آیا ساخت شهرکهای فضایی در مدار زمین به واقعیت میپیوندد؟
سیروس برزو: گرچه نخستین پیشنهادکننده ایجاد شهرکهای فضایی کنستانتین تسیولکوفسکی بود اما روسها چندان علاقهای به ساخت آن درگذشته ابراز نکردند و اولین طرحهای مربوط به چنین سفینههای از سوی جرالد اونیل استاد دانشگاه و پژوهشگر امور فضایی آمریکا در 1969 ارائه گردید.
وی با اعداد و ارقام نشان داد که ساخت شهرکی عظیم با حضور هزاران نفر در مدار زمین میسر است.
جرالد اونیل چهار طرح را برای استقرار دائمی بشر در مدار زمین ارائه کرد. این شهرکها به شکل استوانههای عظیمی ساخته خواهند شد. بر اساس طرح اونیل موارد موردنیاز توسط سفینههای باربری متعدد به مدار حمل و در آنجا توسط استادکاران فضایی به هم وصل شده شکل داده میشوند و سرانجام بهصورت استوانههایی درخواهند آمد که دوبهدو به هم متصلاند هر یک از آنها به شش قسمت تقسیم میشوند. سه قسمت شیشهای و سه قسمت فلزی بخشهای شیشهای برای استفاده از نور خورشید ساختهشده و بهعنوان “پنجره” استفاده میشود و بخشهای فلزی محل زندگی افراد ساکن در شهرک خواهند بود این استوانههای عظیم با چرخش حول محور طولی جاذبهای مصنوعی به وجود میآورند و با استفاده از این جاذبه در قسمتهای فلزی بدنه ساختمانها تپه و ماهور، مزارع کشاورزی رودخانه، مرغزار و غیره به شکل زمین به وجود خواهد آمد تولیدات ساکنان این شهرکها هم برای خود آنها و هم زمینیان بهکاربرده میشود البته این امکان برای آنها وجود دارد که در ایستگاههای کوچکتری خارج از محدود شهرک با استفاده از بیوزنی به تولید مواد فوقالعاده خالص و یا ترکیبات نایاب بپردازند.
یکسوی استوانه به لنگرگاه سفینههای دورپرواز، یا دیدارکنندگان زمینی تعلق دارد ناوهای کیهانی در آغاز و پایان سفر به این سکوها ملحق شده و فضانوردان برای استراحت یا آمادگی بیشتر دیدار از شهرک مداری خواهند داشت حتی برخی از این شهرکها میتواند بهعنوان محلی جهت تطبیق مجدد ارگانیسم بدن فضانوردانی که به سفرهای دورودراز بین سیاره ای پرداختهاند به کار رود زیرا بیوزنی اثرات نامطلوبی بر روی بدن کیهاننوردان میگذارد حال اگر فضانوردی پس از سفری دو، سهساله به شهرکی در مدار زمین وارد شود که حالت چرخشی برای ایجاد جاذبه مصنوعی نداشته باشد بهراحتی در آن مستقر میشود این شهرک میتواند طی چند ماه بدن کیهاننورد را به نیروی جاذبه عادت دهد به این صورت که حرکت ضعیفی را حول محور طولی آغاز میکند و طی روزهای متوالی به این حرکت شتاب میدهد بهطوریکه در پایان نیرویی معادل جاذبه زمین تولید شود و بدن فضانورد بهتدریج با چنین کششی آشنا گردد.
در سوی دیگر شهرکهای استوانهای، سیستم تولید انرژی توسط نیروی بخار قرار دارد آینههایی نور خورشید را به مخزن مخصوصی منعکس میکنند آب موجود در مخزن به بخار تبدیل و تولید انرژی میکند بدین ترتیب کلیه نیازهای شهرک ازلحاظ برق تأمین میگردد برای جلوگیری از صدمه دیدن ساکنان شهرک توسط نور شدید خورشید کرکرههایی نیز در طول پنجرهها ساختهشده که توسط سامانهای رایانهای مقدار ورود نور به داخل شهرک استوانهای را تنظیم میکند.
نخستین طرح ارائهشده توسط اونیل استوانهای است به طول یک کیلومتر، قطر دویست متر و وزن پانصد هزار تن که حدوداً توانایی اسکان ده هزار نفر را دارد. این شهرک برای ایجاد جاذبه مصنوعی باید هر دقیقه ۱.۷۶ بار به دور خود در جهت محور طولی بچرخد.
شهرک دوم دارای ۳.۲ کیلومتر طول، ۶۴۰ متر قطر بوده و توانایی اسکان ۲ میلیون نفر را دارد و برای ایجاد جاذبه مصنوعی باید هر دقیقه ۰.۹۵ دور گردش داشته باشد.
شهرک سوم دارای 32 کیلومتر طول ۶.۴ کیلومتر قطر است و میتواند ۲۰ میلیون نفر را در خود جای دهد. این شهرک برای ایجاد جاذبه مصنوعی در هر دقیقه حدود نیم دور در حول محور طولی خود میچرخد.
اونیل معتقد بود که کلیه مواد موردنیاز در این شهرکها میتواند از کره ماه تأمین گردد و بارکشهای فضایی این کار را به عهده خواهند داشت به عقیده وی چون برای راهاندازی و کار دستگاهها و تجهیزات بهکاررفته در این شهرکها از انرژی خورشید استفاده میشود. خطر آلودگی هوا تهدیدی برای ساکنان آن نخواهد بود و کلیه دستگاهها و ادوات میتواند با بالاترین بازدهی به کار بپردازند. شهرکها در فاصله ۳۵۰ هزار کیلومتری زمین مستقر خواهند شد این منطقه در یک رأس مثلث متساویالاضلاعی تخیلی است که در دو گوشه دیگر آن ماه و زمین قرار دارد و به “منطقه لاگرانژ” مشهور است در این محل نیروی ثقل ماه و زمین به شکلی بر هم اثر میگذارند که هر جسمی در آن نقطه قرار گیرد. بهاصطلاح “قفل” میشود و این کار باعث میگردد که جسم بهصورت ثابت بتواند عمل نماید و شهرکها در منطقه لاگرانژ با نیروی اندکی میتوانند به حرکت خود بهطور مرتب ادامه دهند.
بهجز جرالد اونیل طراحان دیگری نیز برنامههایی را برای ساختن شهرکهای فضایی ارائه کردهاند. کارشناسان معتقدند که با توجه به روشن شدن هرچه بیشتر کاربرد فضای کیهانی برای تولید مواد صنعتی باارزش مسلماً در دهههای آخر قرن بیست و یکم، بشر شاهد استقرار چنین شهرکهایی در مدار زمین خواهد بود.
از دیگر طرحهای ارائهشده شهرک کیکی شکل دانشگاه استنفورد است. این سکونتگاه فضایی تقریباً دو کیلومتر قطر و حدود ده میلیون تن وزن دارد و برای تولید جاذبه مصنوعی حول محور مرکزی خود میچرخد.
این شهرک شبیه به لاستیک اتومبیل است و قطر داخلی آن به ۶۳۰ متر میرسد. بخش بیرونی توسط پرههایی به قسمت مرکزی که شامل نیروگاه و مرکز کنترل است متصل هست روی این شهرک آینهای با انحراف ۴۵ درجه نصب گردید که نور خورشید را بهطور دائم بر روی آن منعکس میسازد. و بدین ترتیب ساکنان این شهرک نیز از نیروی بیکران خورشیدی برای کسب انرژی موردنیاز دستگاهها و وسایل برقی خود استفاده خواهند کرد.
بهجز شهرکهایی که گفته شد سکونتگاههای دیگری توسط شرکتهای سازنده وسایل و تجهیزات فضایی در دست طراحی است تا با استقرار آنها در مدار زمین به تولید مواد صنعتی بپردازند.
این شهرکها همانگونه که گفته شد علاوه بر تولید مواد صنعتی بهعنوان محل ساخت ناوها فضایی دورپرواز، هتل فضایی اقامتگاه موقت کیهاننوردان و محل تطبیق مجدد با جاذبه زمین به کار خواهند رفت.
علیرغم تمام خوشباوریهای عدهای، کارشناسان معتقدند که استقرار چنین شهرکهای عظیمی حداقل در اواخر قرن فعلی امکانپذیر خواهد بود