چه حیواناتی تاکنون راهی فضا شده اند؟
روز جمعه ۲۹ ژوئن (۸ تیر)، ماهوارهبر فالکون۹ (Falcon-9) از پایگاه فضایی کیپ کاناورال در فلوریدا به فضا پرتاب شد. مسافران مهم این پرواز، ۲۰ موش آزمایشگاهی هستند که دانشمندان قصد دارند با بررسی وضعیت آنها، چگونگی زنده ماندن در محیط خشن مریخ را مورد ارزیابی قرار دهند.
در سالهای نخست توسعه علم موشکی، تأثیرات بیوزنی به صورت دقیق مشخص نبود؛ به همین دلیل، حیوانات (سگ، میمون، شامپانزه) نخستین مسافران ماهوارهبرها بودند. از این طریق، دانشمندان میتوانستند تأثیرات حضور در فضا و بازگشت به زمین بر بدن را مورد ارزیابی قرار دهند.
از سال ۱۹۴۷ ، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق، حیوانات مختلفی را به وسیله ماهوارهبرها، راهی فضا کردند.
از آن زمان تاکنون، حیوانات نقش مهمی در درک تأثیر میکروگرانشی بر عملکردهای بیولوژیکی بدن انسان ایفا کردهاند. زنبور، مگس، جیرجیرک، سوسک، بید، پروانه، حلزون، انواع کرم، عنکبوت، عقرب، لاک پشت، انواع ماهی، عروس دریایی، خرگوش، قورباغه، موش، موش خرمائی، جوجه تیغی، از جمله حیواناتی هستند که سفر به فضا یا اقامت در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) را تجربه کردهاند.
خیابانگردی که فضانورد شد
اتحاد جماهیر شوروی سابق در ۳ نوامبر ۱۹۵۷، فضاپیمای اسپوتنیک ۲ را به همراه سگی به نام لایکا راهی فضا کرد. این سگ با نام اصلی Kudryavka، نخستین حیوانی بود که سفر به مدار زمین را تجربه کرد.
لایکا (Laika)، سگ ولگردی بود که از خیابانهای مسکو جمع آوری شده بود. دانشمندان شوروی معتقد بودند که این سگ به دلیل قرار گرفتن در شرایط سخت گرسنگی و سرمای مسکو، قادر به تحمل شرایط فضا نیز هست.
لایکا و دو سگ دیگر برای حضور در فضا تحت تمرین قرار گرفتند؛ این سگها در قفسهای کوچک قرار داده شده و یاد گرفتند که چگونه از ژلهای مغذی به عنوان غذا استفاده کنند.
سفر لایکا به مدار زمین، بیبازگشت بود. مدت زمانی که این سگ فضانورد در مدار زمین زنده ماند – احتمالا چند ساعت تا چند روز – دقیقا مشخص نیست. در نهایت، فضاپیمای اسپوتنیک ۲ در زمان بازگشت در آوریل ۱۹۵۸ در جو زمین از بین رفت.
موشهای مریخی
موشهای فضانوردی که روز جمعه ۲۹ ژوئن (۸تیر) راهی فضا شدند، بخشی از مطالعه محققان دانشگاه نورث وسترن (آمریکا) هستند. در قالب این برنامه، ۱۰ موش در مدت ۹۰ روز در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) باقی مانده و ۱۰ موش دیگر پس از گذشت یک ماه به زمین بازگردانده خواهند شد.
از این طریق، امکان بررسی تأثیرات حضور در فضا بر ریتم شبانهروزی موشها (فرآیندهای بیولوژیکی که در یک چرخه ۲۴ ساعته روی میدهد)، میکروبیوم (باکتریها و سایر میکروارگانیسمها در بدن)، و سایر فرآیندهای بیولوژیکی فراهم میشود.
این ۲۰ موش دارای خواهر و برادرهایی هستند که روی زمین باقی مانده و در آزمایشگاه تحقیقات ناسا، در شرایط مشابه نوری و دمایی قرار داده میشوند.
اگرچه موش و انسان از لحاظ بیولوژیکی باهم تفاوت دارند، اما دانشمندان امیدوارند که با بررسی وضعیت موشها در اقامت سه ماهه در فضا، بتوانند اطلاعات دقیقتری از نحوه وضعیت بدن انسان در زمان اقامت طولانی در فضا – از جمله در زمان سفر به مریخ – به دست بیاورند.