محمد امین آهنگری: هرچند تاکنون مطالعه جامعی برای به دست آوردن آمار دقیق از اعداد و ارقام مالی در صنعت فضایی ایران نشده است اما می‌توان گفت گردش مالی حوزه فضایی و به‌طورکلی اقتصاد فضا در ایران در دو بخش کلی دولتی و خصوصی بدون سیاستگذاری خاصی که منجر به ارتباط جدی میان این دو گردد در جریان است. به‌گونه‌ای که تاکنون بودجه‌های دولتی نتوانسته به شکل‌گیری یک بخش خصوصی قدرتمند و مولد کمکی نماید. بودجه بخش دولتی در حوزه فضایی به دو بخش عمده پرتابگرها و بخش غیرنظامی تقسیم می‌شود. بخش پرتابگرها که یگانه متولی توسعه ماهواره‌برها و راکت‌های کاوش است در برخی موارد حتی در قالب قرارداد یا تفاهم‌نامه با سازمان‌های غیرنظامی از بودجه آن‌ها نیز برای توسعه بخش خود استفاده کرده است و صنعتی که در سایر کشورها در حال محول شدن به بخش خصوصی است و امروزه حتی شرکت‌هایی با تعداد ۲۰ تا ۵۰ نفر پرسنل درحال‌توسعه آن هستند در کشور ما چند صنعت بزرگ در دولت با کندی، آن را به جلو می‌رانند. از سویی دیگر سازمان فضایی ایران به‌عنوان متولی اصلی بخش فضا به همراه مجموعه بزرگی چون پژوهشگاه فضایی بخش مهمی از گردش مالی صنعت فضایی را صرف حقوق پرسنل و پروژه‌های توسعه فناوری خود می‌کنند. علاوه بر این بخشی دیگر از بودجه توسعه فناوری صنعت فضایی در چند دانشگاه کشور به همراه گروه فضایی صا ایران و پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم هزینه می‌شود و سهم بخش خصوصی از این بودجه بسیار اندک است. ضمن آنکه بخش خصوصی که از دل دانشگاه بیرون آمده عمدتا وابسته به بودجه دولتی بوده و تنها جهت مصرف این بودجه و ساخت ماهواره ایجادشده است. این در حالی است که مصرف‌کنندگان عمده خدمات فضایی ازجمله صداوسیما، وزارت نفت و شرکت‌های تابعه و وابسته یا کشتیرانی و نهادهای مشابه که عمدتا به مخابرات فضایی نیاز دارند، جهت تامین نیازهای خود سالانه هزینه هنگفت ارزی را به شرکت‌ها و اپراتورهای خارجی تقدیم می‌کنند چراکه اندک شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه خدمات فضایی به دلایل مختلف که در ادامه ذکر خواهند شد نتوانسته‌اند به بلوغ و رشد کافی دست یابند و درواقع بخش خصوصی واقعی در کشور ضعیف باقی مانده و اغلب بودجه‌های دولتی نیز صرف نگهداری تشکیلات اداری و دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها شده است.
اغلب شرکت‌های ایرانی در حوزه ارائه خدمات پایین دستی مانند خریدوفروش تصاویر ماهواره‌ای یا ارائه پهنای باند مخابراتی توسط شرکت‌های SAP فعال هستند هرچند ظرفیت بالایی در حوزه توانمندی فنی وجود دارد که در موارد نادری که توانسته رشد کند به‌خوبی خود را نشان داده است. به‌ویژه در بخش توسعه ایستگاه‌های زمینی و تولید آنتن‌های ماهواره‌ای ثابت و متحرک، برخی از شرکت‌های ایرانی قابلیت‌های خوبی را از خود نشان داده‌اند. ضمن آنکه درزمینه بالون‌های ارتفاع بالا نیز توانمندی‌هایی در بخش خصوصی وجود دارد. بااین‌وجود هنوز هیچ شرکت ایرانی نتوانسته اقدام به خرید یک ماهواره سنجشی یا مخابراتی نماید و عملا بخش خصوصی حتی در سطح اپراتوری، ناتوان مانده است. تنها تلاش جدی صورت گرفته در این راستا طی سال‌های ۸۹ تا ۹۵ توسط کنسرسیومی از شرکت‌های خصوصی تحت عنوان صهفا ماهواره بود که نهایتا به دلیل وابستگی به بودجه دولتی و در اختیار قرار نگرفتن بودجه از سوی دولت با شکست مواجه شد.
بودجه دولتی هرچند در تمام دنیا همواره نقش پررنگی در بخش فضایی داشته است اما این روند در کشورهای دیگر تا حد زیادی تغییر کرده است و اکنون سرمایه‌گذاران خصوصی در حال تبدیل‌شدن به موتور محرک اقتصاد فضایی می‌باشند. به‌گونه‌ای که هم‌اکنون بانک‌ها نیز با تشخیص سودآوری این حوزه اقدام به سرمایه‌گذاری در صنعت فضایی کرده‌‌اند. امری که به‌تازگی موردتوجه سازمان فضایی ایران قرارگرفته و این سازمان در تلاش است تا سرمایه‌گذارانی چون بانک‌ها، صندوق‌های خطرپذیر و سرمایه‌گذاران خصوصی را به سرمایه‌گذاری در این حوزه ترغیب کند. این در حالی است که موانع و مشکلات موجود بر سر راه توسعه بخش خصوصی نحیف ایران که در عرصه فضا از سال‌ها قبل فعال بوده کماکان برقرار است و این امر امنیت سرمایه‌گذاری در این حوزه را به خطر می‌اندازد.
اشتراک در
وارد شدن
0 نظرات