ستاره ۲ ام ۱۲۰۷ و سیاره قرمز آن
ستاره ۲ام ۱۲۰۷ که بهنامهای 2M1207A یا 2MASS J12073346-3932539نیز شهرت دارد، یک ستاره کوتوله قهوهای در صورت فلکی قنطورس است.
سیاره ۲ام۱۲۰۷بی که در کنار ۲ام۱۲۰۷ دیده میشود شاید نخستین جرم سیارهای فراخورشیدی همراه ستارهای باشد که بهطور مستقیم از آن عکسبرداری شده است و نخستین سیاره همراه کشفشدهای است که به دور یک ستاره کوتوله قهوهای میگردد.
ستاره ۲ام۱۲۰۷ به دنبال رصد 2MASS (رصد آسمان با کمک اشعه مادونقرمز) کشف شد؛ ازاینجهت 2M به مختصات نجومی آن اضافه شد و نام ستاره کامل شد. این ستاره بسیار جوان از نوع ام۸ و احتمالاً عضوی از مجموعه ستارههای (TW Hydrae) محسوب میشود. جرم تخمینی این ستاره حدود ۲۵ برابر جرم مشتری است و سیاره همراه آن 2M1207b طبق آنچه برآورد شده ۳ تا ۱۰ برابر جرم مشتری را دارد. در چند میلیارد سال آینده این سیاره در حین اینکه هنوز درخشندگی قرمزرنگ خود را خواهد داشت به دنبال سرد شدن فشردهتر و جمعتر و اندازهاش اندکی از مشتری کوچکتر خواهد شد.
به دنبال نورسنجی اولیه، فاصله آن تا سیاره زمین ۷۰ پارسِک محاسبهشده است. اریک ماماجِک، ستارهشناس آمریکایی در دسامبر ۲۰۰۵ با بهکارگیری روش خوشههای سیار ، فاصله دقیقتری را گزارش کرد؛ فاصلهای که او ارائه داد حدود ۵۳ پارسِک معادل حدود ۱۷۲ سال نوری است.
بسیاری از کوتولههای قهوهای مانند ستارههای کلاسیک تی گاو توسط دیسکی از گاز و غبار احاطهشدهاند که این گاز و غبارها به کوتوله قهوهای میچسبند و با آن ترکیب میشوند. در ابتدا این تردید برای ستارهشناسها پیش آمد که ستاره ۲ام۱۲۰۷ نیز به دلیل داشتن خط H α دارای چنین دیسکی باشد. این امر مدتی بعد با استفاده از طیف نمایی فرابنفش مورد تأیید قرار گرفت. وجود دیسکی از گاز و غبار با کمک مشاهدات مادونقرمز نیز به اثبات رسید.
بهطورکلی، انباشته شدن گاز و غبار در دیسک سبب خروج فورانهای سریعی در جهت عمودی نسبت به آن میشوند. چنین پدیدهای در ستاره ۲ام۱۲۰۷ نیز مشاهدهشده بود. در مقالهای که در آوریل ۲۰۰۷ در ژورنال تخصصی Astrophysical Journal منتشر شد شرح دادهشده است که این ستاره کوتوله قهوهای از دو قطب خود موادی را به بیرون پرتاب میکند. این مواد فوران شده که تا مسافت ۱۰۹ کیلومتر در فضا پراکنده میشوند با کمک تلسکوپ ویالتی (VLT) در رصدخانه جنوبی اروپا (European Southern Observatory) که سازمانی اروپایی برای پژوهشهای اخترشناسی در نیمکره جنوبی است شناسایی شدند. این مواد فورانی با سرعت تنها چند کیلومتر در ثانیه به هوا پرتاب میشوند. همانطور که گفته شد، جسم سیارهای ۲ام۱۲۰۷بی در صورت فلکی قنطورس به دور ستاره کوتوله قهوهای ۲ام۱۲۰۷ میگردد و تقریباً ۱۷۰ سال نوری با زمین فاصله دارد. شهرت این سیاره قرمز به این دلیل است که نخستین سیاره فراخورشیدی به شمار میرود که بهطور مستقیم با عکسبرداری مادونقرمز قابلمشاهده است. گفته میشود که فاصله آن تا ستاره کوتوله قهوهای ۲ام۱۲۰۷ بهاندازه فاصله سیاره پلوتو تا خورشید است.
این سیاره حجم گازی بسیار داغی است که طبق محاسبات انجامشده دمای سطح آن تا حدود ۱۶۰۰ کلوین میرسد. علت دمای بالای آن وجود نیروی گرانشی بینابینی با جرم آسمانی دیگری است. طیف مادونقرمز آن نشان میدهد که در اتمسفر آن مولکولهای آب وجود دارد. بااینحال، نه سطح این سیاره و نه سطح قمرهای آن از اجرام کاندیدا شده احتمالی دارای حیات نیستند.
سیاره ۲ام۱۲۰۷بی از ستاره همراهش حدود ۱۰۰ برابر کمنورتر است و نخستین بار آن را با تلسکوپ VLT همچون لکهای از نور قرمز ضعیف در آسمان رصد کردند. پس از رصدهای اولیه این پرسش مطرح شد که آیا این لکه مایل به قرمز صرفاً در اثر دوبینی چشمی ایجادشده است یا خیر. ولی به دنبال رصدهای بیشتر توسط تلسکوپ فضاییهابل و تلسکوپ VLT ثابت شد که این دو جرم آسمانی باهم حرکت میکنند و درنتیجه احتمالاً یک سامانه ستارهای دوتایی هستند.
محاسبات مربوط به جرم، اندازه و دمای سیاره ۲ام۱۲۰۷ بی هنوز دقیق و قطعی نیستند. اگرچه شواهد طیفسنجی بیشتر با جرمیمعادلحدود ۸ برابر سیاره مشتری و دمای حدود ۱۶۰۰ کلوین منطبق هستند، نظریههایی که با ارائه مدلهایی از چنین جرم آسمانی ارائهشدهاند پیشبینی میکنند که درخشندگی آن ۱۰ برابر ازآنچه مشاهده میشود بیشتر است. این احتمال وجود دارد که نور این سیاره به دلیل وجود دیسکی از گاز و غبار که آن را احاطه کرده است ضعیفتر شده باشد. ماماجک و مایکل مِیِر این احتمال بسیار ضعیف را عنوان میکنند که این سیاره درواقع بسیار کوچکتر به نظر میرسد، ولی در حال متصاعد کردن حرارتی است که در اثر یک برخورد اخیر ایجادشده است. در مورد اینکه سیاره ۲ام۱۲۰۷بی به معنای واقعی یک سیاره باشد پرسشهایی مطرح است. طبق تعاریف ارائهشده از واژه سیاره، سیاره بودن ۲ام۱۲۰۷بی مستلزم این است که به همان طریقی که سیارههای منظومه شمسی شکلگرفتهاند به وجود آمده باشد، یعنی با جذب ثانویه گردوغبار و گاز در یک قرص پیش ستارهای تشکیلشده باشد. قرصهای پیش ستارهای تودههایی از غبار و گاز هستند که اغلب به دور ستارگان جوان میچرخند. با توجه به چنین تعریفی، اگر سیاره ۲ام۱۲۰۷بی در اثر برخورد گرانشی مستقیم با یک سحابی گازدار شکلگرفته باشد، باید آن را بهجای یک سیاره، بیشتر یک خرده سیاره یا شبه ستاره کوتوله قهوهای در نظر گرفت. بحثها و تردیدهای مشابهی هم در رابطه با سیاره فراخورشید LQ Lupi b وجود دارد که نخستین بار در سال ۲۰۰۴ رصد شد.
از سوی دیگر، کشف اجرام حاشیهایتر مانند Cha110913-773444 که یک جرم سیارهای معلق است این پرسش را مطرح میکند که آیا نحوه شکلگیری، معیاری موثق و قابل قبولی برای طبقهبندی ستارهها، ستارههای کوتوله قهوهای و سیارهها و تمایز بین آنها هست یا خیر. به هر ترتیب در سال ۲۰۰۶، گروه پژوهشی سیارههای فراخورشیدی اتحادیه بینالمللی اخترشناسی (IAU)، سیاره ۲ام۱۲۰۷بی را بهعنوان یک جرم سیارهای همراه برای کوتوله قهوهای توصیف کردند. هدف این سازمان بینالمللی که در سال ۱۹۱۹ میلادی تأسیس شد، ارتقاء و حفظ دانش اخترشناسی در تمامی زمینهها است.