علیرضا فتحی: امروزه فعالیت‌های ترویجی فضایی در همه سطوح چه توسط دولت‌ها و چه توسط سازمان‌های غیردولتی و گروه‌های مردم‌نهاد صورت می‌گیرد. اکتشافات فضایی یکی از زمینه‌های مورد علاقه عموم و یک بعد مهم از سیاست‌گذاری‌های علمی می‌باشد. با وجود آمارهایی که نشان می‌دهد حمایت عموم مردم از تخصیص بودجه‌های دولتی به فعالیت‌های فضایی طی ۳۰ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است، طی سال‌های اخیر تردیدهایی نیز در مورد اکتشافات فضایی در میان مردم به وجود آمده است. برطرف‌سازی این تردیدها از آن جهت برای دولت‌ها اهمیت بیشتری می‌یابد که پروژه‌های فضایی نسبت به گذشته پرخرج‌تر شده‌اند و هزینه سنگینی به دولت‌ها تحمیل می‌کنند. این هزینه‌های سنگین بعضا باعث ایجاد سوال‌هایی از این قبیل در ذهن عموم می‌گردد که آیا بهتر نبود این بودجه‌ها به فعالیت‌هایی دیگر اختصاص می‌یافت؟ به همین دلیل فعالیت‌های ترویجی و افزایش آگاهی عمومی نسبت به فضا برای دولت‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
جلب افکار عمومی جامعه برای هزینه کرد در حوزه فضایی
بر اساس مطالعاتی که مارتا انتراداس (Marta Entradas) از دانشگاه ICTE پرتغال انجام داده است، جلب افکار عموم مردم نسبت به فعالیت‌های فضایی باعث می‌گردد که تصمیمات فضایی دولت مشروعیت بیشتری بیابد و اعتماد مردم به دولت و اعتبار دولت در نزد مردم افزایش پیدا کند. موضوع مهم دیگر در مورد فعالیت‌های ترویجی فضایی، شفاف‌سازی ماموریت‌های علمی دولت برای مردم است. یکی از تصمیم‌گیرندگان فضایی در دولت انگلیس می‌گوید نمایش شفاف فعالیت‌های فضایی باعث می‌گردد که مردم دقیقا متوجه شوند چه کار می‌کنیم و چه اهدافی را در پیش داریم. ضمن این که شفافیت باعث اطمینان مردم از اتخاذ تصمیمات عقلانی برای هزینه کردن بودجه‌ای می‌شود که از مالیات‌های آن‌ها تهیه شده است.
یک تفکر اشتباه که در برخی کشورها وجود دارد این است که عموم مردم نسبت به علم بی‌اعتماد است و با درگیر کردن جامعه در روند تصمیم‌گیری می‌توان اعتماد آن‌ها به علم را بازسازی کرد. اما اگر مشروعیت یافتن پروژه‌های علمی، تنها هدف فعالیت‌های ترویجی فضایی باشد، ممکن است این تصور به وجود بیاید که دولت تنها در حال توجیه تصمیم‌هایی است که قبلا اتخاذ شده‌اند. یکی از کارشناسان فضایی با اشاره به اهمیت مشارکت مردم جامعه در پروژه‌های فضایی و جمع‌آوری نظرات و اطلاعات عموم می‌گوید: «به عنوان مثال اگر مردم در مورد اهمیت انتقال ندادن باکتری‌های زمینی به مریخ و بالعکس خبر داشته باشند، سطح نگرانی عمومی ممکن است باعث تغییر درجه اقدامات امنیتی و محافظتی برای جابجایی نمونه‌ها بین دو سیاره شود.» به عقیده وی شاید حتی عموم مردم به مشکلاتی اشاره کنند که متخصصین و مهندسین پروژه قبلا به آن‌ها توجه نکرده‌اند. هرچند اگر بیشتر به دیدگاه فوق دقت کنیم متوجه یک چهارچوب پنهان می‌شویم؛ در واقع می‌توان گزاره فوق را اینگونه تفسیر کرد که از مشارکت مردم استقبال می‌شود اما به صورت محدود. در این مثال کلیّت بحث سفر به مریخ قابل مذاکره نیست اما مردم می‌توانند در جزئیاتی همچون تعیین میزان کنترل آلودگی‌های منتقل‌شده از زمین و مریخ به یکدیگر نقش داشته باشند.
آموزش و جذب منابع انسانی
مسئله دیگر صرف نظر از اعتماد یا عدم اعتماد مردم در کشورهای صاحب فناوری فضایی، نیروی کار آماده برای حضور در صنعت فضایی می‌باشد. به عنوان مثال کشور روسیه با پیر شدن کارکنان صنعت فضایی خود مواجه است و به اندازه کافی نیروی جوان و تحصیل‌کرده برای جایگزینی مهندسین و دانشمندان فعلی خود ندارد. حتی در کشوری همچون آمریکا که صنعت فضایی تجاری آن نسبت به کشورهای دیگر بسیار فعال‌تر است، در سال‌های اخیر گزارش‌هایی مبنی بر کاهش علاقه دانشجویان به مطالعه رشته هوافضا در دانشگاه نسبت به دیگر رشته‌های مهندسی انتشار یافته است. فضا و اکتشافات فضایی مسائلی نیستند که کودکان و نوجوانان در زندگی روزمره خود با آن‌ها مواجه باشند و به همین دلیل ترغیب آن‌ها به حضور در صنعت فضایی در هنگام بزرگسالی نیازمند اجرای برنامه‌های ترویجی از سوی سازمان‌های فضایی دولتی و غیردولتی می‌باشد. بر این اساس اقدامات گسترده‌ای در کشورهای صاحب فناوری فضایی، مخصوص ترویج فناوری فضایی در بین کودکان و نوجوانان صورت می‌گیرد. ایجاد وبسایت و آموزش از طریق بازی و سرگرمی، برگزاری تورهای آموزشی و بازدید از مراکز فضایی، اختصاص بخش‌هایی از موزه‌های فضایی به کودکان و شبیه‌سازی ماموریت‌های فضایی به کمک واقعیت مجازی، برنامه‌های آموزشی و حمایتی و کمپ‌های آموزشی برای دانش‌آموزان، نمونه‌هایی از فعالیت‌های ترویجی برای جذب کودکان و نوجوانان به کسب اطلاعات و دانش فضایی هستند.
افزایش غرور ملی و دیپلماسی فضایی
یکی از دلایل و انگیزه‌های مهم دولت‌ها برای انجام فعالیت‌های فضایی و دنبال کردن برنامه‌های فضایی، افزایش غرور ملی و نمایش اقتدار می‌باشد. دستاوردهای فضایی هر کشور در جهان امروز نشان‌دهنده توان علمی و سطح فناوری آن بوده و قطعا امتیاز مثبتی در دیپلماسی و روابط بین‌المللی محسوب می‌گردد. از این رو به غیر از انگیزه‌های آموزشی، جذب نیروی کار و توجیه بودجه‌های صرف‌شده در فعالیت‌های فضایی، انتقال حس غرور ملی به مردم کشور، دلیل دیگری برای انجام فعالیت‌های ترویجی فضایی توسط دولت‌ها می‌باشد. برای نیل به این هدف در بیش از ۷۲ کشور جهان موزه‌های فضایی، پارک‌های تفریحی با موضوع و زمینه فضایی و مراکزی که اختصاصا برای ترویج دانش و اطلاعات فضایی تاسیس شده‌اند، وجود دارند که در بعضی کشورها مثل تایلند و ونزوئلا تعداد این موزه‌ها به ۱ عدد محدود شده و بعضی کشورها مثل آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و آلمان تعداد بسیار بیشتری موزه و مراکز ترویجی دارند. هر کشور در این مراکز تمامی دستاوردهای فضایی خود از ماکت‌های ماهواره‌ها و حامل‌های فضایی گرفته تا لباس فضانوردان و ابزارهای فضایی توسعه‌یافته به صورت بومی را به نمایش می‌گذارد و یا با نمایش فیلم‌هایی فعالیت‌های فضایی دولت را برای مردم تشریح می‌کند.
حمایت و درک مردم از فعالیت‌های فضایی دولت‌ها موضوعی است که در جوامع فضایی اهمیت زیادی پیدا کرده است. یک برنامه فضایی پویا باید عموم مردم را تهییج کرده و نظر جامعه را به خود جلب کند تا بتواند به صورت بلندمدت ادامه یابد. طبق قانونی نانوشته در دموکراسی، پروژه‌هایی که چند سال یا چند دهه به طول می‌انجامند، بدون حمایت عموم جامعه دوام نخواهند آورد و امروزه به نظر می‌رسد که دولت‌ها اهمیت این قانون را به خوبی درک کرده‌اند.