مریم فخیمی: آژانس فضايی اروپا، اسا “ESA”، تحقيقات خود درباره فرود نافرجام سطحنشين شياپارلی را به پايان رساند. اين سازمان، با استناد به مطالعات خود عواملی چون ايرادات ديناميكی چتر نجات هنگام فرود در سرعت بالا، ناكافی بودن شناسايی مكان فرود، ضعف نرم افزار، سوء مديريت پيمانكار پروژه و ايرادات سختافزاری را در فرود ناموفق موثر دانست.
اين سازمان همچنين اعلام كرد اين نتايج با تقويت نقاط ضعف طراحی ديناميك پرواز به ماموريت آينده اگزومارس 2020 كمك خواهد كرد.
به گفته ژان وارنر رئيس اسا، اين تحقيقات منجر به كشف مواردی كه در ماموريت اگزومارس2020 نيازمند توجه ويژه هستند، شد.
ديويد پارکر، مدير بخش سفرهای فضايی و اکتشافات رباتيک آژانس فضايی اروپا با اعلام اينكه درسهايی از اين شكست گرفتند، گفت: بايد توجه بيشتری در زمينههای آمادهسازی، تائيد و شناسايی ورود، فرود و سيستم فرود انجام مییشد. به گفته وی، اين شكست میتواند به آمادهسازی مأموريت اگزومارس 2020 کمک کند.
فرود ناموفق
در 19اکتبر 2016 / 28 مهر 95، زماني که فضاپيما به نزديکی مريخ رسيد، واحد سطحنشين 577 کيلوگرمی شياپارلی از مدارگرد جدا شده و بعد از 6 دقيقه، فرود ناموفقي در مريخ داشت. در طی فرود، سرعت فرودگر بايد كاهش میيافت، چترهای نجات فراصوت باز و 9 موتور فرودگر روشن شده و در نهايت سطحنشين در ارتفاع يك و نيم متری بايد رها میشد. با اين حال، سيگنالهای ارسالی شياپارلی، 43 ثانيه قبل از فرود برنامهريزی شده متوقف شد. روز بعد اطلاعات دريافتی از مدارگرد مريخ ناسا نشان داد کاوشگر با سرعت بسيار بالا سقوط کرده است.
بعد از آغاز فرود زمانی كه شياپارلی به ارتفاع 121 كيلومتری رسيد، با سرعت 5.83 كيلومتر بر ثانیه وارد اتمسفر مريخ شد. در اثر اصطكاك سرعت تا حدی كاهش يافت. در ارتفاع 12 كيلومتری، چتر نجات باز شد و زنجيرهای از حوادث منجر به فرود شديد كاوشگر و شكست ماموريت شد. باز شدن چتر نجات مافوق صوت منجر به چرخش بيش از حد ماژول فرود شد. پژوهشگران میگويند، ورودیهای غيرمنتظره در واحد اندازهگيری حرکتی باعث خطای نرمافزار تخمين ارتفاع، سيستم رديابی و کنترل کاوشگر شد. درنهايت سيستم کامپيوتری شياپارلی تصورکرده کاوشگر به سطح مريخ رسيده، اما در واقع کاوشگر هنوز دو مايل با سطح سياره سرخ فاصله داشت. دانشمندان تخمين میزنند، اين کاوشگر از ارتفاع 2 تا 4 کيلومتری سطح مريخ، سقوط کرده و در هنگام سقوط با سرعتی بيش از 300 کيلومتر در ساعت به سطح سياره رسيده باشد، چيزی که موجب ايجاد دهانهای موسوم به “دهانه شياپارلی” به قطر 2.5متر و عمق 50 سانتيمتر شده است.
نتايج بررسی شكست ماموريت
شياپارلی قربانی يک نقص نرمافزاری شد، به علت اشتباه ارتفاعسنج در تشخيص ارتفاع، چتر نجات کاوشگر پيش از موعد باز شد و پيشرانه فرود شياپارلی هم متعاقب آن از کار افتاد که در نهايت موجب برخورد شديد شياپارلی به سطح مريخ و نابودی اين كاوشگر شد.
با نگاهي به مديريت و روش انجام ماموريت، کميسيون بررسی نتيجه گرفت که بايد تدارکات دقيق براي تمام اجزای ماموريت و تاييد دقيق همه الزامات مورد نياز براي اجزای سخت افزاری و نرم افزاري انجام شود .
با توجه به در پيش بودن ماموريت اگزومارس 2020، مدلسازی رويدادهای بحرانی مانند باز شدن چتر نجات بايد مجددا انجام شود. اين گزارش همچنين به اسا توصيه كرد همکاري بيشتری با دانشگاهها داشته باشد.
اگرچه شياپارلی منهدم شد اما مدارگرد گازهاي كمياب به ارائه دادههای خود ادامه میدهد. يکي از اهداف اصلي ماموريت، بررسی گاز متان در مريخ بود. ميزان غلظت اين گاز در مريخ، بسيار کم گزارش شده است، اما کشف اين گاز بهطور کلي، موضوعی حائز اهميت است. پايان ماموريت مدارگرد در دسامبر 2022 خواهد بود.
كوتاه درباره ماموريت مشترك روسيه و اروپا
در سال 2012 و بعد از کنارهگيری ناسا از طرح اگزومارس، سازمان فضايی اروپا با روسيه بر سر ادامه اين برنامه فضايی به توافق رسيدند. اين برنامه با هدف بررسی محيط مريخ و بررسي پيشينه حيات در اين سياره اجرا میشود. برنامه اگزومارس به تکميل فنآوريهای ماموريتهای اکتشافی آينده به مريخ و بازيابی نمونه از اين سياره کمک خواهد کرد.
اگزومارس شامل دو مرحله است. نخستين مرحله در مارس 2016 انجام شد . در دومين مرحله آن که براي سال 2020 برنامهريزی شده است، دو روبات سطحنشين و سطحنورد روی اين سياره فرود خواهند آمد.