سیروس برزو: در ساعت ۱۵:۲۹ روز ۸ ژوئیه سال ۲۰۱۱ کیهان‌پیمای آتلانتیس (Atlantis) با ترك سكوی پرتاب شماره ۳۹-آ مركز فضایی کیپ كاناورال (Cape Canaveral Air Force Station) در حالی مأموریت شماره ۱۳۵ شاتل فضایی را آغاز کرد که برخلاف مأموریت‌های متداول شاتل‌ها که ۶ تا ۷ فضانورد را به فضا می‌برد، تنها ۴ سرنشین به نام‌های کریستوفر فرگوسن (Christopher Ferguson) فرمانده شاتل، داگلاس هارلی (Douglas Hurley) خلبان، رکس والهیم (Rex Walheim) و ساندرا مگنوس (Sandra Magnus)٬ مختصصان ماموریت عرشه آن، حضور داشتند و خدمه آتلانتیس در مأموریت نهایی شاتل محسوب می‌شدند.
روز قبل از پرتاب, پایگاه کندی شاهد بارش باران سنگینی بود. گزارش‌های هواشناسی حاکی از تداوم چنین وضعیتی برای زمان پرتاب بود که چنین امری اتفاق نیفتاد و اجازه پرواز شاتل داده شد. البته در تمامی صبح، شرایط جوی ناامید کننده به نظر می‌رسید، چون ابرهای خاکستری سنگین همه آسمان را پوشانده بودند. هزاران نفر در مرکز هوایی کندی مشتاقانه در انتظار بسر می‌بردند. خیلی‌ها برای تماشای آخرین پرتاب آمده بودند. وبسایت روزنامه آمریکایی یو.اس.ای تودی (USA Today) تعداد تماشاگران پرتاب آتلانتیس را یک میلیون نفر گزارش کرد.
آتلانتیس در این مأموریت، سه و نیم تن تجهیزات و نیازمندی‌های ایستگاه فضایی بین‌المللی را حمل می‌کرد که شامل چند سامانه پشتیبانی و تداركاتی از جمله گردونه چند منظوره لجستیکی رافایلو (Raffaello) با چهار تن وزن، یك انبارك دیگر به نام حمل کننده سبک و همچنین چند دستگاه علمی و پژوهشی دیگر بود. در پایان ماموریت آتلانتیس، حدود ۵.۲ تن زباله و تجهیزات موجود در ایستگاه كه طی چند ماه گذشته غیرضروری تشخیص داده شده بود توسط این گردونه به زمین بازگردانده شد تا توسط كارشناسان مورد بررسی قرار گیرند. در میان اشیای برگشتی یک پمپ آمونیاک وجود داشت که از کار افتاده بود و مهندسان می‌خواستند علت خرابی آن را بدانند و نقص را برطرف نمایند تا در آینده دچار این مشکل نشود.
در این سفر آتلانتیس همچنین یک سامانه سوخت‌گیری به ایستگاه فضایی منتقل شد که برای سوخت‌گیری دوباره ماهواره‌ها طراحی و ساخته شده بود و باید برای آزمایش به فضا می‌رفت. این سامانه که در بدنه بیرونی ایستگاه نصب شد در راستای اهداف بلندمدت ناسا برای پشتیبانی از ماهواره‌ها در مدار زمین به حساب می‌آمد.
آتلانتس توانست در ساعت ۱۵:۰۷ روز ۱۰ ژوئیه به ایستگاه فضایی بین‌المللی بپیوندد. این نوزدهمین اتصال آتلانتیس به ایستگاه فضایی بود. پس از بررسی‌های لازم٬ دریچه ورودی به ایستگاه باز شد و خدمه شاتل وارد واحد ورودی شدند. در روزهای بعد٬ دو فضانورد یعنی داگلاس هورلی و ساندرا مگنوس با استفاده از بازوی مکانیکی کانادآرم -۲ (Canadarm2) بخش هارمونی (Harmony) را به ایستگاه فضایی متصل كردند. هارمونی بیش از ۳۶۲۹ کیلوگرم قطعات و تجهیزات یدکی، مواد غذایی و سایر وسایل مورد نیاز ساکنان ایستگاه فضایی را با خود به مدار برده بود.
روز پنجم پرواز٬ دو فضانورد ساکن ایستگاه فضایی بین‌المللی به نام‌های مایک فاسیوم (Michael Fossum) و رونالد گاران (Ronald Garan) اقدام به یک راهپیمایی فضایی کردند. هدف اصلی از این راهپیمایی فضایی بازیابی پمپ از كار افتاده نصب شده در جدار خارجی ایستگاه بود. راهپیمایی فضایی گارن و فاسوم در ۱۲ ژوئیه صورت گرفت.
در ششمین روز پرواز٬ فعالیت خدمه آتلانتیس متمرکز بر باز کردن بسته‌بندی بارهایی بود که در رافائلو قرار داشت. از آنجایی که انتظار می‌رفت تجهیزات حمل‌شده توسط فضانوردان آتلانتیس نیازهای سال ۲۰۱۲ ایستگاه را به خوبی تامین نماید٬ در این جابجایی٬ خدمه روس و ژاپنی ایستگاه یعنی آندره باریسنکو (Andrei Borisenko)، سرگئی ولکف (Sergei Volkov) و ساتوشی فوروکاوا (Satoshi Furukawa) نیز به کمک فضانوردان آمریکایی آمدند.
خدمه همچنین سامانه ورودی جدیدی با کد پی‌ام‌آ-۳ (PMA-3) را در سکوی الحاق ترانکویلیتی (Tranquility) فعال کردند تا بعضی از مواد موجود در رافائلو را در آنجا ذخیره نمایند. وظیفه دیگر سرنشینان آتلانتیس نصب سامانه الحاق فضاپیمای درآگون (Dragon) بود. این فضاپیما به عنوان نخستین سفینه بخش خصوصی جهان توسط پرتابگر فالکون ۹ (Falcon 9) به فضا پرتاب شد و پروازی آزمایشی به ایستگاه فضایی داشت. همچنین در واپسین روز ماموریت آتلانتیس، میکروماهواره‌ای به نام پیکوسَت (Picosat) در مدار زمین قرار گرفت.
سرانجام فضاپیمای آتلانتیس پس از ۸ روز و ۱۵ ساعت و ۲۱ دقیقه در سحرگاه ۲۱ ژوئیه سال ۲۰۱۱ روی باند شماره ۱۵ کیپ کاناورال فرود آمد و پس از دویست دور چرخش به دور کره زمین و طی سفر‌ی به مسافت ۸ میلیون و ۸۲۵ هزار و ۷۱۹ کیلومتر٬ با فرود در مرکز فضایی کندی ناسا (John F. Kennedy Space Center) در فلوریدا به سفرهای فضایی ۳۰ ساله شاتل آتلانتیس خاتمه داد.
رکوردهای آخرین سفر شاتل:
صد و سی و پنجمین پرواز شاتل‌های فضایی
سی و سومین پرواز شاتل فضایی آتلانتیس
سومین پرواز شاتل در سال ۲۰۱۱ میلادی
صد و دهمین پرواز پس از حادثه انفجاز شاتل فضایی چلنجر (Space Shuttle Challenger)
بیست و دومین ماموریت شاتل‌های فضایی پس از حادثه نابودی شاتل فضایی کلمبیا (Space Shuttle Columbia)
نگاهی به گذشته:
کیهان‌پیمای شاتل، سفینه‌های آمریکا بعد از ناوهای کیهانی آپولو (Apollo) هستند. سازمان فضانوردی آمریکا٬ ناسا (NASA)٬ پنج فروند از این ناوها را که بطور کلی سامانه حمل و نقل فضایی یا شاتل فضایی نامیده شدند به خدمت گرفت.
کیهان‌پیماهای شاتل از آغاز دهه ۸۰ به عنوان عنصر اصلی فعالیت‌های فضایی آمریکا محسوب می‌شدند و ۱۳۵ پرواز داشتند. استفاده از این سفینه در موارد بسیاری با مشکلات فنی و دردسرهای فراوان همراه بود که دو مورد بزرگ آن باعث کشته شدن ۱۴ کیهان‌نورد شد. پرواز شاتل‌ها باید آنقدر ادامه می‌یافت تا جانشینی مطمئن برای ادامه فعالیت‌های سرنشین‌دار آمریکا در حوزه فضایی پیدا شود اما با توجه به هزینه بسیار گزاف نگهداری و پرواز ناوگان شاتل‌ها و خطرناک بودن این سفینه که منجر به مرگ ۱۴ فضانورد شد، نظر کارشناسی ناسا بر این شد که پرونده فعالیت این برنامه بسته شود. البته برنامه فضایی شاتل که نخستین مورد از سفینه‌های فضایی قابل استفاده مجدد بود، خدمات زیادی به علم ارائه کرد. قرار دادن تلسکوپ فضایی هابل در مدار و تکمیل ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی دو نمونه از این خدمات به شمار می‌آیند.
۵ فضاپیمای شاتل با نام‌های اینترپرایز (Enterprise)، کلمبیا (Columbia)، چلنجر (Challenger)، دیسکاوری (Discovery) و آتلانتیس (Atlantis) به تدریج از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی به ناسا تحویل داده شد. بعدها و به دنبال انفجار چلنجر، یک فروند دیگر با نام ایندِوِر (Endeavour) تحویل ناسا شد.
اینترپرایز برای آموزش کیهان‌نوردان و آزمایش دستگاه‌های آن در شرایط پرواز زمینی به کار رفت. پروازهای تجربی شاتل فضایی بر روی یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ انجام می‌گرفت که پس از رسیدن هواپیما به ارتفاع معین، فضاپیما از آن جدا و پرواز مستقل را انجام می‌داد.
مقاله ای کاملا مفید بود
با تشکر از استاد برزو