كاربردهاي دفاعي سنجش از دور
از کاربردهای عمده ماهوارهها در حوزه دفاعی میتوان به تامین اطلاعات استراتژیک، ارسال اطلاعات ویژه، استفاده در اطلاعات و عملیات، توسعه آماجها، تکهای استراتژیک، کاربرد در عملیاتهای زمینی، دریایی و هوایی، کاربرد در حفظ امنیت ملی و غیره اشاره کرد.
ماهوارههای سنجش از دور چگونه زندگی بشر را متحول کردهاند؟
از مهمترین فواید استفاده از دادههای ماهوارهای در مطالعات پدیدههای طبیعی و شناخت کره زمین و معضلات آن، صرفه جویی در وقت و افزایش دقت است.
پیشرفتهای علمی در عصر جدید تحولات گستردهای را در زندگی بشر ایجاد کرده و به زندگی اجتماعی انسان ابعاد نوینی بخشیده است. بشر امروز راه خود را به سوی جهان فناوری گشوده و برای تسلط و برتری بر طبیعت و حتی همنوعان خویش، روشهای جدید فنی را به خدمت گرفته که ابداع این روشها هر یک زمینه ساز مرحله جدیدی بودهاند.
از مهمترین اختراعات بشر در قرن بیستم هم ماهواره است که در اثر سالها تلاش به وجود آمده و نقطه اوج پیشرفت فنی بشر به حساب میآید. امروزه ماهوارهها انبوهی از اطلاعات متنوع را در باره سیاره زمین در اختیار کارشناسان قرار میدهند که کاربرد این اطلاعات نیز توسعه زیادی یافته است.
سنجش از دور چیست؟
سنجش از فناوری کسب اطلاعات و تصویربرداری از زمین با استفاده از تجهیزات هوانوردی مثل هواپیما، بالون یا تجهیزات فضایی مثل ماهواره است. به عبارت دیگر سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات در مورد هر موضوع تحت بررسی به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با آن نباشد.
سنجش از دور و زمینشناسی
شناخت اشکال سطحی زمین، ارزیابی بافت زمین، بررسی گسلها و آتشفشانها، تعیین زاویه و جهت فرورفتگی لایهها، ترکیب و ساختار داخلی سنگها، مشخصات طیفی سنگها، تهیه نقشههای زمینشناسی و نقشههای خاک و شیب زمین، کشف معادن و بررسی کانیها، مطالعات ژئوفیزیکی، بررسی زمینلرزهها و لغزش زمین و غیره از مواردی است که میتواند با کمک ماهوارهها، بررسی و مورد ارزیابی قرار گیرد. با استفاده از سنجش از دور و تصاویر ماهوارهای میتوان نشت مواد نفتی را بر پهنه دریاها و اقیانوسها شناسایی و آنها را ردیابی کرد.
همچنین با استفاده از دادههای ماهوارهای میتوان مرزهای بسیاری از سازندهای زمین شناسی را از یکدیگر تفکیک کرد، گسلها را مورد مطالعه قرار داد و نقشههای گوناگون زمین شناسی تهیه کرد. از جمله نقشههای زمین شناسی گوناگون که با استفاده از دادههای ماهوارهای میتوان تهیه کرد، نقشه گسلهها و شکستگیها، نقشه سازندهای سنگی مختلف، نقشه خاکشناسی و نقشه پتانسیل ذخایر تبخیری سطحی را میتوان نام برد. افزون بر این باتوجهبه گستره بسیار وسیع زیرپوشش هر تصویر ماهوارهای، چنین تصاویری برای مطالعات کلان منطقهای برای زمینشناسان بسیار مفید است.
کاربرد سنجشازدور در کشاورزی و جنگلداری
بررسی مواردی همچون طرحهای آبخیزداری، مرتعداری، سلامت کشت و شناخت گیاهی، پیشبینی برداشت محصول در واحد سطح، بررسی نوع محصول، تفکیک اراضی کشاورزی دیمی و آبی، ارزیابی وسعت مزارع بهمنظور اخذ مالیات، تعیین میزان خسارت به اراضی کشاورزی در شرایط بلایای طبیعی و مصنوعی و تعیین مقدار تعلق بیمه از طرف بیمهگذار، تهیه نقشههای کشاورزی و غیره که از طریق تفسیر و پردازش تصاویر ماهوارهای صورت میگیرد، به تحلیلگران در جهت سرعت و دقت بخشیدن به مطالعات و ارزیابیهای موردنظر، کمک شایانی میکند.
همچنین با استفاده از دادههای ماهوارهای، بدون نیاز به مطالعات میدانی گسترده میتوان مواردی همچون پیشرفت و پسرفت جنگلزدایی، تعیین مناطق جنگلی، تهیه نقشه جنگلها و طبقهبندی جنگلها از نظر تراکم و نوع درختها، جنگلکاری مصنوعی، آتشسوزی جنگلها، تسطیح جنگلها و قطع درختان و غیره را مورد ارزیابی و مطالعات کارشناسی قرارداد.
کاربرد سنجشازدور در نقشهبرداری
تهیه نقشههای مختلف موضوعی، کاربری اراضی، پوشش اراضی، قابلیت اراضی، شیب، زمینشناسی، توپوگرافی، راهها، خاک، باستانشناسی و غیره از طریق پردازش تصاویر ماهوارهای و فتوگرامتری فضایی، قابل حصول است. در ایران هم سازمان نقشهبرداری کشور و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح با استفاده از تصاویر و عکسهای ماهوارهای و عکسهای هوایی، سالهاست که به تهیه نقشههای مختلف پرداختهاند.
کاربرد سنجشازدور در ارزیابی بلایای طبیعی
مطالعات مربوط به اثرات زلزله و سایر بلایای طبیعی بر روی زمین، پهنهبندی سیل و اولویتبندی مناطق در معرض خطر سیل، آتشفشانها و حرکت گدازهها، آتشسوزی جنگلها و شهرها و لغزش زمین، از موارد کاربرد دادههای ماهوارهای با توان تفکیک فضایی متوسط است.
سنجشازدور و مطالعات شهری
روند رشد فیزیکی شهر، طرحهای عمرانی شهری، کشف تغییرات شهری، تعیین بافت شهری، مطالعه پوشش سبز و پارکهای شهری، مکانیابی جهت انجام پروژههای جی. آی. اس، ارزیابی آبپخشانهای شهری و کانالهای آبی و غیره ازجمله مواردی است که با کمک تصاویر ماهوارهای قابلبررسی و ارزیابی است. بهعنوانمثال بخش جی. آی. اس شهرداری تهران علاوه بر تهیه نقشه تغییرات شهر تهران طی چند سال متوالی، بر روی فضای سبز شهری نیز مطالعاتی انجام داده است.
کاربرد سنجشازدور در حملونقل
ارتباطات جادهای که از شاخصهای رشد اقتصادی یک کشور بهحساب میآیند، با استفاده از دادههای ماهوارهای تا حد زیادی قابلارزیابی است. خصوصاً در مواردی که نیاز به تهیه اطلس راهها و به هنگام کردن نقشه راهها باشد، این امر بارزتر جلوه میکند. در حال حاضر، وزارت راهوترابری از این طریق در حال تهیه اطلس راههای ایران میباشد.
سنجشازدور میتواند ارتباط بین مدیران و برنامهریزان شهری و مدیران فرودگاه را برقرار نماید که در این راستا میتواند ابزار مفیدی در موارد مختلف باشد.
توسعه راههای ارتباطی و نیاز فرودگاهها، تعیین الگوهای توسعه و تغییرات محیطی، تعیین عوارض خاص مربوط به فرودگاه، تعیین محل احداث ساختمانها، تراکم و ارتفاع منطقه مسکونی حاشیه فرودگاه، نظارت بر پوشش گیاهی (پوشش گیاهی که جاذب پرندگان است)، تناسب مسیر توسعه، تهیه نقشه مبنای فرودگاه و بهروزرسانی نقشه فرودگاه، ارزیابی اثرات فرودگاه بر روی کاربری اراضی و سیستم حملونقل اطراف فرودگاه، تصویرسازی نواحی ساخت، جاده و توسعه زمین که با عملیات فرودگاهی تداخل دارند و کمک به برنامهریزی محیط اطراف فرودگاه، از جمله این موارد هستند.
در کشورهایی مثل آمریکا تکنولوژیهای سنجشازدور برای موفقیتهای نظامی و جاسوسی بسیار موردتوجه بوده و بکار برده میشود. سرویسهای نظامی و انجمن جاسوسی، ماهوارهها را برای نظارت بر فعالیتهای نظامی بینالمللی و نظارت بر آمادهسازی آرایش سربازان به کار میبرند. بدین منظور آمریکا از تصاویر ماهوارههای در جنگهای مختلف جهت تهیه نقشه استفاده بسیاری کرده است تا آنجا که در طول این جنگها، میلیونها دلار برای تصاویر ماهوارهای خرج کرده است.