ماهوارههای جدید رصدگر تغییرات میلیمتری زمین | رقابت جهانی بر سر دادههای فضایی
ماهوارههایی که در سالهای اخیر به مدار زمین پرتاب میشوند، تنها برای تصویربرداری نیستند؛ این ماهوارهها قادرند تغییرات میلیمتری سطح زمین را نیز رصد کنند. دادههای بهدستآمده از این ماموریتها علاوه بر کمک به پایش محیطزیست، در حوزههای ژئوپلیتیکی و امنیتی نیز اهمیت زیادی دارند. استفاده از آنتنهای بازشونده و حسگرهای بسیار دقیق در پروژههای جدید، امکان جمعآوری دادههای لحظهای با دقت بالا را فراهم کرده و چشماندازی تازه در مدیریت بحران، کشاورزی و زیرساختهای مخابراتی ایجاد کرده است.
مدیریت منابع، امنیت و بحرانهای طبیعی
در سالهای اخیر، ماهوارههای راداری به محور اصلی توجه دولتها و شرکتهای فضایی تبدیل شدهاند. پروژه بینالمللی نیسار (NISAR)، حاصل همکاری ناسا و سازمان پژوهشهای فضایی هند ایسرو (ISRO) و همچنین ماموریتهایی نظیر ماهواره اتحادست (Etihad-SAT) از امارات متحده عربی، یا برنامههای توسعه ماهوارهای جمهوری آذربایجان، نمونههایی از این روند جهانی هستند.
پرتابهای اخیر با استفاده از آنتنهای راداری عظیم بازشونده، امکان رصد دقیق در حد سانتیمتر را فراهم کردهاند. این تحول، آغازگر دورهای تازه از دادههای لحظهای برای مدیریت منابع، امنیت مرزی و مقابله با بحرانهای طبیعی به شمار میرود.
نیسار؛ آنتن راداری بزرگ و دقت سانتیمتری
پروژه مشترک نیسار، بین ناسا و سازمان فضایی هند ایسرو، یکی از پیشرفتهترین ماموریتهای راداری در جهان است. آنتن عظیم این ماهواره میتواند کوچکترین تغییرات زمین، از نشست خاک گرفته تا ذوب یخچالها را اندازهگیری کند. به گفته کارشناسان، این دادهها برای زمینشناسان، اقلیمشناسان و مدیران بحران بسیار حیاتی است؛ زیرا «امکان پیشبینی روندهای تدریجی و هشداردهی زودهنگام فراهم میشود.» باز شدن آنتن در مدار، افق تازهای برای مطالعه دقیق تغییرات زمین و اقلیم جهانی گشوده است.
ماهوارههای تجاری جدید، مانند اتحادست (Etihad-SAT) که توسط شرکت اماراتی یاهست (YahSat) پشتیبانی میشود، نشان میدهند فناوری راداری با سرعت زیادی به حوزههای تجاری نیز وارد شده است. مزیت اصلی سامانههای راداری نسبت به سامانههای نوری، توانایی تصویربرداری در هر شرایط آبوهوایی و در تمام ساعات شبانهروز است. این ویژگی به دولتها و شرکتها اجازه میدهد پوشش پیوستهای برای کشاورزی دقیق، پایش دریاها، مدیریت منابع آب و مقابله با بلایای طبیعی ایجاد کنند. این نوع ماموریتها جایگاه خود را در بازار جهانی دادههای فضایی بهسرعت تثبیت کردهاند.
کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان با هدف توسعه ناوگان ماهوارهای خود، در حال سرمایهگذاری گسترده در دو حوزه مخابراتی و رصد زمینی هستند. مذاکرات بینالمللی اخیر نشان میدهد شرکتهای اروپایی، ترکیهای و اسرائیلی در رقابت برای بهدستآوردن پروژههای ملی آذربایجان قرار دارند. این رقابت نهتنها ناشی از انگیزههای اقتصادی، بلکه بیانگر اهمیت ژئوپلیتیکی و امنیتی دسترسی به دادههای فضایی دقیق است.
دادههای دقیق ماهوارهای میتوانند در مدیریت منابع طبیعی، پیشبینی بلایای طبیعی و برنامهریزی شهری نقشی کلیدی ایفا کنند. با این حال، نگرانیهایی درباره حریم خصوصی، مالکیت دادهها و کاربردهای نظامی این فناوری نیز وجود دارد. کارشناسان معتقدند «سیاستگذاری ملی و بینالمللی باید همگام با توسعه فناوری پیش برود تا منافع عمومی و امنیت دادهها حفظ شود.»
ماهوارههای راداری جدید، علاوه بر توسعه دانش فنی، در حال تغییر توازن قدرت اطلاعاتی در سطح بینالمللی هستند. دادههای فضایی به کالایی راهبردی تبدیل شدهاند و کشورها و شرکتهای خصوصی باید توان فنی، چارچوبهای قانونی و استانداردهای اخلاقی لازم را برای بهرهبرداری مسئولانه از آنها ایجاد کنند.