سیروس برزو: براساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان فضایی آمریکا (NASA) پرواز سه فضاپیمای جدید آمریکا که هر سه, متعلق به بخش خصوصی است از اواخر امسال وارد عمل خواهند شد این در حالی است که پرواز کیهاننوردان آمریکایی با زمینگیر شدن شاتل در ۲۰۱۱ بهطور کامل با ناوهای روسی سایوز انجام میشود و مقاطعهکاران ناسا که حتی قبل از بازنشسته شدن شاتل، فعالیت برای ساخت ناو سرنشیندار جدیدی را آغاز کرده بودند متعهد شدند ظرف سه تا چهار سال ناو سرنشیندار جدید را در اختیار ناسا بگذارند.
کیهان پیماهای شاتل در دهه ۱۹۸۰ به کار گرفته شد و قرار بود هر فروند آنها یک صد پرواز مداری را به انجام برسانند و در مجموع کیهاننوردان آمریکایی باید پانصد پرواز فضایی با شاتل به مدار زمین میداشتند اما مشکلات فنی خطرناک که اوج آنها حوادثی همچون انفجار چلنجر و نابودی کلمبیا بود و ظرف تقریبا دو دهه منجر به قتل ۱۴ فضانورد شد عملا ثابت کرد شاتل از امنیت لازم برخوردار نیست و ناسا باید هر چه زودتر خود را از شر این وسیله نقلیه خطرناک خلاص کند.
گرچه سازمان فضایی آمریکا, به پشتیبانی مقاطعه کاران خود چند سال قبل از بازنشستگی شاتل به طور رسمی اعلام کرده بود که پس از این ناو از سال ۲۰۱۲ سفینه جدیدی به نام اوریون (Orion) را برای سفر کیهان نوردان خود به فضا استفاده به کار خواهد گرفت اما تغییر و تحولات سیاسی و عوض شدن خط مشیها حتی اجازه نداد کار به مرحله پروازهای آزمایشی هم برسد و طی سالهای گذشته ناسا دست به انتخاب شرکای جدید هم زد که هر کدام مدعی ساخت سفینهای با مشخصات برتر شدند و این سازمان در این بازار مکاره دست رد به سینه هیچکدام نزد بطوری که الان پیمانکاران مختلفی طرف حسابهای سازمان فضایی آمریکا, برای رفع مشکل حمل فضانورد به ایستگاه فضایی بینالمللی هستند اما علیرغم قول و قرارهای کوتاه و یا درازمدت آنان, ناسا هنوز محتاج استفاده از سفینههای سایوز است و تا زمان وارد شدن واقعی این ناو ها به میدان کار, آمریکا مجبور خواهد بود از ناوهای کیهانی روسی برای سفر به ایستگاه فضایی بینالمللی استفاده کند. آناتولی پرمینف، رئیس وقت سازمان فضایی روسیه، در آن زمان پیش بینی کرد که آمریکا تا سال ۲۰۲۰ از سفینههای روسی برای پرواز به ایستگاه فضایی بینالمللی استفاده خواهد کرد و گفت: «تا سال ۲۰۲۰ آمریکا یک صندلی برای اعزام فضانوردان خود به ایستگاه فضایی بین المللی وجود دارد.»
اینک بعد از قریب یک دهه از وعده مقاطعهکاران به ناسا, پرواز با این سفینهها هنوز در هاله شک و تردید است. طبق آخرین اطلاعات منتشره قرار است نخستین پرواز آزمایشی دراگون (Dragon) در دسامبر امسال صورت گیرد و در حالی که تکلیف تاریخ قطعی پرواز و سرنشینان سفرهای بعدی ناویهایی که ناسا دل به آنها بسته هنوز نامعلوم است, روسکاسموس (Roscosmos) میگوید شرکت بوئینگ (Boing) یکی از سه مقاطعهکار ناسا که قرار است با سفینهاش فضانوردان ناسا را به ایستگاه فضایی بینالمللی ببرد, خود تعدادی از صندلیهای سایوز را تا سال ۲۰۱۹ اجاره کرده است. کارشناسان معتقدند از آنجا که بوئینگ طرف قرارداد ناسا برای جابهجایی فضانوردان این سازمان است امکان میدهد نتواند ناو ساخته خود را به موقع وارد میدان کند, با خرید صندلیهای سایوز (Sayuz) میخواهد مسئولان ناسا را از نگرانی درآورد تا آنها خاطر جمع باشند خللی در اعزام کیهاننوردان به ایستگاه فضایی بینالمللی نخواهد بود. از سوی دیگر دیوان محاسبات دولتی آمریکا (GAO -Government Accountability Office) که امر حسابرسی، ارزیابی و تحقیقات را برای کنگره این کشور را بر عهده دارد و عالیترین موسسه حسابرسی برای بررسی چگونگی عملکرد دولت و ارائه به موقع اطلاعات به کنگره آمریکا بهشمار میرود نگرانی خود از برنامه بهرهگیری از خدمات بخش خصوصی جهت سفر خدمه ایستگاه فضایی بینالمللی را طی گزارش رسمی اعلام کرده است. زیرا همانطور که گفته شد در حال حاضر، ناو کیهانی سایوز, تنها سفینه فضاییای است که آزمایش توانایی خود را در عمل به ثبات رسانده و تاییدیه کافی برای سفر بدون خطر فضانوردان به ایستگاه فضایی بینالمللی را دارا است اما قرارداد ناسا برای استفاده از این ناو در نوامبر ۲۰۱۹ به پایان خواهد رسید در حالی که شرکتهای بوئینگ و اسپیسایکس (SpaceX) هنوز نتوانستهاند سفینههای خود را عملیاتی کرده و کارآیی آنها را به اثبات برسانند چه رسد به این که گواهی صحت کار هم به دست آورده باشند.
بر اساس قرارداد بین ناسا و این دو شرکت که حدود ۷ میلیارد دلار از بودجه ناسا را به خود اختصاص داده, باید سفینههای آنها حداکثر تا پایان ۲۰۱۷ برای استفاده عملی و کاربردی در اختیار ناسا قرار میگرفت اما هنوز خبری از بهکارگیری آنها نیست و گفته میشود اولین آزمایش عملی اسپیسایکس، ماه آینده در پایگاه پرتابهای فضایی کندی انجام خواهد شد.
گرچه ناسا و مقاطعهکاران طرف حساب آن مدعی هستند سفینههای سرنشیندار دراگون و استارلینگر (Staerlinger) تا سال ۲۰۱۹ کاملا آماده خدمات حمل خدمه به ایستگاه فضایی بینالمللی خواهد بود اما دیوان محاسبات آمریکا اعتقاد دارد این کار با اما و اگرهای زیادی روبهرو است و پیمانکاران ناسا باید ضمانتهای کافی برای پرواز امن فضانوردان را بدهند.
در گزارش دیوان محاسبات, ناسا متهم است که معیار قابل اتکایی برای بررسی و محاسبه صحت کار سفینهها و دادن ضمانت کافی جهت امن بودن سفر فضانوردان ندارد و دیوان محاسبات نمیتواند تا ارائه اسناد کافی برای این خواسته، مجوزی جهت بهرهگیری از این ناوها برای پروازهای سرنشیندار به ناسا صادر کند. با توجه به سوابق و عملکرد دیوان محاسبات که موشکافانه جزییات کار را هم بررسی میکند, گرفتن چنین مجوزی ممکن است ماهها طول بکشد و اگر ناسا بخواهد در این مدت باز هم از صندلی سفینههای سایوز استفاده کند باید هرچه زودتر تصمیم بگیرد و با روسها برای عقد قرارداد گفتوگو را آغاز کند زیرا امضای قرارداد برای صندلیها معمولا باید سه سال قبل بسته شود و اگر ناسا هم اکنون این قرارداد را با روسکاسموس نبندد, سال ۲۰۲۱ نخواهد توانست فضانوردی به ایستگاه فضایی بینالمللی بفرستد.
گزارش دیوان محاسبات آمریکا به همین دلیل به ناسا هشدار داده است که در صورت عدم توانایی پیمانکاران به انجام به موقع تعهدات شان و تاخیر مجدد و نداشتن گزینههایی قابل اطمینان جهت دسترسی به ایستگاه فضایی بینالمللی اهداف سیاست فضایی آمریکا جامه عمل نخواهد پوشاند.