سیروس برزو: قهرمانان قصه‌های علمی دیروز تبدیل به اشخاص زنده و حقیقی امروز شده‌اند. زنان و مردانی که ایستگاه‌های فضایی را ساخته‌اند، شیوه تطبیق با ویژگی‌های زندگی جدید را فرامی‌گیرند. زندگی در محیط بی‌وزنی ، یعنی جایی که حرکت از محلی به محل دیگر به‌صورت شناور بوده و افزودن مقدار کمی آب به غذای یخ‌زده، آن را تروتازه می‌کند، با قطره‌های شناور آب دوش گرفتن، همه ویژگی‌های غریبی است. افق‌های نوینی در فضا به وجود آمده و قرار دادن ایستگاه‌های مداری در فضا، قدم بعدی خواهد بود.
دیدگاه انسان در زمینه کاوش در فضا ، از زمانی که انسان اولین پرواز خود را در سال۱۹۶۱ انجام داد، بسیار گسترده‌تر شده است. اما مردم هرگز پیشتازان فضا را فراموش نخواند کرد.
در سال۱۹۵۹ سازمان ملی هوانوردی و فضای آمریکا، ناسا (NASA) از نیروی نظامی آمریکا خواستار لیست افرادی شد که مشخصات خاصی را داشته باشند. برای انتخاب اولین فضانوردان، ناسا در جستجوی خلبانانی بود که تجربه پرواز با هواپیماهای جت را داشته و درعین‌حال آموزش مهندسی هم دیده و قدی کوتاه‌تر از ۱۷۵سانتیمتر به علت محدودیت فضائی داخل سفینه فضایی مرکوری که باید با آن پرواز می‌کردند داشته باشند. بعد از آزمایش‌های روانی و فیزیکی بسیار، ناسا از بین پانصد خلبان تنها هفت نفر را برگزید. این هفت نفر عبارت بودند از : اسکات کارپنتر، گوردون کوپر، ویرجیل گریسام، دونالد اسلیتن، جان گلن ، والتر شیرا، آلن شپرد.
همه این افراد در پرواز شرکت کردند، به‌غیراز اسلیتن که به دلایل پزشکی از پرواز کنار ماند. اما شانزده سال بعد، او یکی از افراد شرکت کنند در طرح مشترک آپولو ،سایوز ، اولین پرواز بین‌المللی بود.
نه فضانورد خلبان در سپتامبر۱۹۶۲ انتخاب شدند و چهارده نفر دیگر نیز در اکتبر۱۹۶۳ به این افراد پیوستند. از آن زمان، تأکید زیاد پرتجربه پروازی، جای خود را به توانایی‌های علمی بالاتر داده است.
در اکتبر سال۱۹۶۴ از داوطلبان بر اساس تحصیلاتشان برای کار دعوت به عمل آمد. این افراد، دانشمندان فضانورد بودند از بین ۴۰۰داوطلب که حداقل امتیازات خواسته‌شده را دارا بودند. کسانی بودند که مدارک دکترا در علوم طبیعی، پزشکی و یا مهندسی داشتن. از بین این ۴۰۰نفر ، در ژوئن۱۹۶۷، ۱۱دانشمند فضانورد به برنامه افزوده شدند. هنگامی‌که برنامه مول ،آزمایشگاه تحقیقاتی مداری، نیرو هوایی در اواسط سال۱۹۶۹ تعطیل شد، هفت نفر از فضانوردان این برنامه به ناسا ملحق شدند.
فضانوردان عصر شاتل
اولین گروه فضانوردان بعد از شروع برنامه فضایی شاتل در سال۱۹۷۸ انتخاب شدند. آن‌ها آموزش مداوم و مشکلی را شروع کرده و بعد از دوران آمادگی، در مرکز فضایی جانسن که متعلق به ناسا است برای برنامه‌های بعدی شاتل مجدداً مورد آزمایش قرار گرفتند. این گروه متشکل از ۲۰متخصص مأموریت و ۱۵خلبان، دوره آموزشی را گذرانده و در سال۱۹۷۹ از مرحله نامزدی فضانوردی به فضانورد ارتقا یافتند.
از مجموع ۳۵نفر ، شش نفر از زنان و چهار نفر هم از اقلیت‌های قومی مختلف بودند. سه گروه متخصص و خلبان تاکنون به جمع فوق افزوده‌شده‌اند. ۱۹نفر در ژانویه۱۹۸۰ ، ۱۷نفر در مه۱۹۸۴ ، ۱۳نفر نیز در ژوئن۱۹۸۵ و ۱۵نفر در اوت۱۹۸۷، گروهی دیگر در ژانویه۱۹۹۰ انتخاب شدند که هنوز به مراحل نهایی نرسیده‌اند و تعداد پذیرفته‌شدگان قطعی مشخص نیست.
برنامه نامزدهای فضانوردی
ناسا به‌طور مداوم، فرم درخواست داوطلبان را می‌پذیرد و برحسب احتیاج خود، اقدام به انتخاب افراد می‌کند. افراد نظامی و غیرنظامی لازم است یک دوره آموزشی را طی کنند. مقررات فعلی ، حق تقدم را به افراد آمریکایی می‌دهد.
شرایط موردنیاز عمومی
داوطلبان انتخاب‌شده به مرکز فضایی جانسن فرستاده می‌شود. در طول دوره آموزشی و آماده‌سازی یک‌ساله به آن‌ها مسئولیت‌های علمی و فنی داده می‌شود. با شرکت در دوره‌های ویژه دانش و مهارتشان افزایش می‌یابد. انتخاب نهایی بعد از طی دوره یک‌ساله انجام می‌گیرد.
شرایط موردنیاز اولیه
برای نامزدهای خلبانی و یا تخصصی فضانوردی، حداقل پایه تحصیلی موردنیاز، دانستن لیسانس در رشته‌های مهندسی، علوم، زیست‌شناسی ، فیزیک و علوم ریاضی از یکی از دانشگاه‌های معتبر آمریکاست. داوطلبان متخصص باید حداقل سه سال مداوم در رشته خود تجربه کسب کند و داوطلبان خلبانی نیز باید حداقل ۱۰۰۰ساعت پرواز با هواپیمای جت داشته باشند و آزمایش‌های مربوطه را با موفقیت طی نمایند.
فعالیت‌های آموزشی ناسا
فضانوردان بعد از پذیرفته شدن، یک دوره آموزشی فشرده، را شروع می‌کنند، آن‌ها علوم پایه مانند ریاضیات، زمین‌شناسی، دریانوردی ، هواشناسی، نجوم، فیزیک و کامپیوتر را فرامی‌گیرند.
برای فضانوردانی که می‌خواهند کار و زندگی در محیط بی‌وزنی را تجربه کنند و خود را با آن تطبیق دهند باید شرایطی را به طول مصنوعی به وجود آوردند که نیروی جاذبه وجود نداشت باشد. هواپیمای جت کا-۱۳۵ (K-135) که به هواپیمای آموزشی فضانوردان تبدیل‌شده، حالت سقوط آزاد را با پرواز در یک مسیر سهمی شکل به وجود می‌آورد. درزمانی که نیروی جاذبه صفر است و حدود ۳۰ثانیه طول می‌کشد، فضانوردان، نوشیدن، خوردن و استفاده از دستگاه‌های مختلف را تجربه می‌کنند.
برای ایجاد دوران طولانی‌تری از حالت بی‌وزنی نسبی، شرایط شناوری در یک استخر آب بسیار بزرگ به وجود می‌آورند.
فضانوردان برای اینکه بتوانند بالباس‌های فضایی کار کنند، ساعت‌های زیادی را با این لباس تمرین می‌کنند، فضانوردان خلبان شاتل‌های فضایی شاتل‌ها را مانند هواپیمابر زمین می‌نشانند. ازاین‌رو هواپیماها تبدیل‌شده برای تمرین نشاندن شاتل در اختیار آنان قرار می‌گیرد. هواپیماهای چت چهار موتوره کا-سی۱۳۵ که هواپیمای بزرگ و سنگینی است و هواپیمای گلف استریم، برای آموزش افراد، مورداستفاده قرار می‌گیرند.
با استفاده از کنفرانس‌های مهندسی و جلسات آموزشی، فضانوردان از جزئیات ساختمان سفینه ، محموله و نحوه صعود آن آگاه می‌شوند. فضانوردان در طول دوران آموزش آمادگی پروازی خود را با استفاده از هواپیماهای خاصی که در مرکز فضایی جانسن (Johnson Space Center) وجود دارد، حفظ می‌کنند. شرایط فیزیکی برای خلبان و متخصص مأموریت از موضوعات بسیار اصلی و پراهمیت انجام مأموریت است. به همین منظور امکانات ورزشی فراوانی در اختیار آنان است.
سامانه حمل‌ونقل فضایی
یکی از اهداف عمده سامانه حمل‌ونقل فضایی، گسترش توانایی‌های تحقیقاتی در فضاست. شاتل فضایی فرصت‌هایی را برای شرکت‌کنندگان در تحقیقات علمی و با نمایندگان مجامع تحقیقاتی و یا افرادی که ناسا به‌عنوان مشتری ترابری فضایی موفقیت در مأموریت را بالا می‌برد.
وضعیت گروه خدمه شاتل فضایی
فرمانده ناو در طول پرواز مسئولیت انجام موفقیت‌آمیز مأموریت شاتل، امور مربوط به خدمه و ایمنی پرواز را بر عهده دارد.
خلبان در کنترل و هدایت وسیله نقلیه شرکت داشته و همچنین بر نصب و راه‌اندازی ماهواره‌ها با استفاده از بازوی مکانیکی و دیگر عملیات ترابری نظارت دارد.
متخصص مأموریت با خلبان فرمانده همکاری می‌کند، مسئولیت هماهنگی عملیات شاتل فضایی را در محدود فعالیت‌های خدمه و برنامه‌ریزی، مواد مورداستفاده و عملیات مربوط به محموله‌ها بر عهده دارد. این متخصص باید به کار شاتل آگاهی کامل داشته و از جزئیات دقیقه عملیات و اهداف آن مطلع بوده، بر طرز کار کلیه دستگاه‌ها مسلط باشد. متخصص مأموریت اقدام به راهپیمایی در فضا و دیگر عملیات مربوط به محموله‌ها و مأموریت‌های ویژه دیگر می‌کند.
متخصصان محموله در وهله اول در علوم و فیزیک تخصص داشته و یا فن‌آورهای ماهر دستگاه‌های خاصی در عملیات ویژه هستند. انتخاب متخصصان برای انجام عملیات ویژه جزو مسئولیت‌های مشتری و یا عامل اجرای آن است. در عملیات ویژه که توسط ناسا طراحی می‌شود، نامزدی متخصص محموله توسط یک گروه تحقیق و گزینش مشخص می‌شود و انتخاب نهایی توسط خود ناسا انجام می‌گیرد. متخصصان محموله که به‌عنوان ناظر از طرف صاحبان محموله‌های ویژه در پرواز شرکت می‌کنند، توسط خود شرکت‌های صاحب محموله انتخاب می‌شوند. آن‌ها نباید الزاماً تبعه آمریکا باشند؛ ولی افراد انتخاب‌شده باید حداقل ویژگی‌های خواسته‌شده توسط ناسا را داشته باشند. این متخصصان لازم است دوره آموزش دوگانه را طی نمایند. عملیات آموزشی مربوط به محموله یا یک آزمایش خاص، در یک مجتمع صنعتی، دانشگاه یا موسسه دولتی انجام می‌شود. دومین نوع آموزش که مربوط به آشنایی با اصول پرواز است و برای همه افراد داوطلب ضروری است. در مرکز فضایی جانسون انجام می‌گیرد. در این آموزش، فرد با شاتل فضایی، دستگاه‌های خاص محموله، وظایف خدمه و کار آن‌ها، نگهداری از محیط داخلی شاتل و عملیات اضطراری آشنا می‌سازند.
مأموریت‌های فضایی
وقتی یک فضانورد، در گروه خدمه پرواز، مأمور بکار می‌شود، برنامه بسیار فشرده‌ای در پیش رو خواهد داشت. افراد خدمه هر پرواز مدت‌ها قبل از پرتاب شاتل، مشخص می‌شوند و چون پروازهای شاتل به‌طور مکرر انجام می‌شود چند گروه خدمه نیز باید انتخاب شوند. هر گروه تمرینات و آموزش‌های جامعه‌ی می‌بینند و حداقل یکی از افراد می‌تواند همه کارای ضروری و هم همکارش را انجام بدهد، ازاین‌رو مجروح و یا مریض شدن یکی از افراد نمی‌تواند درروند کار شاتل و مأموریت محموله تأثیر سویی بگذارد.
هر گروه خدمه در برنامه‌های آزمایشی و بازدیدهای مربوط به شاتل شرکت کرده و هر فرد گروه با جزئیات فنی شاتل آشنا می‌شود. این جزئیات شامل خود شاتل، سامانه کار آن و جهت‌یابی و علوم دریایی نیز می‌شود.
ریتم و آهنگ کار، زمانی که فضانورد با دستگاه‌ها شروع به کار می‌کند، تندتر می‌شود. در مرحله اول ، فراگیری کارهای جداگانه شاتل در زمان برخاستن از زمین شروع می‌شود. سپس همه این کارها به دنبال هم و درست مانند مأموریت اصلی شاتل پیگیری می‌شود.
دستگاه‌های شرایط ویژه سفر را عیناً در زمین به وجود می‌آورند، فضای داخلی آن درست مثل شاتل اصلی با همان درجه‌ها و شاخصه‌ای مختلف بازسازی‌شده و در موقع کار و آموزش می‌توانند همان ریتم را حفظ کنند. حتی اگر از پنجره به بیرون نگاه کنند، زمین و ستاره‌ها و سیارات دیگر را خواهند دید. کار این‌ها چنان دقیق است که وقتی فضانوردان از سفر واقعی برمی‌گردند. هیچ تفاوتی با تمرین‌هایشان در زمین نمی‌بینند.
دوره آموزش، ده هفته قبل از پرواز به اوج خود می‌رسد. هنگامی‌که سیمولاتور پرواز اصلی به مرکز کنترل متصل می‌شود و بقیه سیمولاتورهای ردیاب شاتل در فضا نیز شروع به کار می‌کنند خدمه و کنترل‌کننده‌های پرواز شروع به تمرین مهم‌ترین قسمت برنامه می‌کنند تا اینکه ثابت شود همه‌چیز برای انجام مأموریت، آماده است.
در حین کار با سیمولاتورها، افراد عضو گروه خدمه، خود را همیشه با آخرین موقعیت شاتل و محموله تطبیق می‌دهند. آن‌ها همچنین عملیات دیگر مربوط به پرواز مانند ردیابی ماهواره‌ها در مدار، تخلیه ماهواره‌ای که در مخزن بار است و عملیات آزمایشی و فعالیت‌های فوق‌برنامه را تمرین می‌کنند.
آن‌ها کار با دستگاه‌های علمی و جمع‌آوری اطلاعات را نیز فرامی‌گیرند و درعین‌حال هر فضانورد موظف است که خود از جنبه بدنی و علمی کاملاً با برنامه هماهنگ سازد.
گفتنی است وقتی‌که پرواز به پایان برسد، کار تمام نشده است. فضانوردان چندین روز تجربه‌ها و آزمایش‌های خود را به دیگران توضیح می‌دهند تا گروه بعدی بتوانند از این تجربیات استفاده کنند. از این راه است که می‌توان دوره‌های آموزشی را ارزیابی کرده و در صورت وجود اشکال، آن را برطرف کرد. رسانه‌های گروهی همه جزئیات سفر، بعد از خاتمه کار مطلع می‌شوند. فضانوردان پس از یک مرخصی و استراحت کوتاه ، آموزش برای پرواز بعدی را آغاز می‌کنند.
با اشتراک گذاری مطلب از اسپاش حمایت کنید
https://espash.ir/?p=12246