دلیل واقعی لغو سفر پادشاه سعودی به آمریکا چه بود؟
در حالی که انتظار میرفت ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، شخصاً طی هفته جاری به آمریکا سفر کرده و در کمپ دیوید با رئیس جمهور ایالات متحده دیدار کند، امروز ناگهانی خبر لغو این سفر منتشر شد. هرچند مقامات سعودی تأکید دارند این تصمیم نشانگر هیچ گونه اختلاف نظری با آمریکاییها نیست، گمانهزنیها و تفسیرهای متعددی در این زمینه در عرصه بینالمللی شکل گرفته است. عربستان سعودی امروز رسما اعلام کرد ملک سلمان، پادشاه این کشور در نشست هفته جاری کمپ دیوید با رئیس جمهور آمریکا ـ که به منظور آنچه تلاش برای کاهش نگرانی کشورهای منطقه از توافق هستهای ایران خوانده میشود، طراحی شده ـ شرکت نخواهد کرد.
عادل الجبیر، وزیر خارجه سعودی در بیانیهای که در خبرگزاری رسمی عربستان منتشر شد، اعلام کرد، تصمیم به عدم حضور سلمان، به دلیل اوضاع یمن و آغاز آتش بس در این کشور از روز سه شنبه گرفته شده است. مقامات آمریکایی نیز در همان ساعات اولیه اظهار داشتند، این تصمیم ربطی به نارضایتی عربستان از تعهداتی که قرار است ریاض از واشنگتن بگیرد، ندارد.با وجود این، به عقیده واشنگتن پست، این اقدام از آن جهت غیرمنتظره تلقی میشود که جان کری، وزیر خارجه آمریکا، هفته گذشته و پس از دیدار با مقامات سعودی در ریاض و پاریس، اطمینان داد که سلمان در کمپ دیوید حاضر خواهد بود. حتی روز جمعه و زمانی که کری و جبیر مشترکاً موضوع آتش بس در یمن را اعلام کردند، هنوز انتظار میرفت سلمان خود ریاست هیأت سعودی در کمپ دیوید را بر عهده داشته باشد.یک مقام ارشد دولت آمریکا میگوید، جبیر عصر روز جمعه در پاریس بار دیگر تأکید کرده بود که پادشاه سعودی به واشنگتن سفر خواهد کرد و پیش از آن نیز خود سلمان در پایان دیدار خود با کری به وی گفته بود: «هفته آینده شما را ملاقات خواهم کرد». یک مقام وزارت خارجه آمریکا میگوید، تصمیم عدم حضور سلمان جمعه شب به واشنگتن اطلاع داده شده و روز شنبه از سوی سعودیها تصدیق شده است.با این حال، این مقام آمریکایی، این موضوع را که عدم حضور سلمان به دلیل اختلاف با آمریکا بوده رد میکند. یک منبع نزدیک به آل سعود نیز میگوید دلیل این عدم حضور ترکیبی از وضعیت یمن و همچنین «ماهیت فنی» مذاکراتی است که قرار است در کمپ دیوید انجام گیرد و به همین دلیل، سلمان حضور محمد بن نایف، ولیعهد خود را در این نشست مناسبتر دیده است.با وجود این، واشنگتن پست مینویسد این تغییر ناگهانی برنامهها، بسیاری را به این جمع بندی رسانده که دلیل تصمیم سلمان، آزردگی از آمریکاییها بوده است. جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی میگوید، اوباما در عمل عقب نشینی خود را در موضوع ایران به رهبران عربی اعلام کرده و اکنون میخواهد با آنها به طور شخصی ارتباط بگیرد. به عقیده وی، این موضوع در حالت حداقلی سبب رنجش و در حالت حداکثری سبب عصبانیت رهبران کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شده است.
ژان فرانسوا سزنچ، مدرس سیاست در منطقه خلیج فارس در دانشگاه جان هاپکینز دیدگاه دیگری در این زمینه دارد و میگوید حضور محمد بن نایف در نشست کمپ دیوید، نشان میدهد او دارنده قدرت واقعی در عربستان سعودی است، نه سلمان. وی میگوید با توجه به این موضوع، اتفاقاً حضور محمد بن نایف نشانگر آن است که سعودیها خواستار مذاکرات جدیتر و محتوایی تری با آمریکا هستند.سایت شبکه خبری «بلومبرگ» نیز در مطلبی که درباره این موضوع منتشر کرده، نارضایتی عربستان سعودی از رویکرد آمریکا در قبال ایران را به عنوان یک گزینه جدی در تحلیل عدم حضور سلمان در کمپ دیوید مورد اشاره قرار داده است. به عقیده این سایت، رهبران کشورهای عرب منطقه بر این باورند که توافق هستهای، سبب تغییر توازن قوای منطقهای به نفع ایران خواهد شد. آنها همچنین دیگر اعتمادی به نقش آفرینی آمریکا به عنوان تضمین کننده امنیت خود ندارند.مصطفی آلانی، تحلیلگر مؤسسه تحقیقات خلیج فارس در ژنو میگوید: «پس از شش سال وعده توخالی، تعلل و انفعال» آمریکا در قبال بحرانهای منطقه، بیاعتمادی عمیقی نسبت به دولت اوباما در میان کشورهای منطقه به وجود آمده است.مارسیل وهبه، سفیر پیشین آمریکا در امارات نیز که اکنون ریاست مؤسسه مطالعات کشورهای عرب منطقه خلیج فارس در واشنگتن را بر عهده دارد با اشاره به سیاستهای آمریکا در مسائلی همچون سوریه، میگوید، «برخی تنشها و همچنین انتظارات بیشتری درباره آنچه آمریکا میتواند و میبایست انجام دهد» در میان کشورهای منطقه وجود داشته است.
مطلب کم و بیش مفصلی که «نیویورک تایمز» درباره عدم حضور سلمان در کمپ دیوید منتشر کرده، فرضیه این تصمیم به دلیل نارضایتی از رویکردهای آمریکا را بیش از پیش تقویت میکند. این روزنامه مینویسد از دید شماری از مقامات کشورهای عربی، این تصمیم نشانهای از نارضایتی سلمان از آن چیزی است که آمریکا حاضر است در نشست کمپ دیوید به عنوان تضمینی در مقابل ایران به کشورهای عربی ارائه کند.به نوشته این روزنامه، مقامات دولت آمریکا میگویند سران کشورهای عربی خواستار امضای یک پیمان دفاعی با ایالات متحده هستند که بر اساس آن، واشنگتن متعهد شود در صورت هر گونه حمله خارجی، به دفاع از آنها برخیزد. با این حال، چنین پیمانی ـ مشابه آنچه هم اکنون میان آمریکا و ژاپن وجود دارد ـنیازمند تأیید کنگره است و اوباما نیز تمایلی به آن ندارد. در عوض، اوباما قصد دارد با صدور یک بیانیه ریاست جمهوری بر تعهد نسبت به این کشورها تأکید کند؛ بیانیهای که به اندازه یک پیمان رسمی الزام آور نیست و رؤسای جمهور بعدی نیز تعهدی نسبت به آن نخواهند داشت.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» نیز در مطلبی در همین زمینه به نقل از یک مقام ارشد سعودی مینویسد، ریاض خواستار دریافت یک سامانه دفاعی و همچنین همکاری نظامی با آمریکا، مشابه آن چیزی است که آمریکا به رژیم اسرائیل ارائه کرده است. به گفته این مقام سعودی، عربستان خواستار دسترسی به تجهیزات نظامی پیشرفته، موشکها، هواپیماهای نظامی و همچنین تجهیزات ماهوارهای و نیز دریافت آموزشهای نظامی بیشتر از آمریکا هستند.اما در این میان و در شرایطی که به نظر میرسد همین موضوع، یعنی ناخرسندی سعودیها از آنچه قرار است از سوی اوباما در کمپ دیوید به آنها ارائه شود، دلیل اصلی تصمیم سلمان برای عدم حضور در این نشست بوده، برخی منابع جسته و گریخته به دلایل دیگری نیز اشاره میکنند. به عنوان مثال، «مجتهد»، فعال سیاسی عربستانی در صفحه شخصی خود در «توئیتر» دلیل تصمیم سلمان را ابتلای وی به آلزایمر دانسته و نوشت امیر کویت به سلمان توصیه کرده که به دلیل وضعیت جسمانی، از رفتن به آمریکا خودداری کند.به هر حال، با اعلام لغو سفر سلمان به واشنگتن، تعداد رهبرانی که در نشست کمپ دیوید شرکت خواهند کرد، به دو نفر کاهش یافت. شیخ خلیفه بن زاید، حاکم امارات و سلطان قابوس، پادشاه عمان اعلام کردهاند که به دلیل بیماری به آمریکا نخواهد رفت. شیخ حمد بن عیسی، امیر کویت نیز به تازگی اعلام کرد که به جای خودش، ولیعهدش را به کمپ دیوید میفرستد.