امیرحسین مجیدیان: خدمه‌ی «ایستگاه فضایی بین‌المللی» در کیسه خواب‌هایی می‌خوابند که برای ایمنی و جلوگیری از برخورد تجهیزات ایستگاه، با طناب به دیوار مهار شده‌اند. به طور میانگین، خدمه، شش ساعت در شبانه روز می‌خوابند، اما از آن‌جا که در حالت بی‌وزنی هیچ «بالا» یا «پایین» وجود ندارد، بسیاری از آنان از اختلالات خواب رنج می‌برند. این مشکل زمانی حادتر می‌شود که بدانید خورشید در ایستگاه هر 90 دقیقه یک بار طلوع می‌کند، یعنی در هر 24 ساعت در اصل 16 «شبانه روز» وجود دارد. این تعویض دائمی بین روز و شب تولید هورمون ملاتونین بدن را مختل می‌کند که مسئول تنظیم چرخه‌ی خواب بدن است.
وقتی خواب فضانوردان دشوار می‌شود
چندی پیش نتایج گسترده‌ترین پژوهش در زمینه خواب فضانوردان منتشر شد و دانشمندان در این مطالعه به بررسی دقیق الگوی خواب 64 فضانورد شرکت‌کننده در 80 ماموریت فضایی مختلف و نیز 21 فضانوردی که زمانی را در ایستگاه فضایی بین‌المللی سپری کرده بودند، پرداختند. فضانوردان نوعی دستبند هوشمند، دور مچ دست خود داشتند که چرخه خواب و بیداری آنها را ثبت می‌کرد. همچنین از این فضانوردان خواسته شده بود جزئیات مربوط به خواب و بیداری خود را پیش از آغاز ماموریت فضایی، طی ماموریت و پس از آن یادداشت کنند. به این ترتیب اطلاعات دقیقی درباره خواب این افراد طی 4200 شب در فضا و نیز 4000 شب روی زمین به دست آمد.
با این که طی سفرهای فضایی، هشت و نیم ساعت به خواب فضانوردان اختصاص می‌یابد، یک فضانورد به صورت معمول کمتر از شش ساعت در ماموریت‌های شاتلی و اندکی بیش از شش ساعت در ایستگاه بین‌المللی فضایی به خواب می‌رود. فقط 12 درصد فضانوردان در ماموریت‌های شاتلی و 24 درصد از ساکنان ایستگاه بین‌المللی فضایی بیش از هفت ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند.
پژوهشگران همچنین به این نتیجه رسیدند که فضانوردان حتی پیش از اعزام به فضا با مشکلاتی در خواب دست و پنجه نرم می‌کنند و این اختلال ممکن است حتی تا سه ماه پیش از آغاز سفر فضایی ایجاد شود. در این مطالعه مشخص شد فضانوردان تحت آموزش تنها شش و نیم ساعت در شب می‌خوابند.
البته پس از بازگشت از فضا، این وضع بهبود می‌یابد و فرد به وضع پیشین و عادی خود بازمی‌گردد. جزئیات نوشته شده از سوی فضانوردان پس از بازگشت از فضا نشان می‌دهد، آنها در نیمی از موارد خوابی بیشتر از هفت ساعت در شبانه‌روز دارند.
کمبود خواب ارتباط مستقیمی با کاهش عملکرد دارد و می‌تواند تاثیر نامطلوب بر هوشیاری فضانوردان داشته باشد. با این که برخی فضانوردان با حضور در اتاقک‌های ویژه به خواب می‌روند، اما بیش از 75 درصد مجموع فضانوردان از قرص‌های خواب‌آور استفاده می‌کنند.