چین الگوی خودروسازی خود را به صنعت فضایی وارد می‌کند
چین قصد دارد با الگوبرداری از نظام تولید در صنعت خودروسازی، ماهواره‌بر‌ها و ماهواره‌ها را همچون خودروها به‌صورت انبوه، سریع و باکیفیت تولید کند؛ تحولی که می‌تواند قواعد رقابت فضایی جهانی را بازنویسی کند.
به گزارش تکچاینا، چین در حال بازطراحی بخش فضایی خود با استفاده از سازوکاری موسوم به مونتاژ کششی نهایی است؛ مدلی که از اصول صنعت خودروسازی الهام گرفته است. هدف این رویکرد، تولید انبوه ماهواره‌بر‌ها و ماهواره‌ها با سرعت، کیفیت بالا، انعطاف‌پذیری و هزینه کمتر است.
در حالی‌که رقابت جهانی برای تسلط فضایی شدت گرفته است، این مدل جدید می‌تواند به چین امکان دهد تا صنعت فضایی خود را از مرحله آزمایش‌های مهندسی به مرحله تولید انبوه صنعتی ارتقا دهد. پژوهشگران می‌گویند با توجه به پیش‌بینی رشد پرتاب‌های مداری تا ۱۷۰هزار تن محموله در سال ۲۰۴۵، کشوری که بتواند به تولید مقیاس‌پذیر فضاپیماها دست یابد، برتری راهبردی قابل توجهی در آینده خواهد داشت.
از تولید فشاری به تولید کششی؛ تغییر منطق مهندسی در صنعت فضایی
تا پیش از این، صنایع هوافضا بر اساس مدل فشاری عمل می‌کردند؛ یعنی قطعات بر اساس پیش‌بینی‌ها ساخته می‌شدند، نه بر اساس نیاز واقعی خط تولید. این امر اغلب باعث تاخیر و هدررفت منابع می‌شد، اما در مدل کششی تولید هر جز تنها زمانی آغاز می‌شود که مرحله بعدی تولید به آن نیاز داشته باشد.
این شیوه نخستین‌بار توسط شرکت ژاپنی تویوتا (Toyota) در دهه میانی قرن بیستم به‌کار گرفته شد. اکنون چین همان منطق تولید به‌موقع را در صنعت فضایی خود به کار بسته است؛ از مواد خام گرفته تا زیرسامانه‌های پیچیده، همه مراحل تنها زمانی فعال می‌شوند که مرحله پایین‌دستی سیگنال تقاضا ارسال کند. نتیجه، شبکه‌ای همزمان و هماهنگ است که در آن موتورهای ماهواره‌بر، صفحات خورشیدی و بردهای الکترونیکی دقیقاً طبق جدول پرتاب ساخته می‌شوند.
بازسازی ساختار سازمانی بخش فضایی چین
اجرای این اصلاحات تنها در روش تولید خلاصه نمی‌شود، بلکه ساختار مدیریتی بخش فضایی چین را نیز بازآرایی می‌کند. نظامی که پیش‌تر به‌صورت افقی و با استقلال نسبی تأمین‌کنندگان عمل می‌کرد، اکنون به ساختاری سلسله‌مراتبی و هرمی تغییر یافته است.
وانگ گوچینگ (Wang Guoqing)، مدیر ارشد اطلاعات در شرکت علوم و فناوری هوافضای چین (China Aerospace Science and Technology Corporation – CASC) می‌گوید: «تا چند سال پیش، ماهواره‌بر‌ها و ماهواره‌ها به‌صورت کاملا دستی و تکی ساخته می‌شوند؛ اما تقاضای روزافزون برای منظومه‌های ماهواره‌ای، ماهواره‌بر‌های بازگشت‌پذیر و ماموریت‌های طولانی قمری، مدل قدیمی تولید سفارشی را از کار می‌اندازد.»
وانگ و همکارانش این دوران را عصر سفارشی‌سازی انبوه می‌نامند؛ دوره‌ای که در آن پرتاب‌های پرتکرار و منظومه‌های عظیم ماهواره‌ای نیازمند تولید مقیاس‌پذیر، تکرارپذیر و انعطاف‌پذیر هستند.
نمونه برجسته این تحول در غرب، شرکت آمریکایی اسپیس‌ایکس است که با پروژه استارلینک (Starlink) بیش از ۷ هزار ماهواره را در مدار مستقر کرده است. با این حال، برخلاف مدل متمرکز آمریکایی که یک شرکت محور اصلی است، چین به سمت مدلی شبکه‌ای پیش می‌رود که در آن شرکت‌های دولتی، بخش خصوصی و مؤسسات تحقیقاتی در یک اکوسیستم ملی هماهنگ فعالیت می‌کنند.
منظومه‌های ماهواره‌ای بزرگ چینی مانند گووانگ (Guowang)، چیانفان (Qianfan) و هونگ‌تو-۳ (Hongtu-3) نیز فشار بر دولت را برای صنعتی‌سازی کامل خطوط تولید ماهواره و ماهواره‌بر و راه‌اندازی کارخانه‌هایی که قادر به ساخت هزاران واحد در سال هستند، افزایش داده‌اند.
نهادها و مراکز جدید برای مدیریت ساختار تازه تولید
به‌گفته وانگ، در حال حاضر یک ادغام‌کننده مرکزی تولید وظیفه دارد فرآیند تولید را کنترل کند؛ نهادی که مسئول زمان‌بندی، قراردادها، تضمین کیفیت و هماهنگی میان تامین‌کنندگان است. چین همچنین در حال به‌کارگیری سامانه‌های مونتاژ پالسی است که در چرخه‌های ثابت حرکت می‌کنند تا زمان‌های توقف کاهش یابد.
در کنار آن، مراکز مونتاژ انعطاف‌پذیر مبتنی بر هوش مصنوعی (AI-driven Flexible Assembly Centres) قابلیت پیکربندی مجدد دارند و می‌توانند چند نوع ماهواره‌بر را روی یک خط واحد تولید کنند. این نوآوری‌ها ترکیب سرعت، دقت و بهره‌وری را در فرآیند ساخت ماهواره‌بر‌ها و ماهواره‌ها ممکن می‌سازد.
شبکه دیجیتالی ملی برای زنجیره تامین فضایی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این اصلاحات، ایجاد یک پلتفرم دیجیتال همکاری ملی است که کارخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و تامین‌کنندگان را در سراسر چین به‌هم متصل می‌کند. این پلتفرم با استفاده از فناوری‌های رایانش ابری، اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و همزاد دیجیتال، دید بلادرنگی از گلوگاه‌های تولید ارائه می‌دهد، هشدارهای مربوط به کمبود قطعات را صادر می‌کند و تبادل ایمن داده‌ها میان شبکه‌های مختلف را ممکن می‌سازد.
پژوهشگران این سامانه را تخته کششی دیجیتال می‌نامند و آن را «داشبورد زنده زنجیره تامین هوافضای ملی چین» توصیف می‌کنند.
اجرای این اصلاحات همزمان با افزایش نرخ پرتاب‌های فضایی چین در سال‌های اخیر انجام شده است. با این حال، ایالات متحده آمریکا همچنان در صدر فهرست پرتاب‌های فضایی قرار دارد؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۴، مجموعا ۱۵۸ پرتاب فضایی در آمریکا ثبت شد (که بیشتر آن‌ها توسط شرکت آمریکایی اسپیس‌ایکس انجام شد)، در حالی‌که چین ۶۸ پرتاب را به انجام رساند.
کارشناسان معتقدند هدف چین تنها افزایش شمار پرتاب‌ها نیست، بلکه دستیابی به یک نظام تولید فضایی پایدار، مقیاس‌پذیر و صنعتی است که در بلندمدت می‌تواند موازنه قدرت در مدار زمین و فراتر از آن را تغییر دهد.