بحران کیهانشناسی؛ آیا عالم هستی کروی است؟

بسیاری از مردم تصور میکنند فضا صاف است؛ یعنی اگر در یک جهت سفر کنیم، از نقطه شروع حرکت بسیار دور خواهیم شد. دانشمندان به تازگی مقالهای نوشته و منتشر کردهاند که از احتمال کروی بودن عالم هستی حکایت دارد؛ به این معنی که اگر در یک جهت در فضا شروع به حرکت کنیم، سرانجام به مبدأ بازخواهیم گشت.
با توجه به نظریه نسبیت آلبرت اینشتین (Albert Einstein)، فضا قابلیت خم شدن را دارد. دانشمندان با توجه به همین مسئله سه شکل باز، صاف و بسته را برای عالم هستی متصور شدهاند. درک جهان صاف بسیار ساده است چون در زندگی روزمره آن را تجربه میکنیم. در این جهان، پرتوی نور تا بینهایت سفر میکند.
تابش زمینه کیهانی (تصاویر بالا) و شکلهای احتمالی عالم هستی (تصاویر پایین)
جهان باز، همانطور که در تصویر فوق مشاهده میکنید شبیه زین اسب بوده و پرتوی نور در آن خمیده میشود. جهان بسته اما شکلی کروی داشته و پرتوی نور با حرکتی حلقهای سرانجام به نقطه آغاز باز میگردد.
دانشمندان برای اینکه شکل عالم هستی را مشخص کنند، به پدیدهای به نام «تابش زمینه کیهانی» (CMB) مینگرند. این پدیده، امواج رادیویی الکترومغناطیسی به جای مانده از مهبانگ یا بیگ بنگ (Big Bang) است. این تابش در سراسر عالم هستی پراکنده شده است و میتوان به کمک تلسکوپهای رادیویی بسیار قدرتمند آن را تشخیص داد.
محققان در مقاله خود نوسانات تابش زمینه کیهانی را به کمک دادههای به دست آمده از کاوشگر پلانک (Planck) بررسی کردند. این نوسانات مربوط به میزان ماده تاریک و انرژی تاریک در جهان هستی هستند و با اینکه دانشمندان هنوز نتوانستهاند ماده تاریک یا انرژی تاریک را کشف کنند، ولی میزان تقریبی آنها را تخمین زدهاند.
دانشمندان با مشاهده همگرایی گرانشی قوی و غیر قابل انتظار در تابش زمینه کیهانی، دلیلی بر کروی بودن جهان هستی پیدا کردهاند. واضحترین توصیفی که میتوان برای یافتههای جدید دانشمندان یافت، این است که شکل عالم هستی بسته بوده و آنطور که قبلاً تصور میشد صاف نیست. این یافته آن چنان قابل توجه است که پژوهشگران آن را «بحران کیهان شناسی» نامیدهاند. با این وجود همچنان موانعی وجود دارد که نمیتوان با اطمینان از بسته بودن عالم هستی سخن گفت.
به عنوان مثال، جهان همواره در حال گسترش است ولی دانشمندان در سرعت گسترش آن اختلاف نظر دارند که پیشبینی انحنای آن را سختتر میکند. علاوه بر این، تحلیلهای دیگری از دادههای ماهواره پلانک در دسترس هستند که از نظریه صاف بودن جهان پشتیبانی میکنند.
در حال حاضر شکل عالم هستی همانند علامت سؤالی بزرگ، فکر دانشمندان را درگیر خود کرده است.