فنّاوری ماهواره‌ای به هر فردی که رایانه در اختیار داشته باشد امکان می‌دهد تا به باستان‌شناسان در رونمایی از اکتشافات جدید درباره تمدن‌های باستانی کمک نماید. فنّاوری ماهواره‌ای موجب شده است تا آنچه بدان باستان‌شناسی فضایی می‌گویند، پا به عرصه وجود بگذارد که منظور از آن کاربرد استفاده از تصاویر با وضوح ( رزولوشن) بالا برای شناسایی اشیاء ناشناخته است که در زیر سطح زمین پنهان می‌باشد. سارا پارکاک(sara parcak) یکی از پیشگامان این عرصه بوده و از همه ما می‌خواهد تا باستان‌شناس فضایی شویم.
سارا پارکاک در سخنرانی سال 2016 خود در کنفرانس TED گفت :«من مشتاق یافتن چیزهای مختلف هستم امّا دیدن با چشم غیرمسلح به‌تنهایی کافی نمی‌باشد.»
پارکاک که کار خود را هنگام کودکی با جستجوی دلارهای شِنی در سواحل ماین آغاز نمود، اکنون شهرهایی باستانی را از زیر ماسه های مصر بیرون می آورد. وی استفاده از نقشه دیجیتالی را در سال 2011 آغاز نموده و اکنون آن را با عموم مردم نیز به اشتراک گذاشته است. پایگاه آنلاین پارکاک به نام GlobalXplorer ( کاوشگر جهانی) با بهره‌برداری از تصاویر ماهواره‌ای دارای وضوح‌بالا از پردازش مادون‌قرمز ( فروسرخ) و تصویری برای شناسایی تغییرات شیمیایی در مناظر در اثر وجود اشیاء پنهان در زیر سطح زمین استفاده می‌کند. این مشابه برنامه Google Earth برای باستان‌شناسان است.
نمونه کاوش باستانی با ماهواره
رَندی هاس (Randy Haas) یکی از باستان‌شناسان در موسسه آموزشی UC Davis بوده که از این فنّاوری ماهواره‌ای استفاده می‌کند.وی اظهار داشت :«من واقعاً یکی از طرفداران این روش هستم .کار عالی سارا پارکاک قطعاً الهام‌بخش من جهتِ دنبال نمودن پیمایش جمعی تصاویر ماهواره‌ای برای اکتشاف باستانی بوده است.»
هاس با کاوشگری در رشته‌کوه‌های آند از فاصله 400 مایلی سطح زمین، متوجّه وجود الگوهای ساختاری V شکل در تصاویر ماهواره‌ای با وضوح‌بالا گردید. بررسی بیشتر وی را به این نتیجه‌گیری رساند که احتمالاً مردمان بومی عصر باستان از این نوع هندسه به‌عنوان مانعی برای گردآوری شترچه‌ها ( ویکونیا) که نیایِ وحشی گونه‌ای از لاما به نام آلپاکا (alpaca) است استفاده نموده‌اند تا از پشم این حیوانات بهره‌برداری نمایند. اکنون هاس برای پیشبرد پژوهش خود به دانشجویانش روی آورده است.
هاس در کلاس آموزشی نخست خود در موسسه UC Davis این امکان را برای دانشجویان دوره مردم‌شناسی که در کلاس مقدمه باستان‌شناسی حضور دارند فراهم می آورد تا به باستان‌شناسان فضایی تبدیل شوند. موسسه علوم اجتماعی UC Davis پشتیبانی مالی از یک تلاش میدانی باستان‌شناسی که با استفاده از فنّاوری ماهواره‌ای برای عملیات زمینی انجام می‌شود را در این تابستان بر عهده خواهد داشت.
هاس گفت :«دانشجویان تصاویر ماهواره‌ای رشته‌کوه‌های آند پرو را برای کمک به من در پیدا کردن محوطه‌های باستانی که ظن ارتباط آن‌ها با محل‌های گردآوری حیوانات وحشی باستانی وجود دارد، بررسی خواهند نمود.»
در روز نخست انجام این تکلیف درسی، 34 محوطه جدید پیدا شد و پنج محوطه نیز تاکنون تائید گردیده است. اکنون هاس قادر است تا با استفاده از نقشه‌ای تازه پیداشده که پتانسیل آشکار نمودن تاریخ ناگفته را دارد به پرو بازگردد تا بینش جدیدی را درباره رفتار انسانی فراهم آورد.موسسه علوم اجتماعی UC Davis پشتیبانی مالی از یک تلاش میدانی باستان‌شناسی که با استفاده از فنّاوری ماهواره‌ای برای عملیات زمینی انجام می‌شود را در این تابستان بر عهده خواهد داشت.
استفاده از فنّاوری ماهواره‌ای در حال متحوّل کردن دنیای باستان‌شناسی می‌باشد. باستان‌شناسان تنها در دلتای مصر کمتر از یک‌صدم درصد از حجم کلی محوطه‌های باستانی این کشور را حفّاری نموده‌اند. با استفاده از داده‌های توپوگرافی سازمان ناسا و ارتشی از باستان‌شناسان فضایی که به‌تازگی آموزش‌دیده‌اند، تعداد بی‌شماری از محوطه‌های باستانی کشف خواهد شد. این امر ما را به سرنخ‌هایی برای دستیابی به آنچه هزاران سال پنهان بوده است، رهنمون می‌گردد.
هاس بیان داشت : «تصاویر ماهواره‌ای نقش بسیار مهمی را در اکتشاف و مراقبت باستان‌شناسانه به‌ویژه همگام با توسعه الگوریتم‌های شناسایی و دستگاه‌های ماهواره‌ای جدید ایفاء خواهد نمود.»
جلوگیری از سرقت اشیا باستانی با فناوری ماهواره‌ای
هدف پارکاک راه‌اندازی باستان‌شناسی فضایی در سرتاسر جهان بوده تا به هر کس که تلفن هوشمند یا رایانه در اختیار دارد قابلیت آشکارسازی رازهای گذشته را بدهد.
بدیهی است که اشتراک‌گذاری این فنّاوری با دنیا پیامدهایی را به دنبال دارد. سارقین در حال غارت محوطه‌ای باستانی بوده و بخش‌هایی از تاریخ را برای منفعت شخصی خود به فروش می‌رسانند. محوطه‌های غارت‌شده از فاصله چندین مایلی فراز زمین به‌صورت حفره‌هایی کوچک از مریخ به نظر می‌رسد. داده‌های GPS ( موقعیت‌یاب جهانی) هرگاه در اختیار افراد خلاف‌کار قرار گیرد ممکن است موجب افزایش غارتگری در سرتاسر جهان شود.
هاس که خودش مستقیماً شاهد غارتگری دریکی از حفاری‌های خود بوده است، گفت:«تمامی باستان شناسان ناگزیر بوده‌اند تا با غارتگری مقابله نمایند. این واقعیتی زننده است.»
برینت هال (Bryna Hull) که دانشجوی سال دوم دوره دکترا با گرایش عصر ماقبل تاریخ کالیفرنیا است، یکی از دستیاران آموزشی در کلاس انسان‌شناسی هاس بوده و دلیل زیان‌بار بودن غارتگری را این‌گونه توضیح می‌دهد:«بسیاری از افراد درک نمی‌کنند که هنگام خارج نمودن اقلام باستانی از بستر آن‌ها و عدم مستندسازی‌شان موجب نابودی ارزش علمی آن‌ها می‌گردند.»
برخلاف باور رایج، غارتگری در سرتاسر جهان در حال افزایش بوده و به نظر پارکاک در صورت تداوم یافتن نرخ فعلی غارتگری تمامی محوطه‌های باستانی مصر تا سال 2040 غارت می‌گردد.پارکاک به همین دلیل اطّلاعت را مخفی‌نموده و مختصات GPS را آشکار نمی‌سازد؛ درست مانند پزشکی که از سوابق پزشکی بیمار محافظت می‌کند.
امروزه، سازمان ناسا برنامه خاصی را برای آموزش دادن به باستان‌شناسان فضایی آینده دنبال می‌کند. اکتشاف عمده بعدی درزمینهٔ باستان‌شناسی را هر فردی که به اینترنت دسترسی دارد، می‌تواند انجام دهد.