محمد امین آهنگری: بخش فضایی ایران تاکنون مدیران بسیاری با تفکرات و دیدگاههای متفاوت، به خود دیدهاست، اما در میان آنان شاید هیچکدام بهاندازه مرتضی براری که کمتر از یک سال پیش به ریاست سازمان فضایی ایران منصوب شد، داعیه توسعه اقتصاد فضایی را نداشته باشد. طی این مدت میتوان گفت سیاستهای وی در این مسیر بر راهاندازی استارتآپهای فضایی و جذب سرمایه بخش خصوصی تمرکز داشته است که در همین راستا اخیرا تصویب پروانه فعالیت اپراتور ماهواره مخابراتی بهعنوان یکی از دستاوردهای اساسی سازمان فضایی ایران معرفی شد همچنین این سازمان با تعیین دستیار ویژه در امور توسعه کسبوکارهای فضاپایه و راهاندازی برخی همایشها تلاش بر گردآوری ایدههای نو بهمنظور راهاندازی استارتآپهای فضایی کرد. هرچند این اقدامات در مقام خود قابلتقدیر بوده و دیدگاه توسعه اقتصاد فضایی یکی از پرطرفدارترین روندهای جهانی در حوزه فضا است اما باید در نظر داشت دستیابی به اهداف بزرگ اینچنینی نیاز به تصمیمگیریهای بسیار هوشمندانهای دارد که واقعبینی شرط اول آن است.
تصویب اپراتور ماهواره مخابراتی را شاید بتوان یکی از اقدامات سازمان فضایی دانست که نشان میدهد این سازمان به یکهتازی مخابرات ماهوارهای در اقتصاد فضایی واقف است و در این راستا تلاش میکند اما باید در ادامه در نظر داشت که این گام در عمل تنها یک گام ابتدایی محسوب میشود که شاید یکی از کوچکترین مسائل را در حوزه ورود بخش خصوصی به اپراتوری واقعی ماهواره را حل کند. چراکه شرکتهای خصوصی فعال این بخش، در حال حاضر دغدغههای فراوان دیگری دارند که عمده آنها به مسائل اقتصادی کلان کشور مرتبط میشود. بدینجهت این دغدغهها تنها توسط سازمان فضایی و کارشناسان آن سازمان قابلحل نیست بلکه مشارکت مردان اقتصادی و سایر دستگاههای کشور را میطلبد اما سازمان فضایی میتواند متولی و پیگیر حل آنها باشد. کما اینکه در خبرها آمده سازمان فضایی امارات درصدد است قوانین اقتصادی را در کشورش به تصویب برساند که مسیر ورود سرمایههای خارجی را به کشورش در این حوزه تسهیل نماید، درست مانند کاری که کشور لوکزامبورگ چندین سال است باقدرت در حوزه حاکمیتی انجام میدهد و دائماً تسهیلات گوناگونی را برای شرکتهای فضایی که در این کشور سرمایهگذاری کنند فراهم میکند. این دو کشور بیش از آنکه سعی کنند با سرمایه داخلی استارتآپهای فضایی را در کشورشان به راه بیندازند تلاش میکنند تا سرمایهها و ایدههای حرفهایهای جهان را با بسترسازی مناسب اقتصادی به خود جذب کنند. جالب آنکه توسعه اقتصاد فضایی در امارات موجب نشده تا این کشور از جذابیتهای فضا برای افزایش غرور ملی مردمش غافل شود و پروژه ارسال فضانورد اماراتی را هم کلید زده است اما بهگونهای هوشمندانه برای این هدف تنها بهای آموزش و پرتاب فضانورد با پرتابگر روسی را تقبل کرده تا با پرهیز از فرو غلتیدن در چاه پروژههای پرهزینه غیراقتصادی به اولویت اصلی خود یعنی توسعه اقتصاد فضایی لطمهای وارد نشود.
البته برنامهها در روسیه برای توسعه اقتصاد فضایی متفاوت است. این کشور در ابتدا برای ایجاد تحرک بیشتر در حوزه اقتصاد فضایی سازمان فضایی خود را به شرکت تبدیل کرد اما پس از مدتی ناگزیر از جنگی بیامان با فساد اداری موجود در بخش فضایی خود شد. این برنامههای متفاوت بهوضوح نشان میدهند که نمیتوان یک نسخه واحد را برای کشورهای متفاوت پیچید اما مهم این است که نسخه را یک دکتر حرفهای و متخصص فن بپیچد.