ایستگاه فضایی اسکایلب

سیروس برزو: اسکایلب (Skylab) نخستین و تنها ایستگاه مداری آمریکا، پس از مأموریتهای سفینه آپولو (Apollo) به ماه، در سال ۱۹۷۳ به فضا پرتاب شد. در پی لغو آخرین مأموریتهای آپولو، کارشناسان سازمان فضایی آمریکا، ناسا (NASA)، با انجام تغییراتی در موشک ساترن-۵ (Saturn V) آزمایشگاه فضایی اسکایلب را با هدف بررسی تاثیرات محیط فضا بر روی فضانوردان و مطالعه دقیقتر خورشید به وسیله تلسکوپهایی در نورهای ماورای بنفش، هیدروژن آلفا و اشعه ایکس ساختند. کارشناسان ناسا طبقه سوم موشک ساترن-۵ را تغییر داده و آن را به یک خانه فضایی تبدیل کردند.
اسکایلب شامل چند بخش میشد:
۱- بخش اتصال: این قسمت حدود ۵ متر طول٬ ۳ متر قطر و ۶ تن وزن داشت که روی آن یک تلسکوپ نصب شده بود.
۲- حلقه رابطه که حدود ۹۰ سانتیمتر طول و ۵.۶ متر قطر داشت.
۳- کارگاه مداری با ۵.۱۴ متر طول ، ۵.۶ متر قطر و ۳۵ تن وزن داشت.
در مجموع، آزمایشگاه مداری اسکایلب حدود ۹۰ تن وزن، ۳۶ متر طول و ۳۶۱ متر مکعب فضای مفید داشت. چهار باتری خورشیدی، انرژی مورد نیاز فضانوردان را با استفاده از نور خورشید تأمین میکردند. این آزمایشگاه عظیم فضایی به یخچال، اجاق برقی برای گرم کردن غذا، حمام و توالت و دیگر وسایل استراحت و زندگی مجهز بود. غیر از آن وسایل و تجهیزات برای پژوهشهای علمی مختلف از جمله در زمینههای زیستشناسی، پزشکی، نجوم و سایر زمینهها قرار داشت.
ایستگاه فضایی دو هدف اصلی را دنبال میکرد؛ یکی بررسی تأثیرات محیط فضا بر روی کیهاننوردان و دیگری بررسی دقیقتر خورشید به وسیله تلسکوپهایی در نورهای ماورای بنفش، هیدروژن آلفا و اشعه ایکس. در ابتدا پیشبینی شده بود که اسکایلب، حداقل ۱۰ سال در مدار زمین باقی بماند ولی پس از سه سال و به دلایل مختلفی از ارتفاع ایستگاه کاسته شد تا جایی که دیگر امن نبود و متخصصان ایستگاه را در موقعیت سقوط قرار میداد. برخورد ایستگاه با لایه های جو زمین باعث شد بخش زیادی از آن بسوزد و قسمتهایی از آن نیز دور از مناطق غیرمسکونی در اقیانوس غرق شد.
این آزمایشگاه طی حدود سه سال پذیرای سه گروه از فضانوردان آمریکایی بود که رکورد اقامت فضایی را به تدریج ارتقاء بخشیدند. ۳ گروه فضانوردان اسکایلب در حدود ۱۵۰ هزار عکس در طیفهای مختلف از خورشید ثبت کردند.
نخستین گروه کیهاننوردان اسکایلب به نامهای چارلز کنراد (Charles Pete Conrad)، جوزف کروین (Joseph P. Kerwin) و پاول ویتز (Paul J. Weitz) در روز ۲۵ مه سال ۱۹۷۳ با یک سفینه آپولو راهی مدار زمین شدند و با انجام ۴ مانور٬ خود را به مدار ایستگاه فضایی رساندند. در پنجمین دور پرواز به گرد زمین، کیهاننوردان توانستند سفینه خود را به ایستگاه مداری متصل کنند.
در زمان پرتاب بر اثر لرزشهای زیاد، لایه محافظ آن از بین رفت و همچنین یکی از بالهای باتری خورشیدی صدمه دید و تنها میتوانست نصف انرژی مورد نیاز ایستگاه فضایی را تأمین کند. از این رو فضانوردان بلافاصله پس از اتصال سفینه خود به اسکایلب و استقرار در آن مجبور شدند برای برطرف کردن برخی اشکالات بوجود آمده، اقدام به یک راهپیمایی در بیرون از ایستگاه کرده و سایهبانی را که همراه خود آورده بودند بر بالای ایستگاه فضایی نصب نمایند. به این ترتیب دمای داخل اسکای لب به ۸.۲۳ درجه کاهش یافت.
راهپیماییهای بعدی فضانوردان اسکایلب جهت باز کردن باتریهای خورشیدی و دیگر عملیاتهای خارج از ایستگاه با موفقیت همراه بود و فضانوردان توانستند این نقص را به طور کامل بر طرف کنند. طی مدت پرواز٬ فضانوردان صدها ساعت در زمینههای زمینشناسی، پزشکی و اخترشناسی پژوهش انجام دادند.
این گروه پس از شکستن رکورد ۲۴ شبانهروزی فضانوردان سایوز-۱۱ (Soyuz-11) و اقامتی به مدت ۲۸ شبانهروز در اسکایلب به زمین بازگشتند و در ۲۳ ژوئیه در آبهای اقیانوس آرام به سلامت فرود آمدند. سه کیهاننورد بعدی به نامهای آلن بین (Alan Bean)، جک لوسما (Jack Lousma) و اون گاریوت (Owen Garriott) نیز در روز ۲۸ ژوئیه سال ۱۹۷۳ با یک سفینه آپولو راهی اسکایلب شدند تا در ادامه مأموریت گروه اول، ضمن انجام آزمایشها در زمینههای مختلف علمی و فنی، رکورد اقامت را افزایش بخشند. کیهاننوردان ۸ ساعت پس از پرتاب ناو٬ خود را به اسکایلب متصل کردند.
فضانوردان در سفری که ۵۹ شبانه روز طول کشید در اسکایلب مشکلاتی داشتند که توانستند بر آنها فائق آیند و برنامههای خود را به انجام برسانند. از جمله یک وسیله جدید فضایی را که بعدها به سامانه پرواز مستقل سرنشیندار مشهور شد در داخل ایستگاه مداری آزمایش کردند. این وسیله بعداً توسط فضانوردان شاتل در راهپیمایهای فضایی به کار گرفته شد.
سه فضانورد در جریان سفر خود بیش از یک هزار ساعت پژوهشهایی در زمینههای مختلف از جمله پزشکی، زیستشناسی و اختر شناسی انجام دادند. از جمله بررسیهای آنها آزمایشهایی با استفاده از حشرات و حیوانات بود. چند حشره از جمله دو عنکبوت و چند حیوان کوچک مثل موش نیز در فضا به همراه کیهان نوردان (البته در محفظههای مخصوص) در اسکایلب زندگی میکردند. کیهاننوردان طی سفر رکوردشکن خود سه راهپیمایی انجام دادند که در جریان راهپیماییها، یک سایبان جدید برای حفاظت بدنه از تشعشعات خورشید برپا کردند، سه سرنشین اسکایلب روز ۲۵ سپتامبر به سلامت به زمین بازگشتند .
سومین و آخرین گروه کیهان نوردان اسکایلب نیز سه نفر بودند؛ جرالد کار (Gerald Carr)، ادوارد گیبسون (Edward Gibson) و ویلیام پوگ (William R. Pogue).
در روز ۷ مارس سال ۱۹۷۳ یعنی سه ماه قبل از پرتاب آزمایشگاه مداری اسکایلب، دنبالهدار کوهوتک (Comet Kohoutek) کشف شد که در مسیر خود از کنار زمین عبور میکرد.
طراحی، ساخت و پرتاب یک ماهواره اکتشافی به این سرعت ممکن نبود. به همین دلیل تغییراتی در برنامه تحقیقات گروه سوم داده شد و آنها مأمور شدند با استفاده از تجهیزات جدید مثل دوربین الکترونیکی که برای عکسبرداری ماوراء بنفش به کار میرفت و همچنین دوربینهای اوپتیک برای عکسبرداری معمولی از دنبالهدار و خورشید عکس بگیرند.
کار، پوگ و گیبسون روز ۱۶ نوامبر با یک سفینه از نوع آپولو به فضا پرتاب شدند و توانستند با موفقیت به اسکایلب راه یابند و سفری رکوردشکن را آغاز کنند که مهمترین و اصلیترین هدفش انجام بررسی و عکسبرداری از دنبالهدار کوهوتک بود . این دنبالهدار هر ۸۰ هزار سال یک بار ظاهر میشود. طبق محاسبه اخترشناسان این دنبالهدار طی سفر سومین گروه، در روز ۲۸ دسامبر از ۲۱ میلیون کیلومتری خورشید میگذشت.
در جریان این سفر فضانوردان ۴ بار در فضا راهپیمایی داشتند که جمعا ۲۲ ساعت و ۱۳ دقیقه طول کشید؛ راهپیماییهایی که به منظور برداشتن فیلم دوربینهای خارجی و همچنین تعویض و تغییر بعضی دستگاهها صورت گرفت. طی دو راهپیمایی، فضانوردان به عکسبرداری از ستاره دنبالهدار کوهوتک اقدام نمودند؛ در شرایطی که به کمترین فاصله با زمین رسیده بود.
سرانجام فضانوردان روز ۴ فوریه سال ۱۹۷۴ در حالی که ۷۵ هزار تصویر از خورشید، ۱۷ هزار تصویر از زمین و ۲۵۰۰ عکس از کوهوتک و همچنین بعضی نتایج سفر خود را به همراه داشتند به زمین بازگشتند. آنها از نظر بدنی ضعیف شده بودند و نمیتوانستند روی پای خود بایستند و تا مدتها تحت نظر پزشک بسر میبرند.
طرح اسکایلب که از دل برنامه آپولو و با لغو چند پرواز این سفینه به ماه بیرون آمد یکی از موفقترین برنامههای فضایی ناسا بود و رکورد گروه سوم تا سالیان درازی توسط کیهاننوردان آمریکایی دست نخورده باقی ماند. با پایان یافتن طرح اسکایلب، ناسا کار بر روی سفینه بعدی یعنی شاتل فضایی را آغاز کرد که پس از سالها انتظار سرانجام در سال ۱۹۸۱ به ثمر رسید.