چین و گسترش همکاریهای ناوبری ماهوارهای با کشورهای خاورمیانه
پکن با برگزاری نشستهای منظم با کشورهای عربی، بهدنبال گسترش نفوذ فناوری ناوبری خود در منطقه است. در اواخر سپتامبر، چین میزبان پنجمین نشست همکاریهای مشترک سامانه موقعیتیابی بیدو با کشورهای عربی بود. این نشست که از سال ۲۰۱۷ با مشارکت دانشمندان اتحادیه عرب و سازمان ملی فضایی چین آغاز شده، با هدف گسترش سازگاری و استفاده از سامانه ناوبری بیدو برگزار میشود.
به نقل از تکچاینا، سامانه بیدو (BeiDou) در سه مرحله بین سالهای ۲۰۰۳، ۲۰۱۲ و ۲۰۲۰ تکمیل شد و اکنون بهطور کامل عملیاتی است. کارشناسان چینی میگویند: «بیدو از نظر دقت، پوشش و قابلیت اطمینان، پیشرفتهتر از سایر سامانههای موقعیتیابی جهانی موجود است.»
پیوند بیدو با برنامههای فضایی کشورهای عربی
نشست اخیر همکاری بیدو در سپتامبر نشان میدهد که خاورمیانه پس از جنوب شرق آسیا، دومین محور مهم توسعه این سامانه است. از سال ۲۰۱۷، چین پنج نشست با کشورهای عضو اتحادیه عرب برگزار کرده، در حالی که تنها دو نشست مشابه با آفریقا و آسیای مرکزی داشته است.
کشورهایی چون عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و ترکیه هر یک در حال گسترش فعالیتهای فضایی و ماهوارهای خود هستند و توان مالی لازم برای تحقق آن را دارند. این کشورها با وجود ایجاد سازمانهای فضایی ملی، همچنان برای تأمین تجهیزات و خدمات به قدرتهایی چون چین و آمریکا وابستهاند.
در همین راستا، نخستین ایستگاه زمینی برونمرزی سامانه بیدو در سال ۲۰۱۸ در تونس راهاندازی شد. چین علاوه بر کشورهای ثروتمند منطقه، تمایل دارد با کشورهای کمتر برخوردار نیز در این حوزه همکاری کند. از آنجا که حدود ۷۴ درصد از واردات نفت چین از خارج و عمدتا از خاورمیانه تامین میشود، پکن در شرایط بحران به سامانهای مطمئن برای هدایت کشتیهای خود نیاز دارد.
چندمنظومهای شدن سامانههای ناوبری و تغییر موازنه قدرت
روند جدید در فناوری موقعیتیابی جهانی، به سمت استفاده از گیرندههای چندمنظومهای پیش میرود؛ سامانههایی که دادههای چند منظومه ناوبری را بهصورت همزمان دریافت میکنند تا در صورت ازکارافتادن یکی از آنها، عملکرد ناوبری متوقف نشود. این فناوری در هوانوردی، کشتیرانی و حتی گوشیهای هوشمند کاربرد دارد.
برای مثال، جدیدترین مدلهای آیفون در بازار آمریکا بهصورت پیشفرض از سامانه بیدو چین و گلوناس روسیه (GLONASS) نیز پشتیبانی میکنند. به همین ترتیب، پژوهشگران در خاورمیانه در تلاشاند تا سازگاری سامانههای خود را با بیدو، جیپیاس (GPS) و دیگر منظومهها تضمین کنند.
با وجود پیشرفتهای چشمگیر، سامانه بیدو هنوز از نظر تعداد کاربران از جیپیاس آمریکا عقبتر است: حدود ۲ میلیارد دستگاه در برابر ۷ میلیارد کاربر فعال جیپیاس. با این حال، چین از طریق نشستهای تخصصی با اتحادیه عرب و دیگر شرکا، بهطور فعال فناوری ناوبری خود را ترویج میکند.
در حالی که ناسا بیشتر بر پروژههای علمی تمرکز دارد و شرکت آمریکایی استارلینک (Starlink) خدمات خود را عمدتا به اقتصادهای پیشرفته عرضه میکند، چین بسته کامل فناوریهای فضایی، از جمله سامانه بیدو، را در اختیار کشورهای خاورمیانه قرار میدهد تا هم سامانه خود را تقویت و هم بازار فناوری فضایی خود را گسترش دهد.
زمانی که کشورهای منطقه ماهوارههای خود را با استفاده از ماهوارهبرهای چینی برای کاربردهایی چون کشاورزی یا لجستیک به فضا پرتاب کنند، برای نگهداری و پشتیبانی آنها نیز به متخصصان چینی وابسته خواهند بود؛ وابستگیای که میتواند بهتدریج جنبه راهبردی پیدا کند.