سیروس برزو: روز ۱۲ آوریل سال ۱۹۶۱، سفینه فضایی وستک-۱ (Vostok 1) در حالی مدار زمین را پیمود که یوری گاگارین (Yury Gagarin) بر عرشه آن حضور داشت و نامش بهعنوان نخستین فضانورد جهان به ثبت رسید. این روز تاریخی، نخست در روسیه و از ۲۰۱۱ با تصویب سازمان ملل بهعنوان روز جهانی فضانوردی در سراسر جهان شناخته شد. در اینجا به بررسی برخی نکات برجسته تاریخچه اکتشافات فضایی روسیه در طول سالهای گذشته میپردازیم.
در سال ۱۹۵۷ و تنها تقریباً یک ماه بعد از پرتاب اسپوتنیک-۱ (Sputnik) نخستین ماهواره جهان، اسپوتنیک-۲ نخستین موجود زنده، سگی به اسم لایکا (Laika) را در مدار قرار داد. هدف از پرتاب لایکا، بررسی شرایط زندگی موجودات زنده در فضا بود. با توجه به آن که در آن زمان امکان بازگرداندن سفینه و ماهوارهها از مدار وجود نداشت، لایکا در فضا کشته شد.
سه سال بعد از سفر لایکا، نام دو سگ به نامهای به لکا (Belka) و استرلکا (Strelka) در تاریخ فضانوردی به ثبت رساندند. آنها به همراه یک خرگوش، ۴۲ موش، دو موش صحرایی، مگس و چندین بذر گیاه با یک سفینه فضایی به فضا سفر کردند و سالم به زمین بازگشتند تا زمینه سفر انسان به فضا را آماده کنند.
سرگئی کارالیف (Sergei Korolev)، پدر فضانوردی شوروی است. وی در جریان مسابقه فضایی بین آمریکا و روسیه، بهعنوان طراح و مهندس اصلی موشک بالستیک بین قارهای، موشک آر-۷ (R-7) (که بعداً پایه پرتابگرهای فضایی کارآمد روسیه شد)، همچنین ماهوارهها و سفینههای مختلف و پیشرفتهای فضایی، نقشی کلیدی را داشت.
خلبان و کیهاننورد شوروی، یوری گاگارین، شهرتی جهانی را به عنوان نخستین فضانورد در سال ۱۹۶۱ ضمن پرواز با ناو کیهانی وستوک 1 بهدست آورد. گاگارین در سال ۱۹۶۸ زمانی که با یک جت آموزشی تمرین میکرد تا برای سفر بعدی آماده شود به دلیل سقوط هواپیمایش درگذشت.
ساکنان مسکو پس از شنیدن اخبار پرواز گاگارین، به خیابانها ریختند و این موفقیت را جشن گرفتند.
مسئولان سیاسی وقت شوروی، نیکیتا خروشچف (Nikita Khrushchev) دبیر اول حزب کمونیست و لئونید برژنف (Leonid Brezhnev) رئیس شورای عالی اتحاد شوروی، پرواز موفق گاگارین را به او تبریک میگویند.
در سال ۱۹۶۳، والنتینا ترشکوا (Valentina Tereshkova) با ناو کیهانی وستک-۶ (Vostok 6) به فضا سفر کرد و نامش به عنوان نخستین زن فضانورد جهان به ثبت رسید. او از بین بیش از ۴۰۰ نفر متقاضیان انتخابشده بود. ترشکوا گرچه بعدازاین پرواز بهطور افتخاری توسط نیروی هوایی روسیه، عنوان افسر گرفت اما نخستین فرد غیرنظامی بود که به فضا پرواز کرد.
الکسی لئونف (Alexei Leonov) در سال ۱۹۶۵، نخستین انسانی بود که طی
مأموریت وسخد- ۲ (Voskhod 2) از سفینه خود خارج شد و به مدت ۱۲ دقیقه در
فضا راهپیمایی کرد.
سرنشینان سفینه فضایی سایوزتی- ۷
(Soyuz T-7) لئونید پاپف (Leonid Popov)، سوتلانا ساویتسکایا (Svetlana
Savitskaya) و الکساندرسریبروف (Alexander Serebrov). پس از ترشکوا،
ساویتسکایا دومین زنی است که در سال ۱۹۸۲ به فضا سفر کرد. وی در مأموریت
دوم در سال ۱۹۸۴، به عنوان اولین زنی که دو بار به فضا پرواز کرد و اولین
زنی که در فضا راهپیمایی کرده نامش به ثبت رسید.
فضانورد
آمریکایی دونالد اسلیتن (Donald Slayton) و کیهان نورد روس الکسی لئونف در
جریان برنامه پرواز آزمایشی سایوز- آپولو در سال ۱۹۷۵ این پرواز تاریخی،
نخستین مأموریت فضایی بینالمللی بود و توانست یخ ناشی از جنگ سرد فضایی
بین آمریکا و شوروی را آب کند.
