مسئولان ایران درحالی‌که معتقدند نباید از اینترنت ماهواره‌ای ترسید، بلکه باید خود را برای فراگیری این فناوری آماده کرد، بارها عنوان کرده‌اند اپراتورهای ماهواره‌ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را رعایت کنند. طبق آمار اتحادیه بین‌المللی مخابرات (International Telecommunication Union)، بیش از ۴ میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه و بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در کشورهای پیشرفته به اینترنت دسترسی ندارند و این درحالی است که طبق آمار این اتحادیه، متوسط ضریب نفوذ اینترنت در دنیا از حدود ۱۷ درصد در سال ۲۰۰۵ به حدود ۵۳ درصد در سال ۲۰۱۹ رسیده است. بنابراین تامین خدمات پهن‌باند و اینترنت، محرک اصلی توسعه منظومه‌ها و ارائه خدمات به‌صورت منطقه‌ای و جهانی شده است.
منظومه‌های ماهواره‌ای می‌توانند باتوجه‌به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف‌پذیری، تاخیر کم و تامین ظرفیت قابل‌ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته باشد. دراین‌راستا پروژه منظومه ماهواره‌ای استارلینک (Starlink) شرکت اسپیس‌ایکس (SpaceX) با هدف فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت و با پرتاب هزاران ماهواره کوچک به مدار نزدیک زمین، می‌تواند انقلابی در دسترسی به اینترنت پرسرعت در سراسر جهان ایجاد کند.
شرکت اسپیس‌ایکس در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد قصد دارد با ارسال هزاران ماهواره به مدار زمین، اینترنت را در سراسر دنیا در دسترس قرار دهد. آن‌طور که در گزارش‌ها آمده است، دسترسی به اینترنت استارلینک از طریق دیش‌های ماهواره‌ای که انتظار می‌رود بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار هزینه داشته باشند در دسترس افراد عادی قرار خواهد گرفت. نصب این دیش‌ها به دانش فنی خاصی احتیاج ندارد و دیش به‌طور خودکار جهتش را براساس مجموعه‌ای از موتورهای نصب‌شده در زیر آن تنظیم می‌کند.
لزوم فعالیت اپراتورهای ماهواره‌ای در چارچوب قانون
مرکز ملی فضای مجازی پیش از این در اسفند۱۳۹۹ رویکرد خود را درباره منظومه‌های ماهواره‌ای این‌طور مطرح کرده بود که با رشد اقتصاد بخش فضایی، کشورها برای ایجاد نوآوری و رشد اقتصادی به‌دنبال نقش‌آفرینی و بهره‌برداری در این صنعت نوپا هستند و دولت‌ها به‌طور فزاینده‌ای برای جذب و تسهیل ورود سرمایه‌گذاران جدید فضایی رقابت می‌کنند. دراین‌میان اگرچه اهدافی همچون ایجاد فرصت‌های جهانی ارتباطات برای کاهش شکاف دیجیتال و پوشش مناطق محروم و کم‌برخوردار کره زمین در کنار اهداف اقتصادی و توسعه سهم بازار جهانی مشهودند، اما اهداف جانبی و نهفته سیاسی و امنیتی آن‌ها از جمله تاثیرگذاری بر حکمرانی ارتباطات نیز غیرقابل انکارند.
اپراتورهای ماهواره‌ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه‌های تخصصی مربوطه هستند. همچنین به‌منظور جلوگیری از هرج‌ومرج و مقابله با جرایم سایبری باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه‌های رسمی تبادل اطلاعات رعایت کنند. حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه از جمله الزامات و خطوط قرمز مقرات برای اپراتورهای ماهواره‌ای در توسعه زیرساخت ارتباطی و فعالیت در معماری شبکه ملی اطلاعات کشور است.
مرکز ملی فضای مجازی ضمن توجه به تاثیر منظومه‌های ماهواره‌ای به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر ارتباطات آینده و به‌منظور سامان‌بخشی به فعالیت سازمان‌های متولی در این حوزه، اقدام به تشکیل کارگروه منظومه‌های ماهواره‌ای با رویکرد بهره‌مندی از فرصت‌های جهانی و صیانت از ظرفیت‌های ملی کرده است. این کارگروه با حضور همه نمایندگان و نقش آفرینان صنعت فضایی، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنظیم مقررات ارتباطات و کسبوکار، مسئولیت تدوین راهبردها، طرح‌های کلان ملی، مقررات، دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهره‌مندی از فرصت‌ها و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی را از ابعاد مختلف فنی و توسعه زیرساخت، رگولاتوری، کسبوکار، امور حقوقی، ارتباطات بین‌الملل و دفاعی و امنیتی برعهده دارد.
سرنوشت اینترنت ماهواره‌ای در ایران
کارشناسان درباره اینکه اینترنت استارلینک چه زمانی به ایران خواهد رسید و بهترین سیاست در قبال این موضوع چه باید باشد، معتقدند استارلینک خیلی سریع‌تر از آنچه فکر می‌کنیم در ایران هم در دسترس خواهد بود و تا چند ماه آینده در آسمان ایران ظاهر می‌شود، اما باید صبر کرد و دید که شرایط ارائه آن در ایران چگونه خواهد بود. علاوه‌براین ازآنجایی‌که اسپیس‌ایکس یک شرکت آمریکایی است و ملزم به رعایت قوانین دولت آمریکا است، سوال اینجاست که آیا وزارت ارتباطات ایران مجوز استفاده از این نوع اینترنت را صادر می‌کند یا خیر. ارائه این خدمت نیز مانند سایر خدمت‌های دیگر شرکت‌ها دستخوش برخی جهت‌گیری‌های سیاسی خواهد بود و مواضعی که در همین ابتدای کار دیده می‌شود، بدون شک بر کیفیت و کمیت ارائه آن موثر است.
دولت نگاه تهدیدی به اینترنت ماهواره‌ای ندارد
البته چندی پیش علی ربیعی، سخنگوی دولت، با اشاره به نظر دولت درباره دسترسی مردم ایران به اینترنت ماهواره‌ای بیان کرد: «اینترنت ماهواره‌ای ضرورتی است که در عصر اقتصاد دیجیتال و برای توسعه صنعت اینترنت اشیا و همچنین دسترسی به اینترنت در مناطق دورافتاده در همه دنیا در حال پیگیری است. در سازمان فضایی ایران و کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی فضایی، برنامه مدونی برای توسعه و نیز همکاری‌های بین‌المللی در جهت بهره‌برداری از این فناوری ترسیم شده است.»
ربیعی همچنین در خصوص اینکه نمایندگان مجلس در مصوبه‌ای مقرر کرده بودند ١٠ درصد افزایش حق‌الامتیاز و حق‌السهم دولت از اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی باید صرف مقابله با تهدیدات اینترنت ماهواره‌ای توسط مخابرات شود، توضیح داد: «هر شرکت بین‌المللی برای ارائه خدمات می‌تواند پس از اخذ مجوز، در ایران خدمت‌رسانی کند و دولت نگاه تهدیدمحور به این فناوری ندارد. آنچه هم که ابتدا تحت عنوان مقابله با این فناوری در مجلس مصوب شده بود، پس از ایراد شورای نگهبان، در قانون بودجه توسط مجلس از قانون حذف شد.»
ایران برای استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای مقررات سرزمینی دارد
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، نیز خاطرنشان کرد: «آمریکا همواره به‌دلیل خوی سلطه‌جویی که در تمام عرصه‌ها نه‌تنها در برابر ایران بلکه در برابر بسیاری از کشورها دارد، به‌دنبال توسعه پلتفرم‌های خود است و می‌خواهد اقتصاد حوزه دیجیتال را به‌صورت صد درصدی برای شرکت‌های خود مطالبه کند. آمریکا از مدت‌ها قبل به‌دنبال ابزاری برای بسط سلطه خود بر کشورها بوده است؛ پروژه‌هایی به‌نام آزادی و مقابله با سانسور که در نهان اهداف اقتصادی دارند.»
آذری جهرمی با بیان اینکه ما نیز باید در این شرایط خود را آماده کنیم، افزود: «برخی از سخت‌گیری‌هایی که داخل کشور صورت می‌گیرد، می‌بایست مدیریت شده و رویه‌ها اصلاح گردند؛ البته باید به نیاز مردم و اینکه فناوری اینترنت ماهواره‌ای درحال‌حاضر ایجاد شده است، توجه شود. ما برای استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای مقررات سرزمینی داریم و هر شرکتی که بخواهد در این زمینه فعال شود، اگر حقوق بین‌الملل را رعایت کند، باید از ما مجوز بگیرد و اگر مثل خیلی از مسائل دیگر رعایت نکنند، پیگیری حقوقی می‌شود.»
وی ادامه داد: «البته سازمان فضایی نیز به‌دنبال ایجاد منظومه ماهواره‌ای بوده و سند آن را استخراج کرده و طراحی‌ها را انجام داده است. همچنین شرایط مذاکرات بین‌المللی را در نظر گرفتیم تا ما نیز به کشورهای دارای منظومه ماهواره‌ای بپیوندیم. ما نباید از اینترنت ماهواره‌ای بترسیم، بلکه باید خودمان را آماده کنیم تا این فناوری هم فراگیر شود و بدانیم اینترنت ماهواره‌ای قطعا برای ما تهدید نیست و ما از فرصت‌هایی که ایجاد شده، استفاده می‌کنیم.»
