مدرسه تابستانی نجوم برای دانشجویان و فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی در رشته های فیزیک و نجوم از روز سه شنبه ۲۴ مردادماه در مرکز ماهدشت آغاز شد. این برنامه از طرف مجمع جهانی اختفا و گرفت و سازمان فضایی ایران با حمایت علمی اتحادیه جهانی نجوم برگزار شد.
در نخستین روز از برگزاری این مدرسه پژوهشی، مبحث آشنایی با فیزیک خورشید، تاج و پردازش تصاویر توسط سرکارخانم دکتر نرگس فتحعلیان (عضو هیات علمی و دپارتمان فیزیک دانشگاه پیام نور) در دو بخش نظری و پژوهشی برگزار شد؛ در خلال برگزاری این کارگاه، شرکت کنندگان با نحوه داده گیری خورشید با استفاده از ابزارهای اپتیکی اچ-آلفا رصدخانه مرکز ماهدشت سازمان فضایی ایران آشنا شدند.
آشنایی با فیزیک خورشید و قسمت های مختلف آن، ساختار داخلی و جو خورشید (رنگین سپهر، لایه های انتقال و تاج، پرتاب جرم تاج، نواحی فعال و حفره های تاج)، معرفی پدیده های موجود در تاج خورشید (حلقه ها، جت های اشعه ایکس نرم، زبانه ها، شراره ها، لکه های خورشیدی، حلقه های پس شراره، ساختارهای هلالی شکل، رشته ها و غیره)، آشنایی با میدان مغناطیسی خورشید، طیف تابشی، انتقال تابشی سطح خورشید، اثر تاریکی لبه و کاربرد معادلات مگنتوهیدرودینامیک در تاج خورشیدی از مباحث این روز بود.
در بخش عملی-پژوهشی، داده های آخرین تلسکوپ فضایی فعال در زمینه ی خورشید (SDO) در طول موج های مختلف بررسی شدند. شرکت کنندگان داده های مورد نظر را در سایت سفارش داده و داده های اخذ شده مورد بررسی قرار گرفت و حلقه های موجود در هر تصویر به همراه ویژگی های حلقه (مانند مختصات، طول و خمش) استخراج شد.
روز دوم مدرسه با موضوع شکل گیری، تکامل و تحول دمایی سیارات با تدریس جناب آقای جواد جعفرزاده (کارشناس ارشد اخترفیزیک دانشگاه شهید بهشی تهران و عضو ارشد آیوتاخاورمیانه) برگزار گردید.
ابتدا نظریه‌های مختلف شکل‌گیری سیارات و تحول آنها را بررسی گردید. از نظریاتی که با تشکیل قرص پیش‌ستاره‌ای و پس از آن قرص پیش‌سیاره‌ای، روند شکل‌گیری سیارات را بررسی می‌کنند، تا نظریاتی که تشکیل سیارات را مستقل از ستاره و پس از شکل‌گیری آن، در نظر می‌گیرند. شرایطی که منجر به شکل‌گیری سیارات خاکی و گازی می‌شود، از جمله موضوعاتی بود که مورد بررسی قرار گرفت. کمربند حیات و عوامل گوناگونی که بر زیست‌پذیری یک سیاره موثرند، عواملی که در ساز و کار جو یک سیاره می‌توانند نقش داشته باشند و در نهایت تحول دمایی سیاره را مشخص می‌کنند، از موضوعات مورد بحث بود. برخی از مدل‌های آب و هوایی برای شبیه‌سازی جو سیارات فراخورشیدی مورد تحلیل قرار گرفت و مزیت‌ها و اشکالات هریک ذکر شد. در نهایت یکی از مدل‌های کارآمد به نام مدل تعادل انرژی که این مدل بسیار پارامتریک است تدریس شد.
در بخش عملی-پژوهشی با در اختیار قرار دادن بخش اصلی کد مربوط به مدل تعادل انرژی به شرکت کنندگان، تحول دمایی زمین و چندین سیارات فراخورشیدی دیگر شبیه سازی شد. بررسی تغییرات عوامل موثر در این شبیه‌سازی بر تحول دمایی سیارات مورد نظر، از جمله اهداف دیگر این بخش بود.
روز سوم این مدرسه پژوهشی اخترفیزیک، با سخنرانی جناب آقای سروش سارابی (عضو ستاد رایانش زیستی کشور و عضو دائم آیوتا خاورمیانه) با موضوع “حیات فراخورشیدی؛ شرایط فیزیکی زیست میکروبی” برگزار گردید.
در این روز ابتدا به بررسی مقدماتی حیات و آشنایی اولیه با احتمالات مربوط به چگونگی آغاز حیات میکروبی بر روی زمین پرداخته شد، سپس شرکت کنندگان با ساختار زیستی میکروب ها به صورت کلی آشنا شدند؛ در ادامه شرایط فیزیکی سالهای اولیه تشکیل زمین از نظر پارامترهای مهم برای حیات از قبیل دما، فشار، سطح تشعشعات و … مورد بررسی قرار گرفت.
پس از آشنایی با مفاهیم اولیه نگاهی به شرایط محیط های سخت و اینکه چگونه امکان دارد حیات میکروبی و یا حتی ارگانیسمی پیشرفته تر از ارگانیسم میکروبی بتواند در این گونه محیط ها به بقا ادامه دهد، مورد بررسی قرار گرفت. نکات مهمی که مورد توجه قرار گرفت اجزاء اصلی تعریف شرایط سخت محیطی بود.
بررسی مفاهیم درخت حیات، اولین ساختارهای زنده از قبیل پروکاروت ها و یوکاریوت ها، شرایط اقلیمی و جوی سیارات و اجرام در فضا بخش دیگری از تدریس این روز بود.
شناخت شرایط محیطی در فضا و به ویژه اجرام دارای احتمال زیست پذیری؛ چگونگی بررسی شرایط زیست پذیری سیارات از دیگر موضوعات مورد بررسی بود. همچنین شرکت کنندگان با مهمترین کتابهای علمی و منابع به روز جهان در مورد اختر زیست شناسی آشنا شدند.
در بخش عملی-پژوهشی روز سوم با استفاده از آموخته های دو روز گذشته و مطالب ارائه شده در روز سوم، شرایط محیطی امکان پیدایش حیات میکروبی بر روی یکی از اجرام فضایی بررسی شد و بر اساس مدل های تحلیل و داده های موجود سعی شد که وضعیت امکان شروع حیات پایه در این جرم فضایی تحلیل گردد.
