هند صدمین ماهواره خود را با موفقیت به فضا پرتاب کرد

سیروس برزو:‌ سازمان تحقیقات فضایی هند روز جمعه با پرتاب ماهواره هواشناسی و نظارت بر آب و هوا گام دیگری برای خدمت رسانی فضایی به مردم هند برداشت.  کارتوست-2 (Cartosat-2) به همراه 30 ریزماهواره مکعبی با استفاده از ماهواربر (-Polar Satellite Launch Vehicle -PSLV-C40 ) از مرکز فضایی ساتیس دوان واقع در سریهاریکوتا ایالت آندرا پراد، بار دیگر تلاش هند در توسعه فناوری فضایی را  مورد توجه رسانه های همگانی جهان قرار داد.
نارندرا مودی نخست وزیر ضمن تبریک پرتاب موفقیت آمیز به دانشمندان سازمان فضایی هند گفت این واقعه “آینده روشن” کشور را در برنامه فضایی اش نشان می دهد و افزود این موفقیت در سال نو، منافع پیشرفت های سریع کشور در فناوری فضایی را برای شهروندان، کشاورزان، ماهیگیران و غیره به ارمغان خواهد آورد.
کارتوست-2 با وزن 710 کیلوگرم یکی از 3 ماهواره متعلق به خود هند بود اما  28 ماهواره به 6 کشور دیگر از جمله آمریکا و انگلیس تعلق داشت.  ماهواره کارتوست-2 می‌تواند با استفاده از دوربین خود عکس‌هایی با قدرت تفکیک مکانی زیر یک متر در طیف سیاه و سفید و قدرت تفکیک مکانی ۹ کیلومتر در طیف رنگی  با هزینه‌ای تا حدود ۲۰ برابر کمتر از قیمت‌های معمول فراهم کند.   

پیشینه هند در فناوری فضایی
در نخستین سال های دهه سال 1960 میلادی یعنی سال های آغازین عصر فضانوردی، دولت هند برای تاسیس سازمان فضایی این کشور صادر اقدام کرد. کمیته ملی تحقیقات فضایی هند نخست به عنوان بخشی از سازمان انرژی اتمی این کشور محسوب می شد اما مدت کوتاهی بعد از تاسیس یعنی در سال 1969 سازمان تحقیقات فضایی هند – ایسرو- (Indian Space Research Organisation -ISRO ) به طور مستقل ایجاد گردید. 
کارشناسان فضایی هند به زودی توانستند موشکی چهار مرحله ای نه چندان توانایی بسازند که پایه برای ساخت موشک های قویتر شد. امروزه هند توانایی آن را یافته است که حتی پرتابگر برای کاوشگران دورپرواز و ناو های سرنشیندار بسازد و نام خود را به عنوان یکی از ستون های فناوری جهان به ثبت برساند.
سازمان فضایی این کشور با داشتن مدیرانی توانا که دولت های هند دست آنان را در انجام امور باز گذاشت از همان روز های آغازین برنامه ای هدفمند را طراحی کردند که در چارچوب آن، بها دادن به کارشناسان داخلی و استقلال و خودباوری را در اولویت قرار داد. البته این بدان معنا نبود که از بهره گیری از تجارب دیگران امتناع کند. در این راستا برنامه هایی را با همکاری دیگر کشور ها از جمله شوروی آغاز کرد و طی آن کارشناسان این کشور به تجاربی ارزنده دست یافتند.
گرچه نخستین اقدام مستقل هند برای یک ماهواره  در سال 1979 با ناکامی مواجه بود اما کارشناسان فضایی هند سرانجام با بررسی علل شکست توانستند  در سال 1980 با پرتاب موفقیت آمیز ماهواره  روهینی-1 ب نام این کشور را به عنوان عضوی از اعضای باشگاه فضایی به ثبت برسانند.
کارشناسان امروزه از هند به عنوان یکی از کشور های موفق در زمینه صنعت فضایی نام می برند که بدون جنجال و سر و صدا، آهسته اما مطمئن پیش می رود و در درازمدت خواهد توانست موقعیتی قابل توجه هم در عرصه اکتشافات فضایی در کرات و سیارات، هم پرواز های سرنشیندار و هم تجارت فضایی داشته باشد.
این کشور در حال حاضر و بعد از قرار دادن چندین ماهواره خدماتی و کاوشگر های تحقیقاتی در فضا توانسته جایگاه خوبی برای خود هم در زمینه فناوری های مربوط به پرتابگر های فضایی، ماهواره ها و کاوشگران دورپرواز به دست آورد. همچنین علیرغم برخی بدقولی ها از سوی کشور های طرف قرارداد های خود مثل روسیه که به جای دادن فناوری ساخت موتور های موشکی تنها به دادن موتورهای ساخته شده اکتفا کرد و یا تحریم های اعمال شده از سوی آمريکا و ساير دولت هاي غربي توانست با تکیه بر توان دانشمندان خود گام های مهمی در زمینه خودکفایی بردارد.
هند چندی پیش نمونه ای از شاتل های فضایی خود را هم آزمایش کرد. ناو جدید هند بر اساس اطلاعات منتشره، تقریبا مدل کوچکی از ایکس-37 ب آمریکاست. این سفینه 5/6 متری که در پرواز تقریبا 13 دقیقه ای خود تنها 56 کیلومتر صعود کرد و بعد در حدود 450 کیلومتری محل پرتاب در اقیانوس فرود آمد با هدف آزمایش مواد مربوط به سپر حرارتی، سامانه کنترل و هدایت به فضا پرتاب شد و البته هزینه ای در حدود 14 میلیون دلار داشت. چنین پرتاب هایی مسلما هدف نهایی نیست اما می تواند به برنامه های تحقیقاتی در زمینه آزمایش فناوری های نوین کمک کند.

آیا هدف هند از انجام برنامه ها سرنشیندار است یا خیر؟
هند هم در زمینه پرواز های سرنشیندار فعالیت می کند و هم در زمینه کاوشگر ها و ماهواره های خدماتی. این کشور که به نوعی در رقابت با چین گام بر می دارد پس از انجام ماموريت موفق شنژو-4 توسط چین، رسما  تمایل خود برای حضور در صحنه اعزام انسان به فضا را اعلام کرد. حتی  واجپايي نخست وزير آن زمان هندوستان با اعلام اينکه کشورش علاقمند است به سرعت به فناوري اعزام مستقل فضانوردان به فضا دست یابد از دانشمندان سازمان فضایی هند خواست تا هرچه زودتر طرحي ملي براي اعزام فضانوردانی به کره ماه را آماده کنند. 
در سال های بعد هند بطور جدی برنامه پرتاب انسان به فضا را مد نظر قرار داد و در ژوئن سال 2006 اعلام داشت برای اجرای یک برنامه ملی پروازهای فضایی سرنشین دار از کارشناسان این کشور درخواست برنامه جدی کرد.
مطالعه و بررسی های پیگیر کارشناسان هندی سرانجام منجر به آن شد که در سال 2009 کمیسیون برنامه ریزی هند، طرح ایسرو برای پرتاب فضانورد با ناو ساخته شده توسط کارشناسان هندی را به تصویب برساند. این برنامه قرار بود تا سال 2015 صورت گیرد که بنا به دلیل برخی مشکلات فنی و مالی تاکنون عملی نشده است. بنا به گفته پاول وینوگرادوف مهندس طراح موسسه تولیدات فضایی انرگیا و فضانورد باسابقه روسیه، هندی ها برای آموزش فضانوردان و آزمایش سامانه های سفینه سرنشیندار خود با روسکاسموس – سازمان فضانوردی روسیه- قراردادی امضا کرده اند که در چارچوب آن در یک پرواز مستقل ناو سایوز، سامانه های سفینه سرنشیندار هند که در بخش مداری سایوز نصب می شود، با حضور فضانوردانی از آن کشور در مدار زمین آزمایش خواهد شد.
هند برنامه بسیار سنگینی را مد نظر دارد و می خواهد ماموریت سرنشینداری تا سال 2020 به ماه و تا سال 2030 به مریخ داشته باشد. حال تا چه حد موفق به انجامش در تاریخ های فوق باشد یا نه باید صبر کرد.

گاهشمار مهمترین گام های هند در توسعه فناوری فضایی:
1962 – کمیته ملی تحقیقات فضایی هند که توسط وزارت انرژی اتمی تاسیس شد.
1965 – مرکز علوم و فناوری فضایی (SSTC) در تومبا راه اندازی گردید.
1967 – ایستگاه زمینی مخابرات ماهواره ای در احمد آباد راه اندازی شد.
1967 – سازمان تحقیقات فضایی هند (Indian Space Research Organisation -ISRO) شکل گرفت.
1971 – مرکز پرتاب های فضایی ساعتیش داوان در سریهارکوتا، آندرا پرادش تشکیل شد.
1975 – آریاباتا اولین ماهواره هند،به فضا پرتاب شد. 
1979 – پرتاب بهاسکارا.
1980 – پرتاب موفق ماهواره روهینی. 
1982 – ماهواره مخابراتی اینست-1 آ پرتاب شد.
1984 – راکیش شارما کیهان نورد هند به همراه دو فضانورد روس، به ایستگاه فضایی سالیوت 7 سفری 8 روزه داشت.
1988 – پرتاب ایرا-1آ ماهواره سنجش از دور هند.

در دهه 1990 موشک PSLV مهمترین موشک هند وارد عمل شد تا طی 20 سال بعد به عنوان یک سرویس دهنده خدمات پرتاب مورد استفاده قرار گرفت و بیش از 40 ماهواره را برای 19 کشور پرتاب کند.
گام های بزرگ بعدی هند را در فرستادن کاوشگران موفق به ماه و مریخ می توان دانست و تمامی این موفقیت ها حاصل داشتن مدیرانی توانا، دلسوز و با انگیزه ای بود که دولت های هند دست آنان را در انجام امور باز گذاشت از همان روز های آغازین برنامه ای هدفمند را در پیش گرفتند.