مریم فخیمی: داده‌های جدید دریافتی از ماموریت جونو ناسا، به رهبری دکتر اسکات بولتون ازموسسه تحقیقات جنوب‌غربی منجر به بازنویسی آنچه که دانشمندان فکر می کردند در مورد مشتری وغول‌های گازی می‌دانند شد. پژوهش‌های جدید 4 خرداد در مجله ساینس منتشر شد.
فضاپیمای جونو که از تیر95 در مدار مشتری قرار دارد از محدوده 3 هزار مایلی ابرهای استوایی این سیاره در حال گذر است.
اسکات بولتون، محقق اصلی جونو از موسسه تحقیقات جنوب‌غربی در سن‌آنتونیو گفت:ما دریافتیم که مشتری حرارت تولید می‌کند، یافته‌ها درباره هسته، ترکیب، مگنتوسفرو قطبین مشتری بسیار خیره کننده است.
تصاویر جونو نشان می‌دهد قطبین مشتری با گردبادهایی دراندازه زمین پوشیده شده که درهم ادغام و ساییده می‌شوند.
بولتون در این باره گفت: ما از چگونگی تشکیل و پایداری این طوفان‌ها شگفت‌زده‌ایم. شگفتی دیگراین است که قطب شمال سیاره مشتری مانند قطب جنوب آن است.
تیم مسئول این ماموریت معتقد است که با توجه به یافته‌های جونو، تقریبا در همه موارد، تئوری‌های مورد علاقه سیاره‌شناسان در مورد چگونگی کارکرد مشتری به چالش گرفته شده است.
یافته‌ها درباره میدان معناطیسی مشتری
هشت ابزارعلمی این فضاپیما با انرژی خورشیدی کار می‌کنند. مطالعه ساختار داخلی، جو و مگنتوسفر مشتری از جمله برنامه‌های جونو است. دو ابزار این کاوشگر، شفق مشتری که بزرگترین شفق در منظومه‌شمسی است را مطالعه می‌کنند. دانشمندان انتظار داشتند شباهت‌هایی بین شفق قطبی مشتری و شفق زمین پیدا کنند، اما در نهایت متوجه شدند فرآیند تشکیل شفقهای مشتری گیج کننده است. اگرچه مشاهدات بسیاری نشان ازشباهت‌های زمینی دارد اما بنظر می‌رسد فرآیندهای متفاوتی در ایجاد شفقهای قطبی مشتری دخالت دارد.
ابزار JADE جونو نشان داد پلاسما از بخش بالایی اتمسفربه سمت مگنتوسفر سیاره جریان یافته و آن را متراکم می‌کند.
ابزار رادیومتر ماکروویو جونو (MWR)، که از امواج مایکرو تابش شده از اتمسفر مشتری ( از بالای ابرهای آمونیاکی تا اعماق اتمسفر) نمونه‌برداری می‌کند، نشان داد کمربندهای یونی و منطقه‌ای مشتری اسرارآمیزند. سظح سیاره مشتری از ابرهای ستبر زرد، قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ پوشیده شده. بخش‌های روشنتر «ناحیه» و بخش‌های تاریکتر «کمربند» نامیده می‌شوند. کمربندها و ناحیه‌ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. همچنین این داده‌ها نشان می‌دهد که غلظت آمونیاک کاملا متغییر است.
قبل از ماموریت جونو، مشخص شده بود که مشتری دارای شدیدترین میدان مغناطیسی در منظومه شمسی است. ابزار مغناطیس‌سنج جونو نشان داد میدان مغناطیسی این غول گازی قویتر و نامنظمتراز مدل پیشبینی شده قبلی است. داده‌ها نشان می‌دهد این میدان مغناطیسی از 7.766 گاوس که مورد انتظار بود تجاوز کرده، در حدود 10 برابر قویتر از قویترین میدان مغناطیسی ایجاد شده در زمین است.
جک کانرنی، ازمحققان ارشد جونو، گفت: این کاوشگر نمایی نزدیک از میدان مغناطیسی مشتری داده است که تا پیش ازآن نداشتیم. در حال حاضر می‌بینیم که میدان مغناطیسی نامنظم، در بعضی از نقاط قویتر و در برخی نقاط ضعیفتر از جاهای دیگراست.
این توزیع نابرابر نشان می‌دهد که میدان مغناطیسی ممکن است توسط عمل دینامیکی نزدیکتر به سطح و در بالای لایه‌ای از هیدروژن فلزی تولید شود. پژوهشگران معتقدند هر گذری که جونو انجام می‌دهد ما را در تعیین اینکه فعالیت دینامیکی مشتری کجا و چگونه کار می‌کند نزدیکتر می‌سازد.
جونو در مدار قطبی در اطراف مشتری در گردش است. اما، یک بار در هر 53 روز، به مشتری نزدیک شده از بالای قطب شمال آن عبور می‌کند. در مدت 2 ساعت از شمال تا جنوب را پیموده و با هشت دستگاه علمی داده‌ها را گردآوری و با دوربین خود تصاویر فوری ثبت می‌کند. دانلود شش مگابایت از اطلاعات جمع آوری شده در طی گذر، می تواند 1.5 روز طول بکشد.
در یکی دیگر از عکس‌های جونو که منتشر شد حلقه‌ای از غبار در اطراف سیاره دیده می‌شود. اینکه مشتری دارای یک حلقه است چیزی نیست که خیلی‌ها با آن آشنا باشند. این عکس طوری گرفته شده است که ستاره‌های صورت فلکی جبار نیز در آن دیده می‌شود.
گذر بعدی در 11 جولای / 20 تیر خواهد بود. در این گذر کاوشگردرست از بالای مشهورترین ویژگی مشتری یعنی لکه سرخ که به «چشم مشتری» معروف است پرواز خواهد کرد.
نتایج مقدماتی این پژوهش‌ها در نشریه ساینس منتشر شد.
کوتاه درباره جونو
فضاپیمای جونو، مرداد ۱۳۹۰ از پایگاه فضایی کیپ کاناورال با پرتابگر اطلس ۵ به فضا پرتاب شد. این کاوشگر از تیر 95، پس از سفری پنج ساله به مدار مشتری رسید. این فضاپیما از آن زمان بیش از ۱۰۲ میلیون کیلومتر در مدار این سیاره مسافت طی کرده که حاصل آن هفت گذر از کمربند تابشی مشتری بوده است.
آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL)، مدیریت ماموریت جونو را بر عهده دارد. اسکات بولتون از موسسه تحقیقات جنوب غربی در سن آنتونیو مدیر اصلی تحقیقات است. ماموریت جونو بخشی از برنامه مرزهای جدید (New Frontiers Program) ناسا است. جونو توسط مرکز فضایی لاکهید مارتین در دنور ساخته شده است. آژانس فضایی ایتالیا در ساخت ابزار طیف‌سنج مادون قرمز و بخشی از آزمایشگاه علمی رادیویی همکاری داشت.
تصاویر متوالی از شمال تا جنوب مشتری
در این تصویر،14 عکس از سیاره مشتری را می‌بینید که توسط جونو ثبت شده است (رنگ تصاویر افزایش یافته).
اولین تصویر در سمت چپ نیمه روشن مشتری است، قطب شمال تقریبا در مرکز آن مشخص است. با نزدیک شدن فضاپیما بهمشتری بخش وسیعی از عرض‌های جغرافیایی قابل مشاهده می‌شود. تصاویر سوم و چهارم نشان می دهد که منطقه قطب شمال چرخیده و از نظر ما در حال دور شدن است، درحالی که گروهی از ابرهای مواج در حال ظاهر شدن هستند. در تصویر پنجم این ابرهای آشفته به خوبی مشخصند. تصاویر هفتم و هشتم از نزدیکی خط استوا، درست قبل از اینکه فضاپیما به نزدیکترین فاصله‌اش از مشتری برسد ثبت شد. اگرچه این دو عکس با فاصله چهار دقیقه ازهم گرفته شد،با هم تفاوتهایی دارند.
همانطور که فضاپیما واردآسمان نیمکره جنوبی می‌شد، “منطقه حاره‌ای جنوبی” در تصاویر نهم، دهم و یازدهم مشخص می‌شد. بیضی سفید با نام “رشته مروارید” در تصاویر 12 و 13 قابل مشاهده است. در تصویر 14 منظره قطب جنوب مشتری مشاهده می‌شود.
خیلی عالی بود من که واقعا علاقه مند شدم