دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته، دهه۱۳۸۰ را دهه اوج شکوفایی کشور در حوزه فضایی دانست و گفت: «در دهه۹۰ که به فناوریهای فضایی دسترسی پیدا کردیم، تلاش شد تا به سمت ساخت و پرتاب ماهوارههایی برویم که بتوانیم از دادههای آن استفاده کنیم؛ ازاینرو به سمت عملیاتی کردن فناوریهای این حوزه حرکت شده است و در سالهای۱۳۹۸ و۱۳۹۹ شاهد خروجیهای این اقدامات خواهیم بود.»
دکتر منوچهر منطقی با بیان اینکه فناوریهای مربوط به حملونقل هوایی به یکدیگر در حال نزدیک شدن است، افزود: «همه فناوریهای این حوزه چون کشتی، ریلی، خودرو، هواپیما و بخشهای فضایی به سمت هوشمند شدن درحرکت هستند. ازاینرو فناوریهای فضایی و هوایی به یکدیگر شبیه شده است؛ بهگونهای که توسعه در فناوری یکی از این حوزهها منجر به توسعه سایر حوزهها میشود.»
وی با بیان اینکه حملونقل بهصورت یک مجموعه ترکیبی تبدیلشده است، خاطرنشان کرد: «برای آنکه حملونقل با کمترین هزینه و سریعترین زمان صورت گیرد، از حملونقل ترکیبی استفاده میشود و در دنیا نیز بخشهای مجزای هوایی و فضایی ایجاد نمیشود و به سمت یکپارچهسازی رفتند و از توانمندیها و ظرفیتهای این بخش استفاده میکنند.»
منطقی با بیان اینکه ما در ایران از ۲سال قبل بهصورت غیررسمی در این زمینه کار را آغاز کردیم، ادامه داد: «ولی زمان آن رسیده بود که به این فناوریها هویت دهیم و زمانی که ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته ایجاد شد، بخشهای مختلف راه و شهرسازی به ما اعلام کردند که در چه بخشهایی کمبود دارند و در چه زمینههایی اقدام شده است.»
دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته آغاز فعالیت این ستاد را از آبان ماه سال جاری عنوان کرد و افزود: «این ستاد در حوزه ریلی و در حوزه تولید و طراحی محصول ایجادشده است؛ ما در مورد اجزای یک محصول ریلی میتوانیم تا ۸۵ درصد بهصورت خوداتکا عمل کنیم و این خوداتکایی در این حوزه بهطور متوسط حدود ۴۵درصد است، ولی در بخش خودرویی ۶۰تا ۷۰درصد است که این اختلاف به دلیل این است که این دو از یکدیگر مجزا بودند و از زنجیره تأمین مشترکی بهره نبردند؛ ازاینرو زمانی که این دو بخش در کنار هم قرار گیرند، میتوانیم در جهت افزایش خوداتکایی، ۱۰تا ۲۰درصد وضعیت فعلی را ارتقا دهیم.»
وی اضافه کرد: «این عدم خوداتکایی در بخش خودرویی به میزان ۱۰تا ۲۰درصد درجاهایی است که دارای فناوریهای پیشرفته است و این فناوریها در سایر بخشها موجود است. بهعنوانمثال در حال حاضر کیسه هوای خودرو را بهطور کامل از خارج وارد میکنیم و این فناوری در بخشهای هوایی و فضایی موجود است و کافی است این اجزای مختلف در کنار هم قرار گیرد و میتواند فناوری بهگونهای به محصول تبدیل شود که بتوان از آن در ارتقای ایمنی خودرو استفاده کرد.»
سنجش از راه دور
منطقی، بخشهای هوایی و فضایی را نیازمند زیرساختهای زیادی دانست که در یک بازه زمانی یک تا چند دهه ایجادشده است، گفت: ایجاد این زیرساختها نیازمند برنامه راهبردی است و بدون این برنامه نمیتوان در این زمینه وارد و موفق شد.
وی ادامه داد: «ما تا بهمن سال۱۳۹۱ این برنامه را نداشتیم و یا برنامه جامعی نبوده است؛ ازاینرو از سوی معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری با حضور ۴۰۰نفر از متخصصان این حوزه برنامه راهبردی هوافضا تا ۱۴۰۴ را تدوین کردند که این گروه بعد از ۲سال نقشه راهبردی را تهیه کردند که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.»
منطقی با تأکید بر اینکه با این اقدام از بهمنماه سال۱۳۹۱ برنامه راهبردی حوزه هوا و فضا تدوین شد، ادامه داد: «حرکتهایی که عمدتاً در حوزه این فناوریها در کشور صورت گرفته است، عمدتاً بر اساس این برنامه راهبردی بوده است.»
وی در خصوص اوج شکوفایی در بخش فضایی با تأکید بر اینکه در این زمینه ۳دهه فعالیت داشتیم، اظهار کرد: «در دهه۷۰ تا اوایل۸۰ ازآنجاییکه تصور بر این بود که فعالیتهای فضایی بینالمللی است؛ ازاینرو همکاران بینالمللی با کشورهای هند، ایتالیا و روسیه داشتیم و با آنها پروژههای مشترکی را اجرایی کردیم؛ ولی این پروژههای مشترک هیچکدام با موفقیت همراه نبوده است.»
منطقی اضافه کرد: «ازآنجاییکه مشاهده شد با همکاریهای بینالمللی نمیتوانیم به نتیجه برسیم، ازاینرو از ابتدای دهه۸۰ بر اساس یادگیریهایی که در همکاریهای بینالمللی به دست آمد و همچنین توانمندیهای داخلی، اقدام به خوداتکایی در بخش فضایی کردیم و در ۱۴بهمن سال۱۳۸۷ موفق شدیم ماهوارهای بسازیم و با ماهوارهبر بومی پرتاب کنیم.»
دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی، دهه۱۳۸۰ را دهه اوج شکوفایی کشور در حوزه فضایی دانست و افزود: «در دهه۹۰ فهمیدیم که به فناوریهای فضایی دسترسی پیدا کردیم و از آن زمان تلاش شد تا به سمت ساخت و پرتاب ماهوارههایی برویم که بتوانیم از دادههای آن استفاده کنیم؛ ازاینرو در دهه۹۰ به سمت عملیاتی کردن فناوریهایی که به آن رسیده بودیم، حرکت کردیم.»
به گفته وی، مقدمات این اقدامات از سال۱۳۹۶ آغازشده بود و در سال۹۷ ادامه دارد و خروجیهای این اقدامات را در سالهای۱۳۹۸ و۱۳۹۹ مشاهده خواهیم کرد.
منطقی بابیان اینکه تاکنون از دادههای فضایی در بخشهای مختلف کمتر استفادهشده است، توضیح داد: «بهعنوانمثال در دنیا در همه بخشها از اطلاعات فضایی در بخشهای کشاورزی بهمنظور افزایش بهرهوری تا میزان ۴۰درصد و کاهش مصرف آب استفاده میشود.»
این محقق حوزه هوافضا بابیان اینکه ۹۰درصد آب کشور صرف بخش کشاورزی میشود، اظهار کرد: «ازاینرو لازم است از اطلاعات ماهواره در جهت کاهش و بهینه کردن مصرف آب استفاده شود. به این صورت که میتوان با استفاده از ماهوارهها رطوبت خاک را اندازهگیری کرد و بر اساس دادههای بهدستآمده میتوانیم تشخیص دهیم که چه نواحی نیاز به آبیاری دارد و چه نواحی نیازی به آبیاری ندارد و یا اگر رطوبت خاک به حداقل رسید، میتوان برای اجرای برنامه آبیاری مجدد اقدام کرد.»
وی با بیان اینکه با استفاده از فناوری ماهواره میتوان ۴۰تا ۶۰درصد در مصرف آب صرفهجویی کرد، گفت: «در حال حاضر این طرح در کشور بهصورت آزمایشی و پایلوت اجرایی شده است و با توجه به قرارداد همکاری سازمان فضایی با وزارت جهاد کشاورزی، درحالتوسعه این فناوری در بخش کشاورزی کشور هستیم.»
منطقی استفاده از دادههای ماهوارهای در توسعه روستا را از دیگر کاربردهای فناوریهای فضایی نام برد و گفت: «پزشک از راه دور و یا آموزش از راه دور ازجمله این کاربردها است که کشوری مانند هند از آن بهره میبرد و در کشور ماه نیز در این زمینه طرح اولیهای تشکیلشده است و در حال پیادهسازی است تا از دادههای فضایی در توسعه روستایی استفاده کنیم.»
دبیر ستاد توسعه فضایی و حملونقل پیشرفته با بیان اینکه بخش هوایی در کشور بیشتر از بخش فضایی توسعه داشته است، اظهار کرد: «البته ما از ۱۳۸۷ پیشرفت سریعی در حوزه فضایی داشتیم، بهگونهای که سریعترین رشد را در دنیا داشتیم؛ ولی بخش هوایی از قبل از انقلاب در کشور بهپیش میرفته است.»
وی ساخت ماهواره و ماهوارهبر و کاربرد آن در عرصه اقتصادی را ازجمله زمینههای توسعه فناوریهای فضایی در کشور دانست و ادامه داد: «توسعه هوایی در بخشهای پهپاد، هوانوردی و اجرای آن است.»
اسناد و برنامه راهبردی
دبیر ستاد توسعه راهبردی با بیان اینکه در نقشه جامع فضایی ۷هدف تعیینشده است، گفت: «طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی از اولین اولویتها است که بر اساس آن اعلامشده که کشور باید بتواند ماهواره را بسازد و در مدار ۳۶هزار کیلومتر قرار دهد.»
وی ساخت ماهوارههای سنجشی برای پایش زمین را از دیگر هدفگذاری نقشه جامع فضایی نام برد و خاطرنشان کرد: «ماهوارههای سنجشی دارای دقتهای مختلفی است و دقتی که تعیینشده، ۱۰متر است؛ به این معنی که از نقطهای که ماهواره در مدار ۵۰۰تا ۷۰۰کیلومتر قرار میگیرد، باید وسعت ۱۰در۱۰ در زمین را تشخیص دهد.»
منطقی بخش توسعه ناوبری را سومین هدفگذاری دانست و افزود: «در این بخش کشور باید بتواند ماهوارهها را در هر نقطهای با دقت بالا تعیین موقعیت کند. در حال حاضر از جیپیاس (GPS) در وسعت زیادی استفاده میشود. ما در این زمینه تلاش میکنیم که سیستم تعیین موقعیت بومی را طراحی کنیم.
وی پرتابکنندهها را از دیگر هدفگذاریها در حوزه فضایی نام برد و ادامه داد: «در این زمینه باید تا انتهای۱۴۰۴ بتوانیم ماهوارههای تا ۷۰۰کیلوگرم را تا مدار هزار کیلومتر قرار دهیم.
منطقی، رابطه خلقت و فضا را از دیگر هدفگذاریها نام برد.»
وی بابیان اینکه در برنامههای بلندمدت حوزه هوافضا کمتر درباره کاربریها بحث شده است، گفت: «اگر برای فناوریهای فضایی که به آنها دستیافتیم، کاربریهای اقتصادی تعریف نکنیم، کمتر اثر آنها را در جامعه میبینیم. ازاینرو علاوه بر آنکه از شورای عالی انقلاب فرهنگی خواستهشده است تا سند فضایی کشور را موردبازنگری قرار دهد، باید به اهدافی چون ماهواره سنجشی برسیم که موفق به ساخت آن شدهایم، ضمن آنکه به ساخت ماهوارههای مخابراتی که تعداد کانال کمتری دارند، نیز دستیابیم.»
منطقی، سامانههای تعیین موقعیت را از دیگر اهداف کشور در بخش هوافضا دانست و ادامه داد: «در زمینه پرتابگرها هم برنامهریزیشده؛ چراکه یکی از اهداف سند هوافضا است.»
وی همچنین به توانمندیهای فضایی ایران در قبل از انقلاب اشاره کرد و گفت: «در آن زمان ایستگاه دریافت اطلاعات در ماهدشت راهاندازی شده بود که قرار بود از اطلاعات آن، کشور بهرهمند شود. علاوه بر آن قرار بود ۳ماهواره در مدار قرار دهیم که محقق نشد.»
منطقی، هزینه ساخت ماهواره در کشور را یکسوم نمونههای مشابه کشورهای خارجی دانست و افزود: «ماهوارهها در انواع مختلفی ساخته میشوند. یک دسته ماهوارههایی که در مدار ۲۵۰تا ۳۰۰کیلومتر پرتاب میشوند که ماهواره امید از این نوع است.»
وی، ماهوارههای کاربردی را در مدار ۵۰۰تا ۷۰۰کیلومتر ذکر کرد و یادآور شد:« ماهواره پیام قرار بود در این مدار قرار گیرد.»
برنامهریزی برای هدفی که بلندپروازانه خوانده میشود
دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته با اشاره به برخی موفقیتهای کشور در حوزه فضایی، خاطرنشان کرد: «در ماهواره پیام امیرکبیر دقت دوربین ۴۰متر بود و این دقت در ماهواره دوستی دانشگاه شریف حدود ۱۶تا ۲۰متر است و در ماهوارههایی که الآن درحالتوسعه آنها هستیم، دقت حدود ۱۰متر مدنظر است؛ ولی برای دوربینهایی که بتواند دقت ۱۰متر را بگیرد و قابلنصب بر روی فناوریهای بومی باشد، نیاز به دستیابی به دانش فنی ساخت حسگرهایی است که ما را بهدقت کمتر از ۱۰ برساند که قطعاً به این دانش نیز میرسیم؛ ولی از این اطلاعات ممکن است در بخش اقتصاد نتوانیم استفاده کنیم.»
به گفته وی، در حال حاضر دوربینهای استفادهشده در ماهوارهها از نوع چند طیفی است؛ ازاینرو تصاویر ارسالی از آنها رنگی است.
این مقام مسئول، اعزام انسان به فضا را از دیگر اهداف کشور در حوزه فضا نام برد و در پاسخ به برخی انتقادات در زمینه بلندپروازانه بودن این طرح توضیح داد: «بررسیهای ما نشان میدهد، بهتر است این پروژه را در دو فاز اجرایی کنیم. در فاز اول موجود زنده پرتاب کنیم و برگردانیم که در این زمینه موفق عمل شده و فاز دوم اعزام انسان به فضا است.»
وی با تأکید بر اینکه در همه کشورها برای اعزام انسان از تشکیلات مشترکی استفاده میشود، خاطرنشان کرد: «ما نیز مشاهده کردیم که اگر بخواهیم در این زمینه اقدام کنیم، باید از مسیر جهانی عبور کنیم.»
منطقی با بیان اینکه تاکنون ۱۷کشور از تأسیساتی که روسیه برای اعزام انسان ایجاد کرده است، استفاده کردهاند، یادآور شد: «برنامهریزی کردیم که اگر بخواهیم انسان به فضا اعزام کنیم، از این تأسیسات بهره ببریم. ولی در حال حاضر اولویت ما توسعه بخشهایی است که بتوانیم آنها را سریع به اقتصاد نزدیک کنیم.»
وی اضافه کرد: «زمانی که استفاده از فناوری فضایی در اقتصاد، اولویت باشد، بهجای کاهش بودجهها، اعتبارات روند افزایشی مییابد و ازاینرو الآن تمرکز ما بر روی ماهوارههای سنجشی و مخابراتی و پرتابکنندهای است که ماهواره را در مدار قرار دهد.»
بخش هوایی و بومیسازی قطعات
دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته با اشاره به توسعه فناوریهای هوایی در قبل از انقلاب، گفت: «در قبل از انقلاب هم در بخش هواپیمای نظامی و هم غیرنظامی بهترینهای دنیا را داشتیم، ولی تنها از آنها استفاده میکردیم.»
وی بابیان اینکه هواپیما یک سامانه بسیار حساس است و باید در زمانهای مختلف مورد بازبینی قرار گیرد، افزود: «این امر نیاز به تخصصها و ابزارهای مختلفی دارد، ولی مدیریت این سیستم در اختیار ایران نبود، ما در لایه تکنیسینی بودیم و طبق دستورالعملهایی که به ما داده میشد، عمل میکردیم. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران با مجموعهای مواجه بودیم که تجهیزات و دستورالعملها را داشت، ولی تخصص لازم را نداشت که با تلاش فراوان و با شروع جنگ تحمیلی افرادی که در این حوزه بودند، در این حوزه مسلط شدند.»
وی بخشهای هوایی و هوانوردی را اموری بینالمللی توصیف کرد و یادآور شد: «اگر بهصورت بینالمللی در این زمینه اقدام شود، پیشرفت آن سریعتر و کمهزینهتر خواهد بود، ولی اگر بخواهیم بهتنهایی انجام دهیم، باید با اتکا به توانمندیهای داخلی اقدام شود که در آن زمان در بخش پشتیبانی هواپیما این کار انجام شد.»
منطقی بابیان اینکه در پیش از انقلاب در حوزه پهپادها هیچ دستاوردی نداشتیم، ولی امروزه تبدیل به صنعت بومی کشور شده است، اظهار کرد: «پیشبینی ما این است که در آینده عمده پهپادها بهجای حوزه نظامی در بخشهای تجاری توسعه مییابند و در این زمینه نیز در ستاد توسعه فناوریهای پیشرفته اقدامات وسیعی صورت گرفته است که از آن جمله میتوان به بخشهای امنیتی آن اشاره کرد.»
وی با بیان اینکه در همه کشورها، پهپادها تحت کنترل هستند، ادامه داد: «در حال حاضر بخشهای مختلف درصدد هستند تا از این ابزار استفاده کنند که برای این امر مرکزی ایجادشده که در آن به کاربران کد شناسایی ارائه میشود و کاربران با استفاده از این کد شناسایی میتوانند از پهپاد استفاده کنند. ما در این زمینه در ابتدای مسیر هستیم.»
علاوه بر آن، توانمندی در زمینه ساخت هواپیمای هوانوردی عمومی ۲تا ۱۰نفره در کشور ایجادشده است، ضمن آنکه به توانمندی در بخشهای پشتیبانی و طراحی نمونه بالگردها نیز دستیافتیم.
به گفته وی، عمده دانش هواپیمای نظامی بومی است.
دبیر ستاد توسعه فناوریهای فضایی و حملونقل پیشرفته، با بیان اینکه در حال حاضر ۳۰تا ۴۰درصد تجهیزات، خارجی و باقی آن داخلی است، اظهار کرد: «تاکنون ۴۵۰شرکت دانشبنیان در این حوزه فعالشده است و بومیسازی تجهیزات با کمک همین شرکتها بوده است.»
منبع
خبرگزاری ایسنا
با اشتراک گذاری مطلب از اسپاش حمایت کنید
https://espash.ir/?p=12293