص دهیم و خانواده‌ها اگر با کارهای فنی آشنا هستند، دانش‌آموزان را با این مسائل آشنا کنند.
ما یک انجمن ترویج علم داریم که سالی یکبار جلسه می‌گذارد و جایزه‌ای را به افراد می‌دهند، ولی پس از ارائه جایزه هیچ مسؤولیتی از افراد نمی‌خواهد، درحالی که جایزه ترویج علم به شخصی ارائه میشود، آن شخص به عنوان مروج علم باید کارهای خود را اعلام کند برای ترویج علم باید عشق و دلسوزی وجود داشته باشد.
در مورد ترویج فناوری فضایی من بارها اعلام آمادگی کرده‌ام که در هر هفته حداقل دو روز در مدارس مختلف در رابطه با فناوری فضایی صحبت کنم و نمایشگاه خود را ارائه کنم. حتی اگر اتوبوسی در اختیارم بگذارند که برای همین منظور( ترویج فناوری فضایی) مجهز شود آماده‌ام شهر به شهر سفر کنم و جلسات ترویجی را در مراکز آموزشی مختلف برگزار کنم.
* سیاسی بازی مانع موفقیت در ترویج علم
فارس: در زمینه ترویج علم در حوزه فضایی شرایط به چه صورت است؟
برزو: من در دوره قبل نیز به مسولان سازمان فضایی گفتم که مثلاً کسی امروز در حکمی در سازمان فضایی منصوب میشود، اگر فردا در حکمی در وزارت کشاورزی به او داده شود می رود و در آنجا پشت میزی می نشیند و مشغول شود و حتی گوشه چشمی هم به توسعه فناوری فضایی نخواهد داشت . ولی اگر کسی عاشق این فناوری است به‌راحتی در رابطه با مسائل موردعلاقه‌اش آرام نمی‌نشیند. این آقایان با حکمی می‌آیند و با حکمی می‌روند.
گرچه می‌دانم برخوردهای دلسرد کننده برخی از مسؤولان باعث آن شده که گروهی از دلسوزترین مروجان فناوری فضایی از ایران کوچ کنند. نیرو‌هایی که ما باید سال‌ها سرمایه گذاری کنیم که فرد دیگری را تربیت کنیم.
ظاهرا ما در مورد پرتاب ماهواره‌های دانشگاهی مدت ها است به دلایل مشکلاتی که داریم فعالیتی نداشته ایم, آیا راه حلی برای برون رفت از این معضل وجود دارد؟
طبیعی است که باید در مرحله اول بررسی شود گره کار در کجاست و تلاش کنیم که مشکلمان را خودمان برطرف کنیم اما من تصور می کنم اراده کافی برای انجام این کار وجود ندارد. اگر خاطرتان باشد در زمان سفر آقای الکساندر الکساندروف فضانورد نامدار روسیه به ایران, که خود از طراحان و سازندگان سامانه های فضایی هستند وی اعلام کرد موسسه ایشان می‌تواند ماهواره‌های تا صد کیلوگرم را با هزینه‌های بسیار کم به فضا پرتاب کند. ماهواره‌های دانشجویی نیز معمولا برای تست دستگاه است که می‌توان از این طریق انجام داد.
با در مدار قرار دادن این ماهواره‌ها می‌توان اطلاعات را به زمین منتقل کرد، ولی کسی از این پیشنهاد استقبال نکرد، تصورم این است که در حال حاضر ما مشکلی که در این مملکت داریم این است که همه چیز را سیاسی برداشت می‌کنند و دلایل سیاسی برای امور وجود دارد.
* اگر در فناوری فضایی پیشرفت نکنیم به استقلال نمی‌رسیم
ما اگر نتوانیم در فناوری فضایی گام‌های خوبی برداریم و پیشرفت نکنیم، به استقلال نمی‌رسیم.
یک کار استراتژیک مثل فضانوردی در کشور ما شاخه شاخه شده است در حالیکه سازمان فضایی باید از حیطه دولت خارج شود تا هر دولتی بر اساس سلیقه و امکانات خودش عمل نکند، ولی در حال حاضر هر دولتی سلیقه‌ای عمل می‌کند و علت نقص‌ها را هم کمبود بودجه بیان می‌کنند ولی به نظر من داشتن انگیزه, مهم‌تر از بودجه است.
* علم را در میدان انقلاب سفارش می‌دهیم
فارس: در زمینه تولید علم شرایطمان به چه صورت است؟
برزو: متاسفانه هر چند وقت می‌بینیم با ذکر برخی آمار و ارقام مربوط به رشد کمی مقالات علمی می‌گویند تولید علم ما بالاست، در حالی که آمار این نوع علم یعنی ارائه مقالات و چاپ در نشریات علمی را می‌توانیم در میدان انقلاب سفارش دهیم.
هیچگاه بیان نمی‌شود که این مقالات یا رساله‌‌ها چه نیازی از کشور برطرف می‌کند؟