مهم‌ترین رویدادهای نجومی سال ۱۳۹۹

مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، با بیان اینکه سال ۱۳۹۹ همانند سال ۲۰۲۰ سالی کبیسه است، گفت: «در آسمان سال ۱۳۹۹ به‌عنوان آخرین سال قرن خورشیدی، شاهد دو رخداد خورشیدگرفتگی، دو بارش شهابی و عبور سیارکی از کنار کره زمین خواهیم بود؛ ضمن آنکه پدیده مقارنه بزرگ غول‌های گازی منظومه شمسی در حالی در سال جاری اتفاق می‌افتد که این همنشینی در ۳۹۷ سال قبل رخ داده است.»

وی افزود: «در سال گذشته برگزاری روز جهانی ستاره‌شناسی در ۲۱اردیبهشت را داشتیم که گروه‌های مختلفی از سراسر ایران در روز و هفته جهانی ستاره‌شناسی برنامه‌های متعددی را برگزار کردند؛ از جمله انجمن نجوم آماتوری ایران که برنامه‌هایی را در خصوص عمومی‌سازی دانش ستاره‌شناسی اجرایی کرد.»

عتیقی وقوع ماه‌گرفتگی جزیی در روز چهارشنبه، ۲۶ تیرماه را از دیگر رویدادهای نجومی سال گذشته نام برد و یادآور شد: «در این راستا انجمن نجوم آماتوری ایران با همکاری کارشناسان حوزه نجومی برنامه‌های عمومی رصدی این پدیده را همراه با عکاسی در پارک ملت تهران و سایر استان‌ها مانند فارس و ایلام برگزار کرد.»

وی با اشاره به گذر سیاره تیر از مقابل مهر تابان در عصر دوشنبه، ۲۰آبان۹۸ خاطر نشان کرد: «این رویداد همزمان با برگزاری پنجمین جشنواره علم برای همه بود که توسط موزه علوم و فناوری کشور به‌اجرا درآمد و این انجمن نیز برنامه عمومی برای رصد این پدیده در محوطه باغ موزه قصر برگزار کرد تا علاقه‌مندان بتوانند گذر سیاره تیر را از مقابل خورشید در لحظات غروب خورشید مشاهده کنند.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: «علاوه بر آن خورشیدگرفتگی حلقوی ۵دی۹۸ که در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به‌صورت حلقوی دیده می‌شد، در کشور به‌صورت جزئی قابل مشاهده بود که توسط این انجمن در ارتفاعات شمال غرب تهران مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و اطلاعات آن در اختیار مخاطبان قرار داده شد.»

عتیقی به بیان رویدادهای نجومی سال جاری (۱۳۹۹) پرداخت و با اظهار اینکه در سال جاری آسمان شاهد رویدادها و پدیده‌های زیبای نجومی خواهد بود، ابراز امیدواری کرد که مردم بتوانند از این زیبایی‌ها بهره ببرند؛ وی ادامه داد: «دانش اخترشناسی به‌ویژه با رویکرد آماتوری از دریچه‌های مختلف و خاص به رویدادها توجه داشته است. از‌این‌رو این پدیده‌ها می‌تواند موجب آرامش درون باشد.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: «سال ۲۰۲۰ که در آن قرار داریم، یک سال کبیسه است و اگر در تقویم میلادی به ماه فوریه توجه شود، مشاهده خواهد شد که این ماه در سال‌های عادی ۲۸ روزه است؛ ولی فوریه۲۰۲۰، ۲۹ روزه است و نشانگر این مطلب می‌باشد که سال ۲۰۲۰ سال کبیسه است.» این فعال حوزه نجوم آماتوری سال ۱۳۹۹ را آخرین سال قرن حاضر خورشیدی توصیف کرد و یادآور شد: «امسال نیز سال کبیسه را در پیش رو داریم؛ از این رو اسفند سال ۱۳۹۹ نیز ۳۰ روزه است.»

وی دقت تقویم خورشیدی را در محاسبه سال و نگهداری کبیسه دانست و ادامه داد: «کبیسه در دوره‌های ۲۹، ۳۳ و ۳۷ ساله نگهداری می‌شود؛ از این رو گاه‌شماری خورشیدی را به یکی از دقیق‌ترین گاه‌شماری‌ها در میان سایر تقویم‌های جهان تبدیل کرده است.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص نامگذاری حیوانی سال‌ها توضیح داد: «این نام‌ها به تقویم‌های جلالی و خورشیدی امروزی ما مرتبط نیست، بلکه مربوط به تقویم ترکی-مغولی است و این اسامی شامل نام ۱۲ حیوان می‌شود.»

عتیقی گفت «غروب ۹ فروردین۱۳۹۹ هلال زیبای ماه، سیاره ناهید و خوشه پروین (خوشه ستاره‌ای باز در صورت فلکی صور یا گاو) یک مثلث راست‌گوشه و یا قائم‌الزاویه زیبایی ایجاد می‌کنند که ماه و خوشه پروین وتر این مثلث را می‌سازند.» وی اضافه کرد: «از آنجایی که سیاره ناهید در این شب به اوج درخشش نزدیک می‌شود، جلوه خاصی برای رصدگران و عموم مردم و عکاسان نجومی در شامگاه ۹فروردین ایجاد خواهد کرد.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران همچنین از رخداد نجومی در شبانگاه ۱۳فروردین خبر داد و گفت: «در شبانگاه سیزده بدر ۱۳۹۹ ملکه شامگاهی سیاره ناهید به اوج درخشش خود می‌رسد و از سوی دیگر نزدیک به خوشه پروین در صورت فلکی گاو است و شب‌های بعد از ۱۳فروردین، بسیار درخشان و در آسمان غرب محل سکونت هموطنان قابل مشاهده است.» بهگفته وی در صورتی که علاقه‌مندان پس از غروب خورشید به آسمان نگاه کنند، می‌توانند جرم ستاره‌ای بسیار درخشانی را مشاهده کنند که این جرم سیاره ناهید یا ملکه آسمان خواهند بود.

عتیقی افزود: «قمر زمین در ساعت ۲۳:۳۰ شبانگاه ۱۹فروردین به نزدیک‌ترین فاصله با زمین می‌رسد و بیش از ۳۵۶ هزار کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت، در نتیجه ماه کاملی که شبانگاه این تاریخ مشاهده می‌شود، یک اَبَر ماه (supermoon) است.» وی این ابر ماه را یک ابر ماه ویژه و اولین ابر ماه سال جاری توصیف کرد و گفت: «ماه ساعت ۰۸:۰۵ صبح ۲۰فروردین به وضعیت بدر می‌رسد ولی در شب قبل آن می‌توان در آسمان کشور ماه را در حالت ابرماه مشاهده کرد.»

عتیقی با اشاره به اخبار منتشر شده در زمینه برخورد شهاب‌سنگ به کره زمین، توضیخ داد: «سیارک 52768 (1998 OR2) سیارکی است که در اردیبهشت از کنار زمین عبور خواهد کرد و مدتی است که متأسفانه اخبار موجود در فضای مجازی در این زمینه با وجود شیوع ویروس کرونا، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.» وی یادآور شد: «این جرم یک سیارک بزرگ است که در ۱۰اردیبهشت به زمین نزدیک می‌شود و با توجه به شرایط مداری و محل قرارگیری آن و بر اساس داده‌های سازمان فضایی ناسا، با اطمینان می‌توان گفت که این سیاره هرگز تهدیدی برای زمین محسوب نمی‌شود و عبور بی‌خطری از نزدیکی مدار زمین خواهد داشت.»

وی اضافه کرد: «اینکه گفته می‌شود این سیارک با چشم قابل مشاهده است، تصور اشتباهی است؛ چون قدر درخشش آن حدود ۱۱ است و برای مشاهده باید از تلسکوپ‌های با قطر ۶ تا  ۸ اینچ استفاده شود.» به‌گفته مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، این سیارک از داخل تلسکوپ به صورت جرم ستاره‌مانند بسیار ریز قابل مشاهده است. عتیقی خاطرنشان کرد: «روزهای ۹ و ۱۰ اردیبهشت اگر رو به جنوب بایستیم و تلسکوپ را قرار دهیم، می‌توان طبق راهنمایی‌هایی که اعلام می‌شود، این جرم آسمانی را رصد کرد.»

وی روز جهانی ستاره‌شناسی در سال جاری را مصادف با ۱۳اردیبهشت و هفته جهانی را از ۸ تا ۱۴ اردیبهشت دانست و ادامه داد: «هر چند این روز و هفته در ماه رمضان است، ولی فرصت خوبی برای ترویج دانش کهن و جذاب ستاره‌شناسی است که امیداریم تا آن زمان با رفع مشکلات فعلی شاهد برگزاری برنامه‌های گسترده در سطح کشور باشیم.» به‌گفته این فعال حوزه نجوم آماتوری، انجمن نجوم آماتوری ایران برای اولین بار مطابق با تقویم جهانی این مناسبت، در سال ۱۳۸۰ خورشیدی برنامه‌های ویژه‌ای را در فرهنگسرای بهمن اجرا کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، گرفت حلقوی خورشیدی را یکی از مهم‌ترین رویدادهای نجومی سال جاری دانست و اظهار کرد: «این رویداد درست مطابق انقلاب تابستانی (Summer solstice) رخ می‌دهد و این پدیده در کشورهای جنوبی خلیج‌فارس به صورت حلقوی دیده می‌شود، ولی در ایران به صورت جزئی دیده خواهد شد.» وی خاطرنشان کرد: «این گرفت در تهران در ساعت ۰۵:۰۹ به‌صورت جزئی آغاز خواهد شد و در ساعت ۱۰:۱۶ به حداکثر وضعیت خودش می‌رسد و در ساعت ۱۱:۳۸ صبح همین روز این خورشیدگرفتگی در تهران به پایان می‌رسد.»

وی ادامه داد: «کمترین درصد گرفت خورشید در ۱تیر در شمال غرب ایران است که ۲۹ درصد سطح خورشید توسط ماه پوشیده خواهد شد، ولی در جنوب شرق کشور در استان سیستان و بلوچستان تا ۹۹ درصد سطح خورشید (تقریباً تمام سطح) پوشیده خواهد شد.» به‌گفته وی، این گرفت به صورت حلقوی از کنگو آغاز می‌شود و کشورهای یمن، عربستان و عمان در جنوب خلیج‌فارس را طی می‌کند و پس از عبور از شمال هند در شمال چین و تایوان به پایان خواهد رسید.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران بارش شهابی برساوشی (Perseids) را از دیگر رویدادهای آسمان سال ۱۳۹۹ نام برد و خاطرنشان کرد: «بارش برساوشی در بامداد ۲۲مرداد به اوج خواهد رسید، ولی علی‌رغم وجود ماه در تربیع آخر و نور مزاحمی که به‌طور طبیعی خواهد داشت، فرصت مناسبی در فصل تابستان و هوای معتدل کوهستان‌های کشور است تا به رصد اجرام آسمانی و تعدادی از شهاب‌های این بارش پرداخته شود.»

وی همچنین خاطر نشان کرد: Lهمانند سال ۱۳۹۷، سال ۱۳۹۹ را باید سال «سیاره سرخ بهرام» بدانیم؛ چراکه بعد از حدود ۲.۵ سال، سیاره سرخ بهرام در ۲۲مهر سال جاری به وضعیت مقابله خواهد رسید و تا قدر (درخشش) منهای ۲.۶ درخشان خواهد شد و رنگ قرمز مریخ به نارنجی گرایش خواهد یافت.» عتیقی خاطرنشان کرد: «در این روز درخشش سیاره بهرام حتی از درخشش ستاره شباهنگ (شِعرای یمانی) و سیاره برجیس (مشتری) بیشتر خواهد بود.»

عتیقی بارش شهابی جوزایی (Geminids) را از دیگر بارش‌های سال جاری عنوان کرد و افزود: «این بارش برخلاف بارش جوزایی سال ۱۳۹۸ که ماه کامل بود و نور ماه زیاد بود، در سال ۱۳۹۹ به‌دلیل نبود نور ماه در آسمان بهترین بارش سال ۹۹ خواهد بود.» مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، زمان اوج این بارش را شامگاه ۲۴ آذر دانست و ادامه داد: «تا بامداد روز بعد یعنی ۲۵آذر شهاب‌های این بارش قابل مشاهده است.»

عتیقی با اشاره به پدیده خورشیدگرفتگی ۲۴آذر، توضیح داد: «این خورشیدگرفتگی از نوع کسوف کلی است و وضعیت گرفت کلی، ۲ دقیقه و ۲۹ ثانیه به درازا خواهد کشید که متأسفانه در ایران قابل مشاهده نخواهد بود و این گرفت کامل در آمریکای جنوبی در مرز آرژانتین و شیلی مشاهده خواهد شد.»

وی، آخرین رویداد سال ۱۳۹۹ را مربوط به شبانگاه اول روز زمستان ۱۳۹۹ عنوان کرد و گفت: «در شب پس از یلدای باستانی علاقه‌مندان می‌توانند شاهد مقارنه بزرگ غول‌های گازی منظومه شمسی باشند که شامل برجیس (مشتری) و سیاره حلقه برگردن کیوان (زحل) می‌شود.» مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه این مقارنه هر ۲۰ سال یک بار رخ می‌دهد، یادآور شد: «این رویداد در آخرین سال از قرن خورشیدی حاضر رخ خواهد داد.»

عتیقی همچنین یادآور شد: «سال ۱۳۹۹ سال کبیسه است و افرادی که متولد ۳۰ اسفند ماه هستند، در این سال می‌توانند دقیقاً مطابق با تقویم، تولد خود را جشن بگیرند و امیدوارم آخرین سال قرن حاضر سالی پر از سلامتی و شادابی برای ایرانیان باشد.»