فضا جولانگاه استعمارگران عصر جدید
ماهوارهها به اتصال اینترنت و تلویزیون کمک میکنند و در سامانه موقعیتیابی جهانی یا GPS نقش اساسی دارند. آنها پیشبینی آبوهوا و ردیابی تخریب محیط زیست را امکانپذیر میکنند و نقش بزرگی در فناوری مدرن نظامی دارند. کشورهایی که ماهوارههای خود را برای ارائه این خدمات ندارند به کشورهای دیگر متکی هستند. با پر شدن فضا، برای کسانی که میخواهند زیرساختهای ماهوارهای خود را توسعه دهند، گزینهها در حال اتمام است.
نابرابری در حال حاضر در دسترسی به ماهوارهها وجود دارد و در آیندهای نه چندان دور، با استخراج منابع از ماه و سیارکها تشدید میشود. این در حالی است که با ظهور سیاستها، خطر دائمی شدن این نابرابریها وجود دارد.
محل پارک ماهواره
به لطف تجاریسازی سریع، کوچکسازی و کاهش شدید هزینههای فناوری ماهواره در سالهای اخیر، کشورهای بیشتری قادر به بهرهمندی از مزایای فضا هستند.
به طور مثال ماهوارههای مکعبی، کوچک، ارزان و قابل شخصیسازی هستند که حتی میتوانند توسط دانشآموزان دبیرستانی نیز ساخته شوند. شرکتهایی مانند اسپیسایکس میتوانند یکی از این ماهوارهها را با قیمت نسبتا ارزان – از ۱۳۰۰ دلار به ازای هر پوند – به مدار زمین پرتاب کنند. با این حال، مکانهای بسیار زیادی برای پارک کردن یک ماهواره در مدار زمین وجود دارد که این مکانها به سرعت پر میشوند.
بهترین پارکینگ در مدار زمین ثابت در حدود ۳۵۸۰۰ کیلومتر بالاتر از خط استوا است. یک ماهواره در مدار زمین ثابت با همان سرعت زمین میچرخد و درست بالای یک مکان روی سطح زمین باقی میماند که میتواند برای ماهوارههای مخابراتی، پخش رادیو و تلویزیون و هواشناسی بسیار مفید باشد.
تنها ۱۸۰۰ جایگاه مداری زمین ایستا وجود دارد و تا فوریه۲۰۲۲، ۵۴۱ مورد از آنها توسط ماهوارههای فعال اشغال شده است. کشورها و شرکتهای خصوصی قبلا ادعا کردهاند که بیشتر جایگاههای اشغالنشدهای که دسترسی به بازارهای اصلی را فراهم میکنند، ماهوارههای مربوط به آنها در حال حاضر در حال مونتاژ یا در انتظار پرتاب هستند.
برای مثال، اگر یک کشور بخواهد یک ماهواره هواشناسی را بر روی نقطه خاصی در اقیانوس اطلس قرار دهد که قبلا اشغال شده است، آن کشور یا باید مکان دیگری با بهینگی کمتر را برای ماهواره انتخاب کند یا از کشوری که آن نقطه را اشغال کرده است، خدماتی که میخواستند را بخرند.
جایگاههای مداری توسط اتحادیه بینالمللی مخابرات (International Telecommunication Union) سازمان ملل متحد اختصاص داده میشود. جایگاهها رایگان هستند، اما بر اساس اولویت به کشورها تخصیص داده میشوند. زمانی که یک ماهواره به پایان عمر ۱۵ تا ۲۰ ساله خود میرسد، کشور مربوطه میتواند آن را با ماهواره دیگری جایگزین کرده و جایگاه خود را تجدید کند. در نتیجه کشورها میتوانند این جایگاهها را به طور نامحدود حفظ کنند.
زبالههای فضایی
مدارهای بسیار دیگری به دور زمین وجود دارد که آنها نیز در حال پر شدن هستند و به مشکل فزاینده زبالههای فضایی میافزایند.
مدار پایین زمین در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین قرار دارد و ماهوارهها در آن در یک محیط بسیار شلوغ به سرعت در حال حرکت هستند. اگرچه این مکان ممکن است مکان خوبی برای ماهوارههای تصویربرداری زمین باشد، اما برای ماهوارههای ارتباطی مانند ماهوارههایی که برای پخش تلویزیون، رادیو و اینترنت استفاده میشوند ایدهآل نیست.
اگر چندین ماهواره با هم کار کنند تا یک منظومه ماهوارهای را تشکیل دهند، میتوان از مدار پایین زمین برای ارتباطات استفاده کرد. شرکتهای آمریکایی مانند اسپیسایکس و بلو اوریجین (Blue Origin) در حال کار بر روی پروژههایی هستند که طی چند سال آینده هزاران ماهواره را در مدار پایین زمین قرار دهند تا اینترنت را در سراسر جهان ارائه کنند. نسل اول استارلینک (Starlink) اسپیسایکس از ۱۹۲۶ ماهواره تشکیل شده است و نسل دوم ۳۰ هزار ماهواره دیگر را به مدار زمین اضافه میکند.
با سرعت فعلی، بازیگران اصلی فضایی به سرعت مدارهای زمین ثابت و پایین زمین را اشغال میکنند و به طور بالقوه دسترسی به قابلیتهای مهم ماهوارهای را در انحصار خود در آوردهاند و به زبالههای فضایی اضافه میکنند.
دسترسی به منابع موجود در فضا
سیارکها مقادیر شگفتانگیزی از مواد معدنی و فلزات ارزشمند را در خود جای دادهاند. بزودی ناسا کاوشگری را برای کاوش سیارکی به نام سایکی ۱۶ (16 Psyche) پرتاب میکند که دانشمندان تخمین میزنند حاوی بیش از ۱۰ کوینتیلیون دلار آهن است. بهرهبرداری از ذخایر عظیم منابع اینچنینی و انتقال آنها به زمین میتواند رونق عظیمی را برای اقتصاد کشورهای مربوطه ایجاد کند و در عین حال بر اقتصاد کشورهایی را که در حال حاضر به صادرات مواد معدنی و فلزات وابسته هستند، تاثیر منفی بگذارد.
یکی دیگر از منابع بسیار ارزشمند در فضا هلیوم-۳ است؛ نسخه کمیاب هلیوم که دانشمندان معتقدند میتواند در واکنشهای همجوشی هستهای بدون تولید ضایعات هستهای استفاده شود. هماکنون موانع فناوری قابل توجهی برای هلیوم-۳ وجود دارد، اما در صورت مرتفع شدن آنها و استفاده از هلیوم-۳ به عنوان یک منبع انرژی، ذخایر کافی در ماه و سایر نقاط منظومه شمسی وجود دارد که نیازهای انرژی زمین را برای چندین قرن برآورده میکند.
اگر کشورهای قدرتمند فناوری استفاده و استخراج هلیوم-۳ را توسعه داده و ترجیح دهند مزایای آن را با سایر کشورها به اشتراک نگذارند میتواند منجر به نابرابریهایی همیشگی شود.
قوانین فضایی بینالمللی موجود برای مدیریت شبکه پیچیده شرکتهای خصوصی و کشورهایی که برای منابع موجود در فضا رقابت میکنند مناسب نیستند. کشورها در گروهها یا بلوکهای فضایی سازماندهی میشوند که در اهداف و قوانین ماموریتهای فضایی آینده متحد میشوند. دو بلوک فضایی قابل توجه در حال برنامهریزی ماموریتهایی برای ایجاد پایگاهها و عملیات معدنی بالقوه در ماه، توافقنامه آرتمیس (Artemis) به رهبری ایالات متحده و همچنین طرحهای مشترک چین و روسیه هستند.
در حال حاضر، بازیگران اصلی فضا در حال ایجاد هنجارهایی برای بهرهبرداری از منابع هستند. این خطر وجود دارد که به جای تمرکز بر آنچه برای همه افراد روی زمین بهتر است، رقابت این تصمیمها را هدایت کند و با آسیب به محیط فضایی، باعث درگیری شود. تاریخ نشان میدهد که به سختی میتوان هنجارهای بینالمللی را به محض ایجاد آنها به چالش کشید.
دسترسی به فضا برای عملکرد یک کشور مدرن حیاتی است و زمانی اهمیت بیشتری پیدا میکند که بشریت به سرعت به سمت هتلهای فضایی و مستعمرات در سیاره مریخ پیش میرود.
طبق معاهده فضای ماورای جو (Outer Space Treaty) در سال ۱۹۶۷، از فضا باید به نفع همه کشورها استفاده شود. حال سیاستهایی که شکل میگیرند، تعیین میکنند که آیا در آینده چنین خواهد بود یا خیر.
اگر ایران از این رقابت جهانی عقب بمونه، دیگه هرگز نمی تونه جبران کنه. با تمام توان و سرعت باید به سمت گسترش تکنولوژی فضایی حرکت کنیم چون مهمترین مولفه تولید ثروت و قدرت در آینده نه چندان دور خواهد بود.