فناوری فضایی روسیه و معضلات پیش رو

سیروس برزو: تحریمها و مشکلات ناشی از فشارهای مالی روز به روز و بیش از پیش در جایهجای روسیه از زندگی مردم بر روی زمین تا فناوری فضایی در عرصه کیهاننوردی نمایان میشود. گرچه حاکمان روسیه تمام تلاش خود را برای جلوگیری از صدمات این تحریمها بهکار بستهاند و سعی دارند میزان مشکلات را با چاره اندیشی کمتر کنند اما در هر حال نمیتوانند روسیه را از آثار مخرب این تحریمها دور نگهدارند.
صنعت فضانوردی و موشکی در دو سال گذشته با تقلیل بودجه تصویبی مواجه بود و بر اساس اطلاعات منتشره طی سه سال آینده باید کسری بودجهای حدود ۱۵۰ میلیارد روبل ( در حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار) را تحمل کند. این کمبود ممکن است بار دیگر سفر به فضا را برای گردشگران فضایی ممکن سازد. در سالهای گذشته و به دنبال اعتراضهای فضانوردان و کارشناسان روسیه به روند حذف فضانوردان روس در برخی پروازها و دادن صندلی آنان به ثروتمندان علاقمند به سفر فضایی, مسئولان روسکاسموس مجبور شدند از ادامه اینگونه سفرها جلوگیری کنند. بر اساس توافق بین روسکاسموس (Roscosmos) و ناسا (NASA) پروازهای سایوز (Soyuz) طبق جدول خاصی تنظیم میشد. طبق این جدول, طی هر سال ناو سایوز چهار پرتاب سرنشیندار دارد که در دو ماموریت, از سه صندلی سایوز, دو صندلی به روسکاسموس اختصاص یافته و یک صندلی به ناسا و متحدانش (سازمانهای فضایی اروپایی, ژاپنی و کانادایی و …) در دو پرواز دیگر برعکس، روسکاسموس تنها یک سهمیه دارد. در وضعیت متعادل مالی, روسها در زمان ماموریتهای ایستگاه فضایی بین المللی در ناو سایوز معمولا از یک فضانورد با تجربه و کارکشته و یک فضانورد تازه کار استفاده میکردند اما در گذشته به دلیل تنگناهای مالی پای کیهانگردان را به این عرصه بازکردند و در ازای دریافت مبلغی در حدود ۲۰ میلیون دلار ترتیبی میدادند که ثروتمندان علاقمند بتوانند ۱۰ روز در فضا اقامت کنند. به این ترتیب و با کم شدن سهمیه صندلی فضانوردان حرفهای, روسکاسموس نمیتوانست در هر سفر از دو نسل کهنه کار و تازه کار توام استفاده کند این امر باعث اعتراض فضانوردان با تجربه شد زیرا آنان معتقد بودند امکان انتقال تجربیات به نسل جدید فضانوردان را از دست دادهاند. بالاخره این اعتراضها از یک سو و بهبود شرایط مالی روسیه و تخصیص بودجه مناسب از سوی دیگر منجر شد روسکاسموس برنامه گردشگری فضایی را تعطیل کند. اینک با بروز مشکلات مالی بیشک این کار مجددا راه اندازی خواهد شد. برخی منایع داخل روسکاسموس حتی میگویند نرخ جدید سفر به فضا برای گردشگران به ۵۰ میلیون دلار افزایش یافته است.
برنامه فضایی روسیه برای سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۵ توسط دولت در ماه مارس ۲۰۱۶ به میزان ۲.۸ تریلیون روبل تصویب گردید که بر اساس تغییرات جدید به نصف کاهش داده میشود و به ۱.۴ تریلیون روبل خواهد رسید. این تقلیل بودجه بدون شک تاثیر عمیقی بر طرحهای فضایی از زیرساختها گرفته تا برنامههای جاری خواهد گذاشت. اخبار داخلی روسکاسموس نشان میدهد که به دلیل کمبود بودجه برای کارهای توسعهای مانند ساخت پایگاه پرتابهای فضایی واستوچنی و طرحهای فضایی پیشبینی شده تا سال ۲۰۲۵ روند کارها به شکل چشمگیری کاهش مییابد بطور مثال از هم اکنون مشخص است دریافتی روسکاسموس در سال ۲۰۱۹ به میزان ۱۷ میلیارد روبل کمتر از حجم برنامهریزی شده خواهد بود. این کسری در سال ۲۰۲۰ به ۵۲ میلیارد روبل و در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۷۵ میلیارد روبل پیش بینی میشود.
یکی از دستاندرکاران فناوری فضایی روسیه میگوید شاید بتوان آثار عدم تامینمالی بودجه در پروازهای سرنشیندار را با فروش صندلی سایوز جبران کرد اما این درآمد آنقدر نیست که بتواند در برنامههای بزرگی مانند طراحی, ساخت و پرتاب کاوشگران بینالسیارهای یا ساخت فاز دوم پایگاه پرتابهای فضایی واستوچنی تاثیر مهمی بگذارد و بدون شک باعث تعطیل و حداقل تاخیر برنامههای بلندپروازانه بین السیارهای, ادامه ساخت و ساز واستوچنی و توسعه تجهیزات موشکی و فناوری فضایی خواهد شد. در این وضعیت و با توجه به کمبود بودجه لازم است روسکاسموس بطور جدی به تجدید نظر در برنامههای خود بپردازد.